جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "مرگ مغزی" در نشریات گروه "علوم قرآن و حدیث"

مرگ مغزی از مسایل مستحدثه فقهی که از بین رفتن کامل فعالیت های مغز اشاره دارد یا به عبارت واضح مرگ مغزی کامل ترین مصداق حیات غیرمستقر است و طبق نظر فقهای فریقین مرگ مغزی معادل مرگ قانونی نیست و مادام که قلب و دستگاه تنفس بیمار کار می کند، حتی در صورتی که پزشکان، مرگ مغزی بیمار را تایید نمایند نمی توان بیمار را مرده پنداشت؛ وانگهی نظر عرف محترم است و عرف به ظاهر و علایم ظاهری بیمار که زنده بودن او را تایید می کند توجه دارد و از نظر عقلی نیز مرگ مغزی، مرگ تمام اعضای حیاتی و در نتیجه مرگ کامل شخص نیست از دیدگاه پزشکان، بیمار مبتلا به مرگ مغزی، مرده محسوب می شود، اما آیا از نظر فقهی برای بیمار مبتلا به مرگ مغزی، حکم به موت او می شود یا حیات؟ گروهی از فقها همچون محمد فاضل لنکرانی و میرزا جواد تبریزی تشخیص زنده یا مرده بودن را به عرف سپرده اند و عده ای مانند ناصر مکارم شیرازی و حسین نوری همدانی تشخیص آن را برعهده کارشناس متخصص (پزشکان) دانسته اند. برخی مانند محمد مومن قمی نیز تشخیص فقیه را در این باره معتبر دانسته است. گروه اول، افراد دچار مرگ مغزی را زنده، دسته دوم مرده و دسته سوم زنده بودن آنها را مشروط به فعالیت قلب به صورت خودبه خود دانسته اند. بیماران مرگ مغزی دارای احکام خاص هستند. به عنوان نمونه، دفن، کفن و غسل میت این افراد تا زمانی که به مرگ کامل نرسیده اند، جایز نیست. در جواز پیوند اعضای این بیماران اختلاف وجود دارد. بعضی براین باورند اگر قطع اعضا موجب سرعت بخشیدن به مرگ بیمار شود، جایز نیست و برخی پیوند را در صورتی جایز دانسته اند که به نجات جان مسلمانی منجر شود. از نظر گروهی نیز اگر فعالیت قلب به وسیله دستگاه باشد نه خود به خود، قطع اعضا و پیوند جایز است. درباره ادامه معالجه و قطع دستگاه های پزشکی نیز اختلاف نظر وجود دارد.

مرگ در انسان به معنای زهوق و خروج روح از بدن است که با از دست دادن قوه عاقله متصرفه (فعالیتهای ارادی) محقق می شود. در اینکه وصیت به اهداء عضو بعد از مرگ نافذ است یا نه بین فقهای شیعه و اهل سنت اختلاف نظر است. دسته ای قایل به نفوذ آن و عده ای قایل به عدم نفوذ آن و برخی دیگر قایل به تفصیل بین صورت ضرورت و عدم ضرورت هستند. عمده دلیل مجوزین؛ اصالت الاباحه، اصالت البرایت، قاعده سلطنت بر نفس و استمرار اختیارات انسان به جسم خویش پس از مرگ، مصلحت عقلایی داشتن و عدم ورود دلیل بر منع این امر هست و عمده دلیل مانعین؛ ادله ناهیه از هتک حرمت میت، فقدان ملکیت و مالیت اعضا، عدم وجود قابل در مورد وصیت به قطع اعضا، فقدان برخی شرایط در موصی له و حرمت عمل موصی به و... که در این نوشتار مورد بحث قرار گرفته است.نگارنده با نقد ادله مانعین قول اول را تقویت کرده است. روش پژوهش به شیوه کتابخانه ای و به صورت توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع فقهی شیعه و اهل سنت می باشد.

یکی از مسایلی که امروزه با توجه به پیشرفت های علم پزشکی جوامع بیشتر با آن مواجه هستند. بحث پیوند اعضا است درگذشته امکان نگهداری عضو و پیوند آن بسیار محدود بوده است و آنچه در نقل های تاریخی آمده است به جز موارد معدودی که منجر به سلامت فرد گردیده است بقیه موارد آن نتیجه قابل توجهی در بر نداشته است. اما با نظر به پیشرفت علم پزشکی امروز پیوند عضو یکی از اموری است که مورد توجه انسان ها قرار گرفته است اما از سویی جنبه فقهی مساله مورد تامل فقها می باشد و بررسی فقهی آن نیازمند دقت و تامل در ادله و منابع احکام می باشد. ما در این تحقیق بر آنیم تا تعریف پیوند عضو، اقسام آن و حکم هر یک را به صورت مختصر و اجمالی بیان نموده و اگر تفاوت دیدگاهی بین فقه امامیه و فقه عامه وجود دارد متعرض آن گردیم.

 از منظر فقه امامیه، حکم تکلیفی سقط جنین، در دو فرض قبل و بعد از ولوج روح، حرمت بوده و مجازات ساقط کننده جنین، بر طبق قوانین اسلامی، پرداخت دیه است. بروز عناوین ثانویه در مواردی خاص، استثنایی بر حکم حرمت قبل از ولوج روح بوده و فقها در صورت بروز این عناوین، قائل به جواز سقط می باشند؛ لذا تشخیص زمان ولوج روح به عنوان مرز تعیین کننده حرمت و جواز، از اهمیت وافری برخوردار است. مقاله حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای، اعم از حقیقی و سایبری، مفهوم حق حیات را با توجه به آیات قرآن مورد مداقه قرار داده و آنگاه با استفاده از احادیث تفسیری مرتبط با آیات قرآن کریم و تحلیل واژه جنین در آنها، زمان ولوج روح را بررسی کرده است. بررسی های صورت گرفته بیانگر آن است که بر اساس آیات قرآن کریم، نفخ روح به عنوان مرحله ای از سیر تکوینی انسان، پیوندی مبارک میان روح و جسم وی برقرار می کند که می توان گفت همین اشاره آیات، گویای آن است که باید میان روح حیوانی و روح انسانی، تفکیک قائل شد و برای درک ولوج روح انسانی با مراجعه به عرف، معنای عرفی حیات و زنده شدن جنین را برداشت کرد؛ لذا نباید در صورت شک و عدم حصول اطمینان به تحقق پدیده ولوج روح، بر مبنای قاعده احتیاط در دم، در موارد مشکوک، حکم به عدم جواز سقط داد.

مرگ مغزی از موضوعات مستحدثی است که تعیین آثار فقهی مرتب بر آن منوط به تشخیص الحاق فرد مبتلا، به انسان زنده و یا مرده است. ارث، تزویج مجدد زوجه، بطلان وکالت، پیوند اعضاء، قصاص، دیه، تعیین نوع جنایت وارد بر فرد مبتلا و ده‌ها اثر دیگر منوط به این است که مرگ مغزی را موت یا حیات بدانیم. از نظر پزشکی مرگ مغزی پایان حیات است؛ اما در قانون تعریفی برای آن مشاهده نمی‌شود؛ اگرچه در ماده واحده قانون پیوند اعضا مصوب 1397، حکم پایان حیات بر آن جاری شده است. اما در فقه، با توجه به عرفی بودن موضوع موت شرعی، در تحلیل فهم عرف و تطبیق حقیقت جدایی روح از بدن بر مرگ مغزی، بین فقها اختلاف شده است؛ لذا برخی آن را موضوعا و برخی حکما پایان حیات و برخی به همین ترتیب آن را استمرار حیات می‌دانند. برخی نیز بین حالات و دیگرانی بین احکام تفصیل قایل شده‌اند. در این مقاله ضمن بررسی این اختلافات، قول بقای حیات ترجیح داده شده است.

خداوند تبارک و تعالی انسان را آفرید و با قدرت و توان خوداعضای مختلفی را در بدن او به کار گذاشت که یکی از این اعضاء مغز است. مغز به عنوان پیچیده ترین عضو بدن جایگاه احساسات، غرایز، تفکر و بسیاری از واکنش های آدمی است و کوچک ترین آسیب به آن می تواند عوارض جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. مرگ پدیده ای آنی نیست و دارای آغاز و انجام است و شخص مبتلا به مرگ مغزی هر چند در بین این دو زمان به سر می برد اما در فقه و احکام شرعی مربوط به آن ،چنین شخصی در حکم شخص زنده بوده و تا زمانی که به آخرین مرحله از این پدیده یعنی مرگ بالینی نرسیده باشد ، هیچ یک از احکام مزبور در خصوص اوجاری نخواهد شد. این روزها عبارت مرگ مغزی را زیاد می شنویم، اما این بیماری که همه از شنیدن نامش متاثر می شوند، چیست و چه ویژگی هایی دارد و آیا اعضاء افراد دچار مرگ مغزی می تواند انسانی را احیاء کند؟مرگ مغزی به معنای از دست دادن تمامی عملکردهای مغز است و در پی توقف کامل جریان خون به این عضو حساس بدن به وجود می آید. هدف این تحقیق بررسی فقهی، حقوقی و پزشکی مسایل مرگ مغزی و پیوند اعضاءاین اشخاص به افراد نیازمند، با استفاده از منابع پزشکی،احکام فقهی و الهی و قانونی می باشد، علم پیوند اعضاء و مرگ مغزی دارای پیشینه تاریخی است که با گذر زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، دانشمندان و فرهیختگان به نتایج سود مندی دسترسی پیدا کرده اند. به این امید که این مباحث مورد قبول حق تعالی قرار گرفته و قطره ای ناچیز را به دریای علم علاقه مندان بیفزاید.

آنچه از نظر فقه و فقها مهم است احراز مرگ و پایان عمر است تا احکام میت بر شخص جاری شود.  ازاین رو، فقها برای احراز پایان عمر شخص متوفای مغزی نیاز به تشخیص کارشناس و خبره دارند. مرگ مغزی از نظر پزشکان با علائم بالینی از جمله اغمای کامل، عدم پاسخ به عوامل تحریک کننده، بی حرکتی و... همراه است. بعد از پژوهش های و بررسی های متعدد و قابل اعتماد، مشخص شده است که بیش از هشتاد و پنج درصد از مبتلایان به مرگ مغزی در عرض دو هفته دچار ایست قلبی شده و از بین می روند. نظر فقها در ارتباط با اهدای عضو بیماران مرگ مغزی متفاوت است. گروهی که مخالف اهدای عضو هستند به ادله ای مانند حرمت برداشتن عضو از میت، هتک حرمت میت مسلمان، عدم جواز تاخیر دفن و حرمت مثله کردن، استناد می کنند. ادله موافقان پیوند اعضا عبارتند از: روایات، حکومت عناوین ثانویه بر ادله عناوین اولیه، قاعده تزاحم. مثله کردن که به معنای بریدن اعضای بدن به قصد عبرت گرفتن دیگران است به هیچ وجه قابل مقایسه با اهدای اعضای مرگ مغزی که زندگی دیگری را نجات می دهد، نیست.

زندگی نباتی وضعیتی است که در آن فرد به علت آسیب (مرگ) سلول های قشر مغز قادر به اداره فعالیت های ارادی خود نیست. این وضعیت با مرگ مغزی و کما دارای تفاوت های اساسی است. از نظر پزشکی، سلول های مرده قشر مغز بازگشت نخواهند کرد، اما درعین حال با سالم بودن ساقه مغز، سیستم خون رسانی، تنفس، گوارش و امثال آنها به کار خود ادامه می دهد و ممکن است فرد حتی بدون دستگاه های تنفسی سال ها در این نوع از حیات بسر برد؛ از آنجا که علاوه بر آسیب به قشر مغز، تمام یا برخی از اعضا و حواس این افراد نیز دچار آسیب شوند، نسبت به دیه و قصاص اعضا و نیز تداخل یا عدم تداخل آن در دیه و قصاص نفس اختلافات بسیاری بروز نموده است؛ برخی از فقها دیه چنین افرادی را شامل دیه کامل برای عقل و هریک از حواس دانسته اند و در مقابل نظریات دیگری ابراز گردیده و امکان دریافت خسارات مازاد بر دیه نیز منتفی نشده است. تعیین قصاص و دیه اعضای این افراد با نگاه به تداخل و عدم تداخل در قصاص و دیه نفس، مطمح نظر این نگاشته است.