جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « برهان لمی » در نشریات گروه « فلسفه و کلام »
تکرار جستجوی کلیدواژه «برهان لمی» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
مسائل فلسفه اولی با برهان اثبات می شوند که این برهان یا لمی است و یا انی. هر یک از این دو نیز به اقسامی تقسیم می شوند. از نظر علامه طباطبایی1 دلیل (یعنی سلوک از معلول به علت) و هر استدلالی که مستلزم سلوک از معلول به علت باشد، بالذات معطی یقین نیست. ازاین رو مسائل فلسفی به واسطه آنها اثبات نمی شوند و بالذات این ادله در فلسفه راه ندارند. از نظر او با آنکه برهان لمی معطی یقین است، در فلسفه راه ندارد؛ چراکه ورودش در فلسفه مستلزم معلولیت موجود از جهت وجود است. مدعای علامه را اساتیدی همچون علامه مصباح1، علامه جوادی آملی و آیت الله فیاضی مناقشه کرده اند. ما در این جستار به روش برهانی نشان می دهیم که هیچ یک از مناقشات مطرح شده، مدعای علامه طباطبایی1 را از کار نمی اندازد؛ چراکه با برهان نشان می دهیم که: یا برهان «لمی» است، ولی ثبوت حکم از اعراض ذاتیه موجود از جهت وجود نیست. پس مساله ای در فلسفه نیست. یا برهان «لمی» نیست و حکم از اعراض ذاتیه موجود از جهت وجود است و حد وسط و حد اکبر از ملازمات عامهاند و مساله از مسائل فلسفه اولی است.
کلید واژگان: فلسفه اولی, برهان لمی, برهان انی, ملازمات عامه, علامه طباطبایی}The issues in first philosophy are established by proof (burhān), which is either a priori or a posteriori. Each of these two is further divided into categories. According to ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī, reasoning or dalīl (i.e. proceeding from effect to cause) or any argument that requires proceeding from effect to cause, inherently lack certainty. Therefore, the philosophical problems cannot be established through them, and essentially these arguments have no place in philosophy. According to him, although a priori proof brings about certainty, it has no place in philosophy; since introducing it in philosophy is tantamount to the contingency of the existent from the perspective of existence. ‘Allāmah’s claim has been critiqued by scholars such as ‘Allāmah Miṣbāḥ, ‘Allāmah Jawādī Āmulī and Āyatullāh Fayyāḍī. This discourse, by using proof as a methodology, shows that none of the raised criticisms dismiss ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī’s claim because we will show by proof that:-The proof is either “a priori”, but establishing the judgment is not among the essential accidents of existent from the perspective of existence. Hence, it is not a philosophical issue. - Or it is not “a priori”, and the judgment of essential accidents of existent is from the perspective of existence. The middle and the major terms are from the general concomitants, and the issue belongs to first philosophy.
Keywords: first philosophy, a Priori Proof, a Posteriori Proof, General Concomitants, ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī} -
اصطلاحات برهان، برهان لمی، برهان انی، برهان انی مطلق و دلیل در منطق تعاریف ویژه ای دارند. ولی برخی از این اصطلاحات آن گاه که از منطق به فلسفه منتقل شده، فیلسوفان بر پایه حفظ تقسیم برهان به لمی و إنی در منطق، در آن اصطلاحات تصرفاتی انجام داده اند. شواهدی در کلام ابن سینا و ملاصدرا وجود دارد که تطور این اصطلاحات را در فلسفه نشان می دهد. برهان در فلسفه بر "لمی مطلق" و دلیل بر "لمی غیر مطلق" اطلاق می شود و قیاس شبیه به برهان در کلام ابن سینا بر برهان "انی مطلق" از نوع سوم در منطق تطبیق می شود و برهان بالعرض در کلام ملاصدرا نوعی "برهان لمی غیر مطلق" است و برهان صدیقین ملاصدرا که از حقیقت وجود آغاز می کند بر "برهان انی مطلق" از نوع سوم منطبق است که ملاصدرا آن را "برهان شبیه به لمی" نامیده است. در فلسفه "برهان" به دو شق بالذات و بالعرض تقسیم می شود. «برهان دلیل»، خاصه برهان امکان در اثبات واجب، از نظر ملاصدرا "برهان لمی بالعرض" تلقی می شود، نه "برهان لمی بالذات". توجه به تطور این اصطلاحات از منطق به فلسفه اولی، راه گشای تفسیر دقیق عباراتی است که فیلسوفان آنها را در فلسفه به کار برده اند.
کلید واژگان: برهان لمی, برهان انی, دلیل, برهان محض, قیاس شبیه به لمی}The terms proof, a priori proof, a posteriori proof, absolute a posteriori proof, and argument have specific definitions in logic. However, when some of these terms are transferred from logic to philosophy, philosophers have applied changes to these terms, retaining the division of proof in logic into a priori and a posteriori. There is evidence in the discourse of Ibn Sīnā and Mullā Ṣadrā that indicates the evolution of these terms in philosophy. In philosophy, proof (burhān) represents an “absolute a priori proof” and argument represents a “non-absolute a priori proof”. The syllogism similar to proof in the discourse of Ibn Sīnā corresponds to the “absolute a posteriori proof” of the third kind in logic. The accidental proof in the discourse of Mullā Ṣadrā is a kind of "non-absolute a priori proof". Mullā Ṣadrā's burhān-i siddīqīn (Proof of the Veracious), which begins with the reality of existence, corresponds to the "absolute a posteriori proof" of the third kind. Mullā Ṣadrā calls it as the "proof similar to a priori". In philosophy, proof is divided into two branches: "essential" and "accidental." The argument specific to the argument from contingency to prove the necessary being, is considered by Mullā Ṣadrā as an "accidental a priori proof", and not an "essential a priori proof." Paying attention to the evolution of these terms from logic to philosophy opens the way for a precise interpretation of expressions that philosophers have used in philosophy.
Keywords: a Priori Proof, a Posteriori Proof, Argument, Absolute Proof, Proof similar to a Priori} -
ایمه اطهار(ع) نه‌تنها در تبیین معارف الهی، بلکه در روش‌ها الگو هستند. ازاین‌رو، شناخت راهبردهای آنان در مواجهه با شبهات اهمیت و اولویت دارد. مسیله پژوهش، کشف راهبردهای روشی معصومان در پاسخگویی به شبهات کلامی؛ و فرضیه تحقیق، «امکان دستیابی به راهبردهای یادشده است». با تبیین روش‌های مواجهه معصومان با شبهات، افق‌ها و راهبردهای جدیدی برای پاسخگویی کشف خواهد شد. روش پژوهش، کتابخانه‌ای و مراجعه به مهمترین منابع روایی و استخراج روایات کلامی معصومان(ع) و تحلیل آنهاست. یافته‌ها نشان می‌دهد: مهمترین راهبرد ایمه اطهار(ع) هنگام پاسخگویی به شبهات، راهبرد برهانی است. آنان از حیث صورت برهان، در غالب موارد، هنگام مواجهه با افراد عادی از «برهان إنی» و در مواجهه با دانشمندان از «برهان لمی» استفاده کرده‌اند. از حیث مواد برهان، در پاسخ‌های مربوط به خداشناسی، از اولیات؛ در براهین اثبات وجود خدا، از محسوسات؛ در شبهات راهنماشناسی از تجربیات؛ در مباحث درون‌دینی از متواترات و در شبهات فقهی و روایی از حدسیات بهره برده‌اند. استفاده معصومان(ع) از فطریات، در مباحث گرایشی بوده است.
کلید واژگان: ائمه اطهار(ع), شبهات, برهان لمی, برهان إنی} -
یکی از مسایل مهمی که در دوران معاصر توسط علامه طباطبایی در مباحث فلسفی راه پیدا کرده است، کاربرد برهان لمی در دانش فلسفه است. دیدگاه علامه طباطبایی دو رویکرد مختلف از سوی فلسفه پژوهان معاصر را پدید آورده است. برخی دیدگاه ایشان را پذیرفته اند و در مقام دفاع از آن برآمده اند و گروهی دیگر دیدگاه ایشان را مورد نقد و ارزیابی قرار داده اند. در جستار حاضر، تلاش شده است با روش توصیفی - تحلیلی و با رویکردی انتقادی، دیدگاه دو گروه یادشده، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد. در پایان این نتیجه بدست آمده است که دیدگاه علامه طباطبایی با وجود نوآوری هایی که دارد، بر مبانی استوار شده است که خالی از اشکال نیست. افزون بر آن، این دیدگاه بر تعریف جدیدی از برهان لمی و إنی استوار است که برخلاف دیدگاه رایج در دانش منطق می باشد.
کلید واژگان: علامه طباطبایی, برهان لمی, برهان إنی, ملازمات عامه, نقدها}A major problem introduced to the contemporary Islamic philosophy by ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī is whether propter quid demonstrations (al-barāhīn al-limmiyya) can be deployed in philosophy. ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s account has given rise to two responses by contemporary scholars of Islamic philosophy: some have endorsed and defended his view, and others have criticized the account. In this article, we draw on a descriptive-analytic method and adopt a critical approach to assess the two responses. We conclude that, notwithstanding its novelties, ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s account rests on problematic grounds. Moreover, it is founded upon a redefinition of demonstrations propter quid and quiatic demonstrations (al-barāhīn al-inniyya), which go against the common conception of these demonstrations in Islamic logic.
Keywords: Allameh, Tabatabai, Borhan Lamy, Borhan Inni, Public Supplies, Criticisms} -
پاسخگویی به شبهات، راهبردهایی دارد که بدون توجه به آن ها، پاسخ ناکافی و چه بسا نادرست است. ایمه: نه تنها در تبیین معارف الهی، بلکه در ارایه راهبردها نیز الگو هستند؛ ازاین رو شناخت راهبردهای آنان در مواجهه با شبهات اهمیت و اولویت دارد. در بین معصومان:، حضرت علی7 مواجهه بیشتری با شبهات داشته اند، ازاین رو، کشف راهبردهای آن حضرت در مواجهه با شبهات، اولویت افزون تری دارد. با تبیین راهبردهای یاد شده، علاوه بر کشف پیشینه شبهات، افق ها و راهبردهای جدیدی برای پاسخگویی هویدا خواهد شد. مسئله پژوهش، کشف راهبردهای روشی حضرت علی7 در پاسخگویی به شبهات کلامی و فرضیه تحقیق، امکان دستیابی به راهبردهای یاد شده است. این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی با استخراج روایات کلامی امام علی ع و تبیین و تحلیل صورت و مواد برهانی احادیث تدوین شده است. یافته ها نشان می دهد مهم ترین راهبرد آن حضرت هنگام پاسخگویی به شبهات، راهبرد برهانی است. آن حضرت از حیث صورت برهان، در غالب موارد از «برهان إنی» و تنها در مواجهه با دانشمندان از «برهان لمی» استفاده کرده اند. از حیث مواد برهان، در شبهات مربوط به مبدا شناسی از اولیات و محسوسات، در شبهات راهنماشناسی از تجربیات، در مباحث درون دینی از متواترات و در شبهات فقهی از حدسیات و در شبهات اخلاقی از فطریات استفاده کرده اند.
کلید واژگان: حضرت علی (ع), شبهات, برهان لمی, برهان إنی} -
این نوشتار برآن است که به بررسی مساله شرور و رابطه آن با آفرینش شیطان در نظام احسن بپردازد. مساله شر همواره چالشی برای بشر بوده است و سوالات بسیاری را با خود به همراه داشته است. یکی ازآن سوال های مهم سازگاری شری چون خلقت شیطان با وجود خداست. بدون تردید آفرینش شیطان و وجود او شر محض است. از طرفی دیگر می دانیم نظام آفرینش بهترین نظام ممکن است که خداوند با توجه به خیر محض بودن آن آفرید. در این جا مساله ای رخ می نمایدکه عالم خلقتی که بهترین نظام است، با خلقت شیطان که شر محض است، چگونه تناسب دارد و چرا خدایی که خیر محض است، شیطانی بیافریندکه فعل او اغواگری و اضلال وگمراه کردن آدمیان است. زیرا نظام احسن اقتضاء داردکه خداوند تمامی اسباب تکامل آدمی را فراهم سازد. پس آفرینش موجودی چون شیطان با حکمت بالغه الهی و وجود نظام احسن سازگار نیست. ملاصدرا براساس مبانی حکمت متعالیه معتقد است که خداوند ابلیس را که موجودی از موجودات است آفرید و این موجود چون صاحب اختیار و اراده است، از رهگذر اختیار و اراده راه گمراهی را در پیش گرفته و دیگران را به وسوسه وگمراهی می کشاند. علاوه براین نکته، موجودات وجود فی نفسه و لغیره دارند، وجود فی نفسه او خیر است و از آنجایی که بالنسبه به ما آدمیان و انسان ها اغواگری و اضلال می کند، شر است. این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی به تجزیه و تحلیل این موضوع می پردازد و درصدد است چگونگی نسبت خلقت شیطان و مساله شرور را با توجه به نظام احسن براساس حکمت صدرایی موردکاوش قرار دهد و زوایای بحث را بررسی نماید.
کلید واژگان: شرور, آفرینش شیطان, نظام احسن, برهان لمی, حکمت صدرایی}The issue of shame has always been a challenge for humanity and has brought with it many questions. One of the important questions, to which an important part of the philosophy of religion has been devoted, is the compatibility of evil such as the creation of Satan with God. There is no doubt that the creation of Satan and his existence is pure, On the other hand, we know that the system of creation and the world of creation is the best possible system and the best system that God created in order to be pure good. It occurs in this season that the world of creation, which is the best system, fits in with the creation of Satan, who is pure shame, and why God, who is pure good, Satan creates that the act of seduction is to mislead and mislead people, under the good order that God provides all the means of human development. And the creation of a creature such as Satan is not compatible with the mature wisdom of God and the existence of a good system; in other words, God's benevolence is challenged by the creation of Satan, which is pure shame. Philosophers, and especially Mulla Sadr, based on the principles of transcendent wisdom, believe that God created Iblis, who is a creature of beings, and that this creature has authority, Through the will and the will, he takes the path of misguidance and leads others to temptation and misguidance, Existence is itself recent, and as it relates to us humans, it is evil.
Keywords: Evil, Creation of Satan, Good System, Sadra's philosophy} -
برهان صدیقین ابن سینا یکی از مهمترین برهانها بر اثبات وجود خداوند در سنت اسلامی است. پس از ابن سینا فیلسوفان و متکلمان بزرگ مسلمان با استقبال از این برهان، ژرف کاوی های سودمندی در مورد آن انجام داده و تلاش کرده اند با نگاه نقادانه ضعفها و قوتهای آن را نشان دهند. علیرغم این تلاشها، ابهاماتی درباره این برهان وجود دارد که تحقیقات علمی بیشتری را میطلبد. در مقاله حاضر با تکیه بر ضوابط منطقی، به تحلیل صورت، محتوا و حدود این برهان پرداخته ایم و با این روش نشان داده ایم که این برهان، برهانی موجودمحور (موجودما، نه مفهوم موجود) ، لمی، مبتنی بر امتناع تسلسل و متمایز از برهان امکان است و بلحاظ ارزش معرفتی با برهانهای مخلوق محور تفاوتی ندارد.کلید واژگان: برهان صدیقین, برهان لمی, برهان انی, برهان امکان, برهان موجود محور, برهان مخلوق محور, ابن سینا}Ibn Sina’s argument of the righteous is one of the most important arguments on demonstrating the existence of God in Islamic tradition. After Ibn Sina, a number of prominent Muslim philosophers and mutakallimun welcomed this argument and carried out some profound studies in this regard in order to reveal its strengths and weaknesses following a critical approach. In spite of such efforts, there are still some ambiguities about this argument which demand more scientific research. In the present paper, the author has analyzed the form, content, and limits of the argument of the righteous based on logical principles and has demonstrated that it is an existent-oriented (not the concept of existent) and apriory argument on the basis of the impossibility of infinite regression and distinct from the argument of possibility. He also acknowledges that the argument of the righteous is no different from creature-oriented arguments in terms of epistemological value.Keywords: argument of the righteous, apriory argument, aposteriori argument, argument of possibility, existent-oriented argument, creature-oriented argument, Ibn Sina}
-
برهان صدیقین به وسیله معلم ثانی فارابی وارد حوزه مباحث فلسفی شد. پس از ایشان تقریرهای گوناگونی از برهان صدیقین ارائه شده است. در برخی از این تقریرها، مقدمات کمتری وجود دارد و در برخی دیگر برای وصول به مطلوب، نیاز به تمهیدات و مقدمات بیشتری است. حال می توان این پرسش را مطرح کرد که چه برهانی را می توان «برهان صدیقین» نامید؟ ملاک و معیار آن چیست؟ و کدام یک از این برهان ها بر دیگری ترجیح دارد؟ صدرالمتالهین شیرازی و علامه طباطبایی هریک تقریری متفاوت از برهان صدیقین ارائه داده اند. در این مقاله به تطبیق و سنجش این دو تقریر می پردازیم و برای این مسئله دو ملاک «شبه لم بودن» و «یکی بودن راه و هدف» و نیز چهار مزیت و امتیاز «عدم استفاده از امتناع دور و تسلسل»، «اخصربودن»، «قرابت معنایی و محتوایی با متن دینی» و «استشهاد بر صفات حق تعالی پس از اثبات آن» را مبنا قرار داده، در پایان اثبات خواهیم کرد که حقیقت برهان صدیقین از سنخ مفاهیم نیست، بلکه طریق شهود را می طلبد؛ ولی در میان دو تقریر حصولی و مفهومی مذکور، تقریر علامه طباطبایی تقریری دقیق و کامل تر است.کلید واژگان: برهان صدیقین, علامه طباطبایی, صدرالمتالهین, برهان لمی, اثبات خدا}The proof of the Truthful for the existence of God was introduced to philosophical discussion by second Teacher, al-Farabi. Different formulations of the proof were given after him. In some of these versions there are fewer premises while in others more premises and assumptions are needed to obtain the desired conclusion. The question is which argument can be regarded as proof of the Truthful. What is the criterion? Of different versions of the proof which one is more preferred? Mulla Sadra and Allama Tabatabae have offered different versions of the argument. The present argument is to make a comparison of these versions, focusing on two criteria of the proof: that it is seemingly propterquid and identity of the Way and the End. The article is also considers four preferences not-based-on vicious circle and absurdity of infinite regress, simplicity and briefness convergence with scriptural evidences in meaning and content and invocation of Divine Attributes after the proof of the Essence. It authors conclude that this proof of the Truthful is not conceptual but based on unveiling. Of the conceptual versions Allama Tabatabaes is more precise and perfect.Keywords: proof of the Truthful, Allama Tabatabae, Mulla Sadra, propterquid proof, proof of God}
-
پرسش از امکان شناخت یقینی خدا، به عنوان مبدا هستی، در شمار پرسش های مهم مابعدالطبیعه است. میرداماد بر این باور است که خدا، از حیث وجود فی نفسه، در شمار امور بدیهی و بی نیاز از برهان است؛ اما از حیث وجود رابط، می توان شناخت یقینی خدا را از طریق برهان إنی مرکب تحصیل کرد. برهان إنی مرکب به گونه ای شکل می گیرد که ملاک حصول یقین نیز در آن رعایت می شود. طرح برهان إنی مرکب، از ابتکارهای منطقی میرداماد است؛ و علاوه بر شناخت یقینی خدا، در توضیح چگونگی اقامه برهان در فلسفه اولی کاربرد دارد.
کلید واژگان: خدا, یقین, برهان لمی, برهان إنی, میرداماد}The possibility of definitive cognition of God، as the ultimate principle of Being، is an important question of metaphysics. Mir Damad believed that God is obvious in terms of existence in itself، but as relative existence، definitive cognition of God can be gained through complex argument of fact. Criterion of certainty is present in the formation of this kind of argument of fact. Presentation this argument is one of the Mir Damad’s logical innovations، and in addition to definitive cognition of God، is useful in explaining that which kind of argument is used in first philosophy.Keywords: God, Certainty, Argument from cause to effect, Argument of fact, Mir Damad} -
یکی از دغدغه های اساسی فیلسوفان مسئله اثبات وجود خدا بوده است. اهمیت این مسئله برای اسپینوزا که اساس فلسفه او را خدا تشکیل می دهد بیش از فیلسوفان دیگر است. او که مهم ترین اثر خویش، اخلاق، را با تعریف خدا آغاز می کند و با برترین سعادت انسانی، یعنی عشق، به خدا به پایان می برد، مسئله وجود خدا را در آثار مختلف خود مورد توجه قرار می دهد و وجود او را به دو شیوه لمی و انی اثبات می کند. اسپینوزا مفهوم جدیدی از خدا ارائه می دهد و او را جوهر واحد و طبیعت طبیعت آفرین می خواند که همه چیز در او است و واجد صفات نامتناهی و از جمله صفت بعد است. براهین مختلفی که وی برای اثبات وجود خدا اقامه می کند تقریبا متناظر با براهین دکارت، و به معنایی تقریر جدیدی از این براهین است. در این مقاله تقریرهای مختلف براهین لمی و انی در آثار اسپینوزا مورد بررسی قرار می گیرد و شباهت آنها با براهین دکارت نشان داده خواهد شد.
کلید واژگان: خدا, برهان لمی, برهان انی, جوهر, علت خود}The proofs of God''s existence are among the main questions of philosophers. This question has a special importance in Spinoza''s works، because it constitutes the basis of his philosophy. In his main work، Ethics، he initiates the discussion with the definition of God and ends it up with man''s noblest happiness، namely love of God. He deals with the issue in his different works and proved God''s existence in two ways: a priori and a posteriori. He develops a new concept of God and considers Him as Unique Substance and Nature which contains everything and is consisting of infinity of attributes، including extension and thought. Spinoza''s different proofs are similar to those of Descartes. Although Spinoza develops a new conception of God''s existence، his proofs are in line with those of Descartes. In this paper، the writer attempts to explore different versions of a priori and a posteriori proofs in Spinoza''s works and compare them with those represented by Descartes.Keywords: God, A priori proof, A posteriori proof, Substance, The cause of itself} -
برهان امکان و وجوب که گاهی به اختصار از آن به برهان «امکان» تعبیر می شود، یکی از استوارترین براهین عقلی بر اثبات وجود خداوند است.این برهان در میان حکمای اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است و به عنوان طریق فلاسفه در اثبات وجود صانع از آن یاد می شود.محور اصلی این برهان وجود ممکنات و معلولات است یعنی از طریق علم به ممکنات،بر وجود واجب و مسبب اقامه دلیل می شود.این نوع برهان بنابر تقسیم رایج میان منطق دانان،از نوع برهان انی است. از طرفی به اعتقاد همه حکما علم به معلول محقق نمی شود مگر اینکه علم به علت قبل از آن تحقق یافته باشد. در این صورت اثبات علت از طریق دلیل انی کاری بیهوده و بلااثر خواهد بود و براهینی که بر این پایه استوار باشند ارزش معرفتی نخواهند داشت.ابن سینا برای اثبات اعتبار معرفتی برهان امکان و وجوب،آن را نوعی برهان لمی تلقی کرده و ملاصدرا با استفاده از دقت هایی که بوعلی در دفاع از این برهان دارد،این برهان را نوعی دلیل یقین آور در برابر دلیلی که یقین آور نیست، دانسته است.
کلید واژگان: برهان امکان و وجوب, برهان لمی, برهان انی, دلیل, قاعده ذوات الاسباب, ابن سینا, ملاصدرا}Contingent/Necessity argument (sometimes briefly called contingent argument) is one of the most important intellectual grounds to prove the existence of God. This argument is of high significance among the Islamic philosophers and it is regarded as the way of philosophers to prove the existence of God. The main subject of this argument is the existence of possible bings and effects. This is to say that we can reach to cause except through the effects. According to the usual division of logicians, this kind of argument is called quiatic proof. On the other hand, according to philosophers, without awareness of effect we cannot recognize the cause. In this case proving the cause through the quiatic proof is useless and ineffective. Ibn-sina considers the contingent and Necessity argument as a kind of propteric proof to reply to these challengers. Because of Ibn-sina's carefulness in this argument, Mulla sadra, considers it as a special type of certainty reason.Keywords: Contingent, necessary argument, causal argument, assertoric argument, reason, Ibn, sina, Mulla sadra} -
جایگاه معرفتی علت از منظر ابن سیناابن سینا با توجه به ویژگی های معرفتی قاعده «ذوات الاسباب» مدعی است علم یقینی به امور سبب دار فقط از راه علم به علل آنها بدست می آید. براساس این، ظاهرا طرح دیگر راه های محتمل شناخت، از جمله برهانهای «انی مطلق» و «دلیل» نامعتبر است. اما او تصریح میکند که هرگاه حد وسط و ثبوت اکبر بر اصغر دو لازم حد اصغر باشند، امکان اقامه نوعی برهانی انی یقین آور وجود دارد. بدین لحاظ تاکید بر نقش معرفتی علت، نافی هر نوع معرفت یقینی از غیر طریق علت نیست. همچنین وی تعقل جزئی بنحو کلی را نیز ادراک از راه اسباب و علل دانسته و آن را مفید کلیت و یقین معرفی میکند. از سوی دیگر، بعقیده ابن سینا، علم به علت مستلزم تحقق علم بالفعلی به معلول نیست. او برای انتقال از علم بالقوه به علم بالفعل دو شرط قائل میشود: نخست آنکه، رابطه لزومی علت و معلول باید بر سبیل وضع و حمل و بشکل قضیه بیان شود و دیگر آنکه در برهانع علاوه بر علم به علت، علوم دیگری باید ضمیمه شوند، تا نتیجه یقینی حاصل شود. مقاله حاضر نقش معرفتی علت در مباحث مختلف فلسفه ابن سینا را بررسی میکند.
کلید واژگان: علت, یقین, قاعده ذوات الاسباب, برهان لمی, ابن سینا}The Epistemological Place of Cause in Ibn Sina's ViewGiven the epistemological features of the principle of “essences of causes”, Ibn Sina claims that the certain knowledge of those affairs which require a cause can only be attained through the knowledge of their causes. Accordingly, the other possible ways for attaining this knowledge, such as resorting to “absolute posteriori demonstration” or the argument of “cause”, are apparently invalid. However, he explicates that whenever the middle term and the positiveness of the major premise for the minor premise are two necessary premises for the minor term, it is possible to adduce a kind of certain posteriori proposition. Thus emphasizing the epistemological role of the cause does not negate the attainment of any kind of certain knowledge through other ways. Moreover, he maintains that particular intellection in general is similar to perception through relying on causes and concomitants and believes that it is useful for universality and certainty. On the other hand, according to Ibn Sina, the knowledge of the cause does not necessitate the presence of the actual knowledge of the effect. He asserts that, in order for potential knowledge to become actual knowledge, two conditions are necessary: 1) the necessary relation between the cause and effect must be stated based on the predication and convention and in the form of a proposition, 2) in addition to the knowledge of cause, other types of knowledge must be provided in the propositions so that a certain conclusion can be derived. The present paper investigates the epistemological role of the cause in various discussions in Ibn Sina’s philosophy.Keywords: cause, principle of essences of causes, certainty, Ibn Sina, priori demonstration} -
«نظام احسن» یکی از مباحث مهم فلسفی است که در اندیشه فلاسفه اسلامی، به طور عام، و در دستگاه فلسفی ملاصدرا، به طور خاص، جایگاه ویژه ای دارد. فلاسفه و دیگر دانشمندان همیشه این سوال را در ذهن داشته اند که آیا نظام جهان موجود بهترین نظام است یا خیر؟ در آغاز، این طور به نظر می رسد که جهان عاری از هرگونه نقص و شر، همانا بهترین نظام است؛ از این رو، این سوال مطرح می شود که چرا جهان حاضر چنین نیست؟
از طرف دیگر با پیشرفت علوم، و طرح نظریه های گوناگون، هر روز پرده ای از رازهای طبیعت برداشته می شود و معلوم می گردد که نظام جهان، از نظر علوم، بسیار پیچیده و دقیق است. بنابراین، از یک سو، دانشمندان خویش را با نظامی برتر رویارو می بینند و از سوی دیگر، وجود شرور و نقایص شبهه برتر نبودن نظام جهان را به ذهن می رساند. اما فلاسفه با اثبات نظام احسن، و طرح مباحث مختلف در زمینه آن، این تعارض ظاهری را برطرف کرده اند.
ملاصدرا بر پایه نظام فلسفی خود حکمت متعالیه جهان هستی را برآمده از نظام ربانی دانسته که در این صورت، دارای بهترین شکل ممکن است. در این مقاله، با توجه به جامع ترین کتاب فلسفی ملاصدرا که همان «اسفار اربعه» باشد به بررسی دیدگاه او در این باره می پردازیم.
کلید واژگان: نظام احسن, علم عنایی, قاعده امکان اشرف, برهان لمی, برهان انی, ملاصدرا, حکمت متعالیه}“The best arrangement” (Niẓām-i Aḥsan) plays an important role in the Islamic philosophy as a whole, and in Mullā Ṣadrā’s philosophical system in particular. At the first glance, it may seem that a flawless system is the best arrangement of things, and therefore, the question arises as to why the existing world contains some evil and imperfection. On the other hand, as science progresses more and more secrets of the natural world are revealed, and scientists and philosophers realize that the world order is very accurate and complicated. By discussing “the best arrangement”, philosophers try to solve this dilemma.Mullā Ṣadrā, based on his transcendent philosophy, considers the existing world as a product of the Divine arrangement, and hence, it is formed in the beset possible order. This article inquires into this issue by referring to Mullā Ṣadrā’s magnum opus, al-Asfār al-Arba‘ah. -
برهان صدیقین ابن سینا برای اثبات وجود خدا، یکی از مقبول ترین براهین اثبات وجود خدا محسوب می شود. یکی از چالش های مطرح در مورد این برهان، بحث از لمی بودن یا إنی بودن آن است. بر اساس یک برداشت مشهور و سنتی از کلمات ابن سینا، برهان إنی مفید یقین نیست و لذا در مسئله اثبات وجود خدا کارآمدی ندارد. اقامه برهان لمی نیز برای خداوند ممکن نیست؛ زیرا در برهان لمی، سیر از علت به معلول صورت می گیرد و خداوند علت ندارد. برای برون رفت از این معضله، برخی این برهان را نوعی برهان إنی دانسته اند که در آن سیر از ملازمات عامه برای اثبات مطلوب صورت می گیرد و لذا یقین آور است. گروه دوم این برهان را برهان شبه لمی دانسته اند، و برخی نیز به لمی بودن این برهان اعتقاد دارند.
در این مقاله، تلاش شده است از إنی بودن برهان مورد بحث دفاع شود. إنی دانستن این برهان، با مبانی فلسفی ابن سینا سازگار است و برهان إنی نیز از نظر ابن سینا یقین آور است. البته کلمات ابن سینا درباره إنی بودن یا لمی بودن براهین خداشناسی به طور عام و برهان صدیقین به شکل خاص، قدری متعارض است. اما شاید بتوان با توجه به مبانی ابن سینا، این تعارضات را برطرف کرد.
کلید واژگان: برهان صدیقین, برهان لمی, برهان إنی, برهان شبه لمی}Avicenna's Ṣeddῑqῑn demonstration is regarded as one of the most acceptable arguments for proving the existence of God. Being a demonstratio propter quid (al- burhān al- innῑ) or demonstratio quia (al- burhān al- limmῑ) is a known challenge on this argument. According to some famous readings of Avicenna's expressions, demonstratio quia does not lead us to certainty and therefore is useless for proving the existence of God. On the other hand, there is no way to prove the existence of God using demonsteratio propter quid because God does not have any cause. Some scholars for getting rid of this problem claimed that this argument is an especial kind of demonstratio quid that the conclusion is proved by common dependencies (al- mulāzimāt al- ̒āmmah) and so gives us certainty. Some other scholars believe that this argument is quasi demonstratio propter quid (shibh al- limm) and there are some scholars that take it as a demonstratio propter quid. This article attempts to defend this argument as a demonstratio quia. Avicenna regarded the conclusion of demonstratio quia certain although there is a kind of inconsistency in Avicenna's words in the realm of theological demonstration generally and Ṣeddῑqῑn demonstration in particular. Regarding this demonstration as demonstratio quia or demonstratio propter quid it is possible to remove this inconsistency applying Avicenna's philosophical principles. -
یکی از مهم ترین مباحث معرفت شناسی دینی این است که برای دست یابی به معرفت دینی، چه منبع یا ابزاری کارایی دارد؟ آیا راه معرفت در برابر ما گشوده است یا اینکه در انسدادی معرفتی به سر می بریم؟ پاسخ هر فرد بدین پرسش بر مبنای معرفت شناختی ویژه آن فرد مبتنی است. اگر او این دیدگاه را پذیرفته باشد که از راه عقل نمی توان دین را شناخت، پاسخ وی به پرسش مذکور ممکن است این باشد که منبع شناخت دین تجربه دینی، شهود، نقل وحی یا دلیل نقلی یا گواهی حاکی از وحی است. اما اگر این فرد پذیرفته باشد که از راه عقل می توان دین را شناخت، پاسخ او به پرسش مزبور این خواهد بود که گزاره های بنیادین عقاید دینی را می توان از راه عقل اثبات کرد؛ از این رو، عقل مهم ترین منبع شناخت این بخش از دین است.
در این نوشتار، به امکان دست یابی به معرفت عقلی در حوزه دین می پردازیم و آنچه را ممکن است مانع از دست یابی به چنین معرفتی شود بررسی و ارزیابی می کنیم.
کلید واژگان: معرفت عقلی, گریز ناپذیری, وجود محمولی, برهان لمی, پدیده, پدیدار, برهان انی}The question of efficient means and sources for religious knowledge is a pressing issue in the realm of religious epistemology. Prior to this problem is the more fundamental question, as to whether there is a way to knowledge at all. Any answer to these questions depends on one’s stand on the theory of knowledge. If one rejects the role of reason in religious knowledge, one may introduce religious experiment, intuition, narration of revelation, or testimony to the content of revelation as ways of attaining religious knowledge. On the contrary, if one accepts the capability of reason for unveiling religious truth, one will consider reason a powerful means for establishing fundamental religious beliefs, and therefore, reason will serve as the most important source for religious knowledge. The author in this article is to prove the possibility of rational knowledge in the realm of religion, and tries to review and criticize the opposing views. -
برخی از منطق دانان، مانند شیخ الرئیس، محقق طوسی، صدرالمتالهین و علامه طباطبائی پس از تقسیم برهان به «لمی» و «انی مطلق» و «دلیل»، متعرض قاعده «ذوات الاسباب» شده و مدعی شده اند: چیزی که دارای سبب نیست باید بین باشد، وگرنه اصلا با قیاس برهانی معلوم نمی شود. اگر مفاد قاعده مزبور پذیرفته شود، لازمه آن نامعتبر دانستن برهان های «انی مطلق» و «دلیل» است. ظاهر عبارات این دسته از منطق دانان آن است که یقینیات یا باید از اولیات باشند و یا از راه علت (برهان لمی) معلوم شده باشند. از سوی دیگر، شیخ الرئیس و علامه طباطبائی با صراحت تمام، نوعی از برهان انی را معطی یقین می دانند. به هر حال، مهم استدلالی است که به سود قاعده اقامه می شود. به نظر نویسنده استدلال ارائه شده مضمون قاعده را به اثبات نمی رساند، و به علاوه، اگر مضمون قاعده پذیرفته شود، اولین قربانی آن خود قاعده خواهد بود؛ زیرا استدلالی که بر این قاعده اقامه شده از نوع برهان لمی نیست. بنابراین، باید پذیرفت که طرح قاعده «ذوات الاسباب» برای محدود کردن اعتبار برهان های انی است، نه برای بی اعتبار کردن آن.
کلید واژگان: ذوات الاسباب, برهان لمی, برهان انی, دلیل}Some logicians, such as Shaikh al-ra’īs (Ibn Sina), Muḥaqiq Ṭūsi, Ṣadr al-Muta’allihīn, and ‘Allāmah Ṭabāṭabā’i, have discussed the principle of “the caused” (dhawāt al-asbāb) after they had divided demonstrations into “demonstration from cause to effect” (burhān limmi), “absolute demonstration from effect to cause” (burhān inni muṭlaq), and “proof” (dalīl). They have claimed that what has no cause has to be evident, otherwise it cannot be known through demonstration. The author argues that if this principle is accepted, it implies that the two other arguments, namely, “absolute demonstration from effect to cause”, and “proof” are invalid. The literal meaning of those logicians’ arguments is that theoretical certainties are either self-evident or should be known through their causes. On the other hand, Shaikh al-ra’īs and ‘Allāmah Ṭabāṭabā’i have considered some sort of demonstration from effect to be a source for certainty. The author thinks that what is raised in favor of the principle does not establish it. In addition, if it is accepted, it is self-defeating, because what is suggested to establish this principle is not an instance of “demonstration from cause to effect”! Therefore, we have to recognize that the principle of “the caused” is meant to restrict the validity of demonstrations from effect, not to render it invalid altogether. -
برهان وجودی برهانی هستی شناختی است که دکارت برای اثبات وجود خدا اقامه کرده است. گرچه دکارت مدعی است که پیش از او کسی چنین برهانی نیاورده، ولیکن حقیقت این است که قدیس آنسلم در قرن یازدهم عین برهان دکارت را بیان کرده است.
در این مقاله سعی شده است که اندیشه اصلی دکارت و آنسلم، ایرادات و انتقادات وارده بر آن و کیفیت تاثر دکارت از آنسلم در این خصوص تبیین و تشریح گردد.
کلید واژگان: برهان وجودیی, کامل ترین موجود, وضوح و تمایز, برهان لمی, ضروری الوجود}The ontological argument is an existential argument put forward by Descartes to prove the existence of God. Although Descartes claims that his argument is original, the fact is that Saint Anselm introduced the same argument in the 11th century. This article intends to explain and clarify the core of Descartes’ and Anselm’s argument and the nature of the influence of Anselm on Descartes and expound the criticisms raised against it. -
فیلسوفان و منطق دانان از یک سو، برهان را معطی علم یقینی دائمی می دانند، و از سوی دیگر، علم به ذوسبب را جز از راه سبب آن ممکن نمی دانند. آنان همچنین برهان را به «لم» و «ان مطلق» و «دلیل» تقسیم کرده و معتقدند: دلیل در واقع برهان نبوده و معطی یقین نیست. نیز فیلسوفان از راه علم به ممکنات (معلول) برهانی بر وجود واجب می آورند. بنابراین، اشکال می شود که برهان از راه علم به ممکنات از نوع دلیل است و یقین آور نبوده و اساسا واجب برهان پذیر نیست. برخی از فیلسوفان مانند شیخ الرئیس در پاسخ به این اشکال، برهان «وجوب و امکان» را نوعی برهان لمی دانسته و برخی دیگر مانند بهمنیار و علامه طباطبائی آن را برهان انی مطلق تلقی کرده اند. صدرالمتالهین آن را نوعی دلیل یقین آور در برابر دلیلی که یقین آور نیست، دانسته است.
کلید واژگان: ذوات الاسباب, برهان لمی, برهان انی مطلق, دلیل, برهان وجوب و امکان}Philosophers and logicians consider "proof" (burhān) as providing permanent certainty, on the one hand, and believe it is impossible to know the caused except through its cause, on the other. They also divide proofs into "causal" (limmi), "absolutely assertoric" ('inni muṭlaq), and "reason" (dalīl), and deem "reason" not to be a real proof. One of the Philosopher's proofs for the existence of God is the proof from our knowledge of the contingent (and the caused) entities. The challenge, however, is that a proof from our knowledge of the contingent is a "reason", and hence, does not provide us with certainty, and therefore, it is impossible to give any proof for the existence of the necessary existence. The author reviews and examines different answers put forward by Muslim philosophers. Ibn Sinā considers the "necessary/contingent" proof as a causal proof, while Bahmanyār and Ṭabāṭabā'i regard it as an instance of "absolutely assertoric" one. Mullā Ṣadrā has come up with a new solution by suggesting that it is a special type of "reason" that provides certainty. -
نظم» و راه بررسی نظام دقیق و پیچیده عالم طبیعت است. این برهان به دلیل سهم زیادی که حس و تجربه در آن دارد و همچنین به دلیل انس بیشتر انسان با محسوسات و جهان ماده، فهمش برای غالب انسانهایی که با اصطلاحات پیچیده و فنی فلسفه و کلام آشنا نیستند، راحتتر است. این برهان هرچند با تقریرهای امروزیاش در مکاتب متقدم کلامی نیامده است، اما میتوان از آن به عنوان مقدمهای برای فهم براهین کاملتر و دقیقتر اثبات خدا بهره گرفت. در این نوشتار، سعی شده نظرات گوناگون درباره این برهان بررسی شود و به اشکالات وارد شده بر آن پاسخ داده شود.
کلید واژگان: نظم, برهان نظم, برهان غایی, تمثیل, تجربه, برهان لمی, برهان انی}Design argument and the analysis of the accurate and complex system of the natural world is one of the proofs for the existence of God. Understanding this argument is easier for most of the people who are not familiar with technical and abstract philosophical terminology. That is because sense perception and experience have a great role in this argument, and human being is more associated with the material and sensible world. Although modern versions of this argument cannot be found in earlier theological schools; however, they can serve as an introduction for understanding more precise and more comprehensive arguments for the existence of God. The author in this article tries to examine different view points about this argument and to answer criticisms about them. -
فیلسوفان مسلمان در الاهیات بالمعنی الاخص انواع گوناگونی از برهان برای وجود خدای متعالی ذکر کرده، و در وصف خدا به اشاره گفته اند که وجود خدا برهان پذیر نیست. افزون بر این در منطق، برهان، به لمی و انی تقسیم شده است و برهان لمی در وجود خدا راه ندارد و برهان انی مطلق مانند دلیل یقین آور نیست. در این پژوهش معلوم خواهد شد که برهان های انی مطلق و دلیل در وضعیت خاصی یقین آور است و برای وجود خدا هر چند برهان لمی ممکن نیست، برهان انی مطلق یقین آور ممکن است و مقصود فیلسوفان نفی برهان لمی بر وجود خدای متعالی بود.
کلید واژگان: برهان لمی, برهان انی مطلق, دلیل, واجب الوجود, برهان وجودی, برهان صدیقین, برهان امکان و وجوب, برهان شبه لمی}Muslim philosophers have presented various demonstrations for God’s existence in theology in its more particular sense, and have mentioned, regarding God’s attributes, that God’s existence is not demonstrable. In addition demonstration is divided into a priori and a posteriori in logic and a priori demonstration is not applicable to God and absolute a posteriori demonstration is not as definite as reason. It will become clear, in this research, that absolute a posteriori demonstration and reason is definite in some special circumstances, and although having a priori demonstration for God is not possible, absolute and definite a posteriori demonstration is possible, and the purpose of philosophers is to deny having a priori demonstration for God’s existence.Keywords: a priori demonstration_absolute a posteriori demonstration_reason_necessary existent_existential demonstration_Seddiqin demonstration_possibility_necessity demonstration_a priori_like demonstration}
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.