جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "پزشکی مردمی" در نشریات گروه "پزشکی"
-
سابقه و هدف
در منابع تاریخ پزشکی ایران نامهای گاه متفاوت و متنوعی برای نامیدن هر بیماری بهکار رفته است. از این میان، شناخت نامهای بومی عارضه سادهای چون زگیل ارزشهای خاص مردمشناسانهای در بر دارد. از دیرباز نهتنها پزشکان و متخصصان تاریخ پزشکی بلکه بسیاری از مردمشناسان و پژوهندگان فرهنگعامه و حتی واژهنگاران و فرهنگنویسان نیز متوجه و متعرض این تنوع نامگذاری بودهاند.
مواد و روشها:
در این پژوهش ابتدا با استفاده از روش مروری، کتابخانهای و رجوع به منابع دست اول در زمینه تاریخ پزشکی ایران - اعم از متون تاریخ پزشکی، پزشکی سنتی و پزشکی مردمی - نامهای متعدد و متنوع زگیل گردآوری شد؛ سپس تلاش شد تا این نامها با استفاده از روشهای مردمشناختی و مبانی زبانشناسی تاریخی- تطبیقی، ردهبندی و تحلیل شوند.
یافتهها:
واژگان مرتبط با زگیل در منابع چندگانه تاریخ پزشکی ایران را میتوان به شش دسته اصلی و یک دسته فرعی جغرافیایی و دو دسته اصلی و یک دسته فرعی زبانی-گویشی تقسیم کرد. از آنجا که نامگذاری هر بیماری گام نخستی در تشخیص آن است، این نامها بیانگر نظامهای کهن و دیرین در تاریخ پزشکی ایران هستند. بنابراین، با تبیین دلیل تنوع نامگذاری هر بیماری همچون زگیل، میتوان تا حدودی به تهیه اطلسی تاریخی از خردهفرهنگهای کهن پزشکی در ایران نزدیک شد.
نتیجهگیری:
تبیین ردهبندی واژگان مرتبط با زگیل و نقش آنها در شناخت خردهفرهنگهای پزشکی از چنان اهمیت خاصی برخوردار است که میتوان آن را یکی از مهمترین شاخصهای شناخت قومپزشکی هر ناحیه از ایران دانست. با توجه به تحولات زبانی و دوری یا نزدیکی از واژگان اصیل میتوان ردهبندی دیگری را پیشنهاد کرد که خود میتواند دیرینگی نظام قومپزشکی هر ناحیه جغرافیایی از ایران را روشن کند.
کلیدواژهها:کلید واژگان: قوم پزشکی, مردم شناسی, پزشکی سنتی, پزشکی مردمی, زگیلBackground and Purpose:
There are slightly different and diverse names for diseases in Persian medical sources. Among them, learning about native words for a simple disease such as "wart" includes anthropological values as well. Not only physicians and medical historians, but also many anthropologists, folklore researchers, and even lexicographers have been involved in the issue of nomenclature multiplicity.
Materials and MethodsIn this research, numerous and various names for "wart" were collected initially, applying library research, review methods, and referring to resources on the history of medicine in Iran, including texts of medical history, traditional and folk medicine; Subsequently, these words were classified and analyzed through historical-comparative linguistic axioms and anthropological methods.
ResultsThe words related to "wart" are divided into six main groups, one minor geographical category and two main groups, one minor linguistic-dialect class. Since naming any disease is the initial step in diagnosis, these words indicate immemorial and ancient medical systems; therefore, developing a historical atlas of ancient medical subcultures in Iran is achievable by illustrating the reason for diverse nomenclature of each disease including "wart".
ConclusionThe elaboration of word classification related to "wart" and their function to reveal subcultures is so significant that it could be considered as one of the most important indicators of ethnomedical knowledge in any region of Iran. Regarding linguistic transformations and similarity rates to original words, another classification can be suggested to illuminate the antiquity of ethnomedicine in each geographical location in the country.
Keywords: Ethnomedicine, Anthropology, Traditional Medicine, Folk Medicine, Wart -
سابقه و هدف
کتابداری و اطلاعرسانی پزشکی یکی از دانشهای کمکی در حوزه علوم پزشکی است که در سالهای اخیر با گسترش و توسعه چشمگیری روبهرو بوده است. تولید روزافزون اطلاعات در قالبهای گوناگون چالش بزرگی است که وجه دیگر آن رویآوردن کاربران متعدد به پایگاههای اطلاعاتی است. از این رو، نظامهای ذخیره و بازیابی اطلاعات با بهکارگیری ابزارهایی همچون اصطلاحنامهها به دنبال پاسخدادن به این دو نیاز هستند. از سوی دیگر، از میان سرچشمههای سهگانه پزشکی ایرانی، تا کنون پزشکی مردمی ایران چندان موردتوجه نبوده، بنابراین تدوین اصطلاح نامهای برای آن ضرورت دارد. پژوهش حاضر به دنبال تبیین این ضرورت است.
مواد و روشها:
این پژوهش، براساس روش توصیفی- تحلیلی میکوشد ضمن مرتب سازی اصطلاحنامههای موجود براساس نظام ردهبندی و علوم، توجه نخبگان را به این دانش بشری جلب کند و ضرورت تدوین اصطلاح نامه پزشکی مردمی ایران را نشان دهد. همچنین با جستوجو در متون مرجع اصطلاحنامهنویسی، مبانی نظری تدوین اصطلاح نامههایی با موضوعات بسیار خاص و روایی این تلاش، تبیین میشود.
یافتهها:
در زبان فارسی پیکره نسبتا مناسبی از اصطلاحنامهها در ردههای مختلف علوم و فنون (بهخصوص اصطلاحنامههایی در ردههای فرعی علوم پزشکی، تاریخ پزشکی، ارتقای بهداشت، کمکهای اولیه) تهیه و تدوین شده و امکانات و زیرساختهای نرمافزاری و سختافزاری برای این کار کمابیش فراهم است. با وجود این در زمینه فرهنگ مردم، مردمشناسی و پزشکی قومی نبود اصطلاحنامهای مدون بسیار محسوس است.
نتیجهگیری:
با توجه به اینکه تدوین اصطلاحنامههایی با موضوعاتی بسیار خاص در متون مرجع و توصیه نامههای اصطلاح نامهنویسی پیشبینی شده و با توجه به حجم روزافزون اطلاعات تولیدشده به زبان فارسی در حوزه پزشکی مردمی و مهیابودن زیرساختهای مختلف و متعدد، تهیه و تدوین اصطلاحنامه پزشکی مردمی ایران ضروری است.
کلید واژگان: اصطلاح نامه, پزشکی مردمی, پزشکی قومی, فرهنگBackground and Purpose:
Medical Library and Information Sciences is an auxiliary field in medical sciences that have undergone significant development in recent years. Increasing generation of information in a variety of formats is a major challenge that demands referring to databases. Hence, information storage and retrieval systems seek to address these needs using tools such as thesauri. On the other hand, among the triad sources of Persian medicine, folk medicine had not received much attention so far. Therefore, the present study seeks to answer the need to develop a Persian folk Medicine Thesaurus.
Materials and MethodsThis research, based on a descriptive-analytical method, attempts to show lack of attention to this branch of human knowledge while sorting the thesauri in the classification and the division of sciences. Also, it explains the theoretical and valid foundations of compiling controlled thesauri by searching reference texts in Library & Information Sciences.
ResultsA relatively large corpus of thesauri in different categories of science and technology (especially thesauri in the sub-categories of medical sciences, medical history, health promotion, first aid, etc.) has been prepared and compiled in Persian language, and software and hardware facilities and infrastructures has been provided to some degree. Nonetheless, lack of codified thesauri is very noticeable in the field of folk culture, anthropology and ethnography in Persian.
ConclusionCompilation of thesauri in specific topics is foreseen and recommended in reference texts and thesaurus. Considering the increasing volume of information produced in Persian in the field of folk medicine and the availability of various infrastructures, it is necessary to compile a Persian folk medicine thesaurus.
Keywords: Thesaurus, Folk Medicine, Ethnomedicine, Culture -
زمینه
جمعیت کنونی کلیمیان یزد بازماندگان جماعت بسیار پرشمار و کهنی از این قوم در نواحی ایران مرکزی است. قدمت سکونت این قوم در یزد در طول دوران تاریخ ایران اسلامی از یک سو و آمار انگشت شمار کنونی این مردم ضرورت مردم نگاری همه جانبه ای از این جمعیت را ضروری می نماید. این پژوهش بنا دارد با تکیه بر شناخت باورها و رفتارهای بهداشتی- درمانی این قوم به گردآوری، مطالعه و تحلیل باورها و رفتارهای پزشکی کلیمیان یزد بپردازد.
مواد و روش ها:
داده های تحقیق حاضر نتیجه پژوهش های انسان شناختی و مبتنی بر کار میدانی (تکنیک مصاحبه عمیق و مشاهده) و اسنادی و کتابخانه ای است؛ برای گردآوری این داده ها از همه روش های تحقیق میدانی، اسنادی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. در این پژوهش به دلیل محدودیت در گردآوری اطلاعات به روش پژوهش میدانی، از مطالعه کتابخانه ای نیز بهره های بیشتری گرفته شده است. مصاحبه با سه تن از جامعه یهودیان یزد (دو نفر بومی مقیم یزد و یک نفر حاخام و پزشک مقیم تهران) به عنوان افراد آگاه بومی یکی از این روش ها بوده است.
یافته ها:
از دیرباز در فرهنگ ایرانی یهودیان به حذاقت در پزشکی شهره بوده اند؛ همچنین به طور کلی در فرهنگ پزشکی یهودیان توجه خاصی به رعایت بهداشت فردی، رعایت بهداشت در مصرف خوراکی ها و تهیه سالم ترین مواد اولیه برای تهیه غذا مشاهده می شود. رژیم غذایی خاص یهودیان نکات خاص و منحصربه فردی را همچون پرهیز از خوردن هم زمان غذاهای گوشتی با لبنیات در بر دارد. بیماری شناسی یهودیان یزد وجوه اشتراک زیادی با پیکره اصلی اتنومدیسین ایرانی دارد و در آن برای درمان بیماری هایی همچون آل زدگی، باد سرخ، «ثقل سامیم»، «ثقل سیاه»، «قسیون» و «نفتالوس» راه هایی پیشنهاد شده است.
نتیجه گیری:
جامعه کلیمیان یزد که همواره از لحاظ تاریخی و جامعه شناختی با مسئله فقر و قلت جمعیت روبه رو بوده اند، هیچ گاه نتوانسته اند از سطح معیشت روزانه قدمی بیرون بگذارند و تمامی دستاوردهای فرهنگی و تمدنی آن ها نیز به دلیل مهاجرت های گسترده و پیاپی نتوانسته پایدار شود و از نسلی به نسل دیگری منتقل شود. ازاین رو امروزه دیگر صحبت از فرهنگ پزشکی مردمی یهودیان در یزد کار سخت و دشواری است. پژوهش پیرامون این فرهنگ نزد یهودیان مهاجر به تهران، شیراز و اصفهان می تواند آغازگر راهی برای کشف نکات تازه ای از این حوزه از اتنومدیسین ایرانی باشد.
کلید واژگان: یزد, کلیمیان یزد, پزشکی مردمی, مردم شناسی فرهنگی, پزشکی سنتیBackgroundThe current population of the Yazd Jews is the survivors of a very large and ancient congregation of this people in central Iran. The long inhabitancy of this people in Yazd during the history of Islamic Iran, on one hand, and the current small numbers of these people, demonstrates the necessity of a comprehensive ethnography of this population. The present study aims to collect, study and analyze the beliefs and medical behaviors of Yazd Jews based on the recognition of these people's health and remedial beliefs and behaviors.
Materials and MethodsThe data of the present research is the result of anthropological researches based on fieldwork (in-depth interview and observation technique) and documentary based and library research methods. To collect these data, all of the field study, documentary based and library research methods have been used. In this research, due to the limited information collected from field research method, the library research results have been used further. An interview with three Jews in Yazd (two indigenous people living in Yazd and one rabbi (hakham) and a physician residing in Tehran) as native informed individuals has been one of these methods.
ResultsFor centuries, Jews have been renowned for their expertise and proficiency in medicine in the Iranian culture. Generally, in the medical culture of Jews, special attention has been paid to individual health, maintaining food health and provision of the healthiest raw materials for food. The particular diet of the Jews has unique features such as avoiding the simultaneous consumption of dairy and meat dishes. The Yazd Jewish pathology has a great deal to share with the original Iranian ethno-medicine, and has proposed ways to treat diseases such as al-zadegi, bad e sorkh and naftalus.
ConclusionThe Jewish community of Yazd, which always historically and sociologically has faced with the problem of poverty and scarce population, has never been able to step out of the level of daily livelihoods, and all of its cultural and civilization achievements have not been sustained and perpetuated from generation to generation due to widespread and successive migrations. So nowadays, it is very hard to talk about the medical culture of the Jews in Yazd. Research on this culture with immigrant Jews in Tehran, Shiraz and Isfahan can be the starting point for discovering new points in this field of Iranian ethno-medicine.
Keywords: Yazd, Jews of Yazd, folk medicine, Cultural Anthropology, tradition medicine -
زمینه
در پزشکی سنتی علاوه بر حجامت و بادکش، شیوه درمانی و پیشگیری دیگری وجود دارد که از قدیم از آن استفاده می شده است، اما امروزه کمتر به کار می رود و نام آن برای اغلب افراد ناآشناست. این شیوه درمانی سنتی در پزشکی مردمی «فصد» نام دارد. در شهرستان گناباد علاوه بر اصطلاح «فصد» به آن «رگ زدن» هم می گویند. هدف از این پژوهش شناسایی شیوه درمان دردها و آلام بیمارانی است که به قصد بهبود بیماری های جسمی و روحی عمل رگ زنی را انجام می دهند.
مواد و روش ها:
داده های تحقیق حاضر نتیجه مطالعات میدانی نگارنده، پژوهش های انسان شناختی و مبتنی بر کار میدانی (تکنیک مصاحبه عمیق و مشاهده با درمانگر بومی یا «رگ زن» در شهرستان گناباد) است؛ برای گردآوری این داده ها از همه روش های تحقیق میدانی، اسنادی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. درمانگران محلی به واسطه تجربه ای که از نیاکانشان فراگرفته اند، در انجام این شیوه درمانی متبحرند. مصاحبه با غلامرضا حاجیان، یکی از این درمانگران به عنوان فرد آگاه بومی یکی از این روش ها بوده است.
یافته ها:
نواحی مختلفی از بدن در عمل رگ زنی برای بهبود و درمان دردهای گوناگون به عنوان موضع «فصد» شناخته می شوند. معمولا فصد رگ های نواحی مختلف بدن همچون گردن، پیشانی، پشت زانو و زیر زانو یا به اصطلاح محلی («کاسه چه») برای التیام دردهای مختلفی از جمله درد بواسیر، درد کمر، واریس، پرفشاری خون و برای درمان برخی نازایی ها به کار می برند. دردهایی همچون کمر درد، پا درد، نقرس، میگرن، زردی چشم، ناتوانی جنسی مردان، نامنظم بودن عادت ماهیانه زنانه، نفس تنگی، قولنج زنان، لک شدن زبان «لک» (Lok) یا به اصطلاح «سقل» (Seghl) از جمله این بیماری ها هستند. رگ زن مورد مشاهده رعایت مسائل بهداشتی را نیز مدنظر داشت و برای ضدعفونی کردن نیشتر از پیاز استفاده می کرد.
نتیجه گیری:
شیوه درمانی «فصد» همچنان در شهرستان گناباد رایج و مرسوم است. بیماران زیادی از اقصا نقاط خراسان و حتی ایران نیز این نوع درمان را تجربه می کنند. پژوهش پیرامون این روش درمانی در سایر نقاط ایران می تواند آغازگر راهی برای کشف روش های جدید در عرصه درمان برخی بیماری ها باشد.
کلید واژگان: پزشکی- مردمی, فصد (رگ زنی), درمانگر بومی, بیماریBackgroundIn traditional medicine, there is another curative and preventive approach in addition to wet cupping (bloodletting) and cupping, that has been used for a long time, but is nowadays less commonly used and unknown to most people. This traditional treatment is called phlebotomy in folk medicine. In the city of Gonabad, in addition to the term “phlebotomy ", it is also called "Rag Zadan". The aim of this study is to identify how to treat the pain and suffering of patients who practice phlebotomy to cure physical and mental diseases.
Materials and MethodsThe data of the present study is the result of field studies by the author, anthropological studies and fieldwork (in-depth interview and observation technique with native healers or " rag zan" in Gonabad city). To collect these data, all of the field study, documentary based and library research methods have been used. Local healers are expert at practicing this treatment through the
experience they have learned from their ancestors. Interview with Gholamreza Hajian, one of these healers as a native indigenous person, has been one of these methods.ResultsDifferent areas of the body are considered as the spot of venesection while practicing phlebotomy for treating and curing various pains. Usually, the organs of the various regions of the body such as the neck, forehead, back and below of the knee, or the so-called local term (kase che), are used to heal a variety of pains, including hemorrhoids, back pain, varicosis, hypertension and the treatment of some infertility. Pain such as low back pain, leg pain, gout, migraine, eye jaundice, male sexual disability, irregularity of the woman's Menstruation, breathlessness, colic (enteralgia) of women, Lok or so-called "Seghl", are other examples of these Diseases.The mentioned rag zan also considered hygiene issues and used onion to
disinfect the lancet (bistoury).ConclusionThe phlebotomy treatment method is still common in the Gonabad city. Many patients from different parts of Khorasan and even Iran experience this type of treatment. Research on this treatment method in other parts of Iran can be the starting point for discovering new ways of treating some diseases.
Keywords: Medicine- folk, Phlebotomy (Venesection), illness
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.