کاربرد روش AHP در مکان یابی مراکز آتش نشانی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهر جهرم)

تعیین مکان مناسب برای تاسیس ایستگاه های آتش نشانی یکی از مهم ترین وظایف و اهداف مدیران شهری است که باید قبل از اجرا، در یک چارچوب سیستماتیک آماده سازی گردد. درواقع، هدف اصلی مکان یابی، جلوگیری از هدر رفتن هزینه ها و تضمین کارایی بهینه ایستگاه ها در تقابل با سیستم شهری است. دسترسی سریع، به موقع و ارزان به مراکز آتش نشانی در هر جامعه به خصوص در جوامع شهری امری مهم و ضروری می باشد.
روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از نقشه 2000/1 کاربری اراضی، مشاهده میدانی و مطالعه طرح‎های مرتبط با شهر جهرم جمع آوری شده است که با استفاده از نرم-افزارGIS، فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP به عنوان مدل مورد استفاده در وزن دهی معیارها، در قالب مقایسات زوجی و بر اساس نظر کارشناسان اعمال گردیده است. کار پردازش و تجزیه و تحلیل داده ها مطابق معیارها و استانداردهای برنامه ریزی شهری انجام گرفته است و در پایان مناسب ترین مکان ها برای ایجاد مراکز مورد نظر تعیین شده است.
برای بررسی وضع موجود مراکز آتش‎نشانی از روش حریم یابی استفاده شده است که با شعاع عملکردی2000 و1500 متری، بخش های شرقی و غربی شهر جهرم تحت پوشش ایستگاه های آتش نشانی قرار نمی گیرند. برای مکان یابی مراکز آتش نشانی با استفاده از GIS لازم است این مراحل انجام شود: 1) شناسایی داده های مورد استفاده؛ 2) شناسایی عوامل تاثیر گذار در مکان یابی مراکز آتش نشانی جدید؛ 3) ورود عوامل تاثیرگذار به سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ 4) ارزش گذاری لایه های اطلاعاتی؛ 5) هم پوشانی لایه ها با در نظر گرفتن ضریب اهمیت معیار ها؛ 6) ورود وزن نهایی به GIS و ترکیب لایه های اطلاعاتی؛ 7) تطبیق نتایج الگوی مکان یابی با واقعیات زمینی.
با توجه به افزایش جمعیت در آینده، توسعه شهر و افزایش مهاجرت از روستاهای اطراف به شهر و کمبود امکانات و مراکز آتش نشانی موجود در پاسخگویی به نیاز ها، ایجاد مرکز آتش نشانی جدید برای شهر جهرم ضروری به نظر می رسد. نتایج این تحقیق به کارگیری لایه های اطلاعاتی مختلف و کارآمدی سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS را به خصوص در مکان یابی مراکز آتش نشانی و همچنین ارزیابی وضعیت موجود در شهر جهرم نشان می دهد. بنابراین، پس از تطبیق نتایج الگوی مکان یابی با واقعیت موجود در منطقه مورد مطالعه و با در نظر گرفتن تمامی پارامترهای موثر در فرایند مکان یابی، درنهایت 2 مکان برای ایجاد ایستگاه آتش نشانی جدید مناسب تشخیص داده شد.