اسطوره ی زادن زروان؛ گذار از زنسروری به مردسالاری و انعکاس آن در شاهنامه

یکی از آیین های باستانی که ظاهرا در اواخر دوره ی هخامنشی از بطن دین زردشتی منشعب شده، آیین زروانی است. در این عصر، گروهی از زردشتیان با تامل در دو مینوی نخستین؛ یعنی اهورامزدا و اهریمن به این باور دست یافتند که باید این دو را پدری باشد؛ بنابراین به ایزد زروان به عنوان پدر دو مینو نگریستند و زروان را زاینده ی آن دو پنداشتند که این اسطوره میتواند گذار جامعه ی ایران از زن سروری به مردسالاری را در ذهن تداعی کند؛ چرا که امر زادن – البته در اسطوره- نیز از زنان سلب گشته و این هنر زنان، بی مقدار پنداشته و به مردان سپرده شده است؛ بنابراین میتوان برآن بود که با ظهور کیش زروانی در ایران، نظام زن سروری آهسته آهسته به زوال میرود و نقش زن در جامعه بسیار کمرنگ می شود و جانشین عشق مادرسالارانه، قانون پدرمدارانه میگردد. در این قانون مداری که عشق نقش چندانی ندارد، زن کارکرد و خویش کاری دگرگونی می یابد؛ او از یک سو ابزار پیوند سیاسی می شود و از سوی دیگر، وسیله ای برای تداوم نسل، که این دو خویش کاری زن در شاهنامه انعکاس پررنگی دارد. البته این به معنی عدم وجود زنان بزرگ و تاثیرگذار در شاهنامه نیست؛ چرا که در برخی داستان ها زنان نقش بنیادین دارند که این بزرگی و تاثیر میتواند بازماندهای از دوران زن سروری باشد و فردوسی به عنوان راوی حماسه ی ملی ایرانیان، همه ی این ویژگی های فرهنگی را در اثر خود منعکس کرده است.