بررسی غلظت فلزات سنگین در رسوبات چهار رودخانه مهم منتهی به دریای خزر

فلزات سنگین در محیط های آبی از شکل محلول و مواد جامد معلق در رسوبات جذب و انباشته می شوند. انباشت نهایی فلزات سنگین در محیط های آبی رسوبات و بدن موجودات زنده است. انباشت زیستی فلزات سنگین از طریق شبکه غذایی نگرانی های ناشی از خطر های بیولوژیکی و محیط زیستی بالقوه را فراهم می کنند. بنابراین پژوهش درزمینه آلودگی فلزات سنگین نقش موثری در حفاظت از بهداشت انسانی و کاهش خطر های ناشی از آلودگی آن ها دارد. در این پژوهش به منظور سنجش آلودگی فلزات سنگین (آهن، منگنز، روی، مس، نیکل، سرب، کادمیوم و کبالت) در رسوبات سطحی (0-5 سانتی متر) چهار رودخانه مهم منتهی به دریای خزر (نکا رود، تجن، سیاهرود و تالار)، از 16 ایستگاه، نمونه های رسوب از بستر رودخانه ها در تابستان 1394 جمع آوری و پس از هضم با تیزاب سلطانی توسط دستگاه جذب اتمی شعله اندازه گیری شد. روند تغییر میانگین غلظت فلزات سنگین (میلی گرم فلز بر کیلوگرم رسوب) در رسوبات سطحی به صورت آهن (00/23300) > روی (87/2028) > منگنز (25/701) > نیکل (77/36) > سرب (77/25) > مس (62/19) > کبالت (62/18) > کادمیوم (62/5) بود. در بین عنصر های موردمطالعه میانگین عنصر های روی، کادمیوم و سرب بیش تر از غلظت میانگین رسوبات جهانی است. هم چنین تحلیل های آماری نشان داد مقدار عنصر های آهن، منگنز، کبالت و مس در رودخانه سیاهرود، کادمیوم در رودخانه نکا رود و روی در رودخانه تجن متفاوت است (05/0>p). استفاده از شاخص های درجه آلودگی (Cf)، پتانسیل خطر محیط زیستی (Er)، غنی شدگی (EF) و زمین انباشتگی (Igeo) نشان داد که بیشینه ارزش شاخص های مطالعه شده متعلق به عنصر کادمیوم است. هم چنین نتایج شاخص های پتانسیل خطر محیط زیستی کل (RI)، درجه آلودگی کل (Cd) و بار آلودگی (PLI) حاکی از آن است که خطر محیط زیستی در رودخانه نکارود قابل توجه و بسیار نگران کننده است. این تحقیق ضرورت کنترل فعالیت های انسانی و استفاده از راهبر دهای مدیریت و کنترل آلودگی در کیفیت رسوبات رودخانه های منتهی به دریای خزر را ثابت کرد.