بررسی ساختار حکایت های روح الارواح بر اساس نظریه ریخت شناسی پراپ

«روح الارواح فی شرح اسماءالملک الفتاح»، کهن ترین اثر مستقل فارسی در شرح اسماءالله نگاشته شهاب الدین ابوالقاسم احمدبن ابی المظفر منصور سمعانی، است. از آنجا که حکایت پردازی، یکی از مهمترین روش مولفان کتب عرفانی در جهت القای مفاهیم عرفانی بوده، سمعانی نیز در تفسیر اسماء حسنی در روح الارواح از این سنت بهره برده است. در این پژوهش حکایت های کتاب مذکور مورد مطالعه قرار گرفته و از آنجا که یکی از شیوه های کاربردی در مطالعه حکایات، تجزیه و تحلیل ساختاری آنها است و ولادیمیر پراپ، محقق روسی، از نخستین کسانی است که به این نوع تحلیل قصه های عامیانه توجه کرده؛ حکایت های روح الارواح بر اساس نظریه ریخت شناسی پراپ بررسی شده است. پراپ با مطالعه یکصد قصه پریان در ادبیات روسی نشان داد که قصه های پریان، برخلاف تفاوت های ظاهری، از نظر انواع شخصیت و عملکرد آنها، نوعی همانندی دارند. همچنین دریافت که تعداد این عملکردها محدود، و دارای توالی مشابه می باشند. در این پژوهش با مطالعه ده حکایت از حکایت های عرفانی روح الارواح بر اساس الگوی ریخت شناسی پراپ، قابلیت تطبیق این الگو بر حکایات این کتاب بررسی شد و نتیجه حاکی از آن است که ساختار حکایت های عرفانی به طور کامل با الگوی پراپ مطابقت ندارد؛ ولیکن با حذف تعدادی از خویشکاری ها چون غیبت، تعقیب، رهایی، رسوایی، عروسی و افزودن خویشکاری یاریگر یاری می رساند و شکست قهرمان، به الگوی پراپ می توان حکایت های عرفانی این کتاب را بر اساس نظریه ریخت شناسی پراپ مورد مطالعه قرار داده و به سایر حکایت های عرفانی نیز تعمیم داد.