روایی و پایایی نسخه فارسی پرسش نامه «اندازه گیری فرایند مراقبت (MPOC-20)»

 خدمات خانواده محور، مجموعه ای است از خدمات برای کودکان با نیازهای خاص و خانواده آن ها که در این خدمات، والدین به عنوان افرادی با بیشترین آگاهی نسبت به نیازهای کودکان خود در نظرگرفته می شوند. جوهره اصلی در این رویکرد، دخیل کردن خانواده در تصمیم گیری ها، همکاری و ارتباط دوجانبه خانوادهو درمانگر، احترام متقابل، حمایت عاطفی و اجتماعی از خانواده ها، سهیم کردن خانواده در اطلاعات بیمار، اختصاصی و منعطف بودن خدمات ارایه شده نسبت به مشکلات آن ها و تلاش در جهت توانمند کردن خانواده هاست. این خدمات به پایه ای مهم برای بسیاری از برنامه های مداخلات اولیه تبدیل شده اند و در خدمات توان بخشی نیز کاربرد ویژه ای دارند. یکی از پرسش نامه هایی که برای ارزیابی این خدمات مورد استفاده قرار می گیرد، پرسش نامه MPOC-20 است. این پرسش نامه دارای بیست سوال است که در پنج حیطه فعالیت و مشارکت خانواده، ارایه اطلاعات عمومی، ارایه اطلاعات خاص ، مراقبت جامع و هماهنگ برای خانواده و کودک، مراقبت حمایتی و احترام آمیز تقسیم بندی می شود. تا کنون این ابزار به زبان های مختلفی ترجمه شده و روایی و پایایی آن در رابطه با چندین بیماری مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت روزافزون خدمات خانواده محور و نقش آن در تسریع روند درمان، خلا وجود ابزاری مناسب به منظور ارزیابی این خدمات در ایران احساس می شود. از این رو این مطالعه با هدف تعیین ویژگی های روان سنجی «پرسش نامه فرایند مراقبت» شامل روایی محتوایی، همسانی درونی و پایایی آزمون بازآزمون در کودکان ناتوان صفر تا 18 سال انجام شد.

تحقیق حاضر یک مطالعه روان سنجی است که درآن ویژگی های روان سنجی نسخه فارسی مقیاس فرایند مراقبت بررسی شده است. نمونه پژوهش شامل 340 کودک ناتوان (با میانگین و انحراف معیار سنی 6 سال و سه ماه،142 دختر و 198 پسر) با تشخیص های متفاوت در حیطه توان بخشی و به خصوص کاردرمانی بود که بر اساس نمونه گیری در دسترس و با حداکثر تنوع ممکن، در شهر تهران بررسی شدند. مادران نقش مهمی در پاسخ گویی به سوالات پرسش نامه داشتند. پرسش نامه بین والدین این کودکان توزیع شد. به منظور تعیین روایی محتوایی از چهارده نفر از متخصصین کاردرمانی نظرسنجی شد و نتیجه بوسیله روش لاوشه و سنجش نسبت و شاخص روایی محتوایی محاسبه شد. پایایی همسانی درونی با محاسبه ضریب همبستگی پیرسون و آلفای کروبناخ و پایایی آزمون بازآزمون با استفاده از ضرایب ICC روی سی شرکت کننده با فاصله زمانی چهارده روز محاسبه شد. 

نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان دهنده قابل قبول بودن شاخص روایی محتوایی (CVI) و نسبت روایی محتوایی (CVR) برای همه آیتم ها بود که در نتیجه آن، هیچ آیتمی از پرسش نامه حذف نشد . ضریب همبستگی درونی نیز عدد 0/81 را نشان می داد (0/81=α) که نشان دهنده همبستگی بالا بین آیتم های پرسش نامه است. بیشترین میزان ضریب آلفای کرونباخ هم مربوط به حیطه ارایه اطلاعات عمومی در مورد کودک است (0/77=α) که در این قسمت مقدار p-value نیز برای همه حیطه ها در سطح 0/001 و معنی دار بود. درقسمت پایایی آزمون بازآزمون نمرات ضریب همبستگی درون رده ای همه حیطه ها بزرگ تر از 0/6 بود که حاکی از پایایی متوسط تا خوب پرسش نامه است. پایایی در حیطه مراقبت حمایتی از ضریب بالا و پایایی مطلوبی برخوردار بود و در بقیه حیطه ها، پایایی متوسط بود.

امروزه خدمات خانواده محور به منظور ارتقای سطح کیفی خدمات درمانی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است که به منظور بهبود ارایه این خدمات، ارزیابی و بررسی آن اجتناب ناپذیر به نظر می رسد که این مهم، نیازمند ابزاری در این راستاست. بررسی یافته های روایی و پایایی نشان داد که نسخه فارسی پرسش نامه MPOC-20 در کودکان ناتوان زیر 18 سال از روایی و محتوایی مناسبی برخوردار است و می توان از آن، جهت سنجش خدمات خانواده محور در درمان این کودکان و همچنین در مطالعات تحقیقاتی، به عنوان ابزار بالینی استفاده کرد.