تدوین الگوی نظری کاربست برنامه ریزی فضایی راهبردی با رویکرد نهادگرایی در شهر اصفهان

امروزه برنامه ریزی فضایی راهبردی در سراسر جهان و در پاسخ به ناکارآمدی روش های برنامه ریزی جامع - سنتی به عنوان راهی برای شکل دهی رشد شهری مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ایران نیز با مطرح شدن طرح های ساختاری راهبردی در دهه 70 و همین طور طرح های راهبرد توسعه شهری در دهه 80، تلاش هایی برای تغییر نگرش از برنامه ریزی جامع به راهبردی صورت گرفت؛ این طرح ها هرچند به لحاظ مبانی نظری مبتنی بر برنامه ریزی فضایی راهبردی بودند؛ اما به دلایل متعدد ازجمله؛ عدم شناخت درست از محیط نهادی و عوامل موثر بر کاربست برنامه ریزی فضایی راهبردی و فقدان یک الگوی نظری مناسب، نتوانستند در نظام برنامه ریزی شهری کشور دوام آورده و اثربخش باشند؛ لذا هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر کاربست برنامه ریزی فضایی راهبردی و تدوین یک الگوی نظری مناسب برای کاربست این نوع از برنامه ریزی در شهر اصفهان است. در پژوهش حاضر با توجه به ماهیت سوال اصلی پژوهش (الگوی نظری مناسب برای کاربست برنامه ریزی فضایی راهبردی در شهر اصفهان چگونه است؟) و جهت گیری فلسفی آن، از روش های کیفی تحقیق بهره گرفته و از بین آن ها نیز روش نظریه زمینه ای با توجه به توانایی تفکر انتزاعی و قابلیت نظریه پردازی انتخاب شده است. داده ها از طریق مرور ادبیات نظری و مصاحبه با خبرگان برنامه ریزی شهری اصفهان جمع آوری گردید و برای تحلیل آن ها از روش مقایسه مداوم در طی سه گام (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد الگوی نظری پیشنهادی برای کاربست برنامه ریزی فضایی راهبردی دارای 21 مقوله اصلی در قالب 6 کلان مقوله شامل: 1) نظم دسترسی باز، 2) خروجی ها، 4) شیوه های برنامه ریزی فضایی راهبردی، 5) محتوی و بافتار، 6) ظرفیت سازی نهادی و مشارکت می باشد که تحقق آن در گرو ظرفیت سازی نهادی به منظور ایجاد شرایط نظم با دسترسی باز از طریق تنظیم راهبردها و با توجه به بافتار و زمینه برنامه ریزی است که پیامدهای آن در قالب پنج مقوله اصلی شامل: اثرات اجتماعی، اسناد برنامه، مدیریت شهری، تحقق پذیری و کاهش هزینه های مبادله بروز می نماید. نتایج پژوهش نشان می دهد؛ ساختارهای قانونی، ظرفیت سازی نهادی و ترتیبات نهادی بخصوص دسترسی باز شهروندان اثری تعیین کننده در کاربست برنامه ریزی فضایی راهبردی در شهر اصفهان دارند.