تحلیل بداهه در موسیقی کلاسیک ایرانی باتکیه بر نظریه بداهه گفت و شنود موسیقایی از بروس الیس بنسن

بروس الیس بنسن در نظریه ی پدیدارشناختی خود با عنوان بداهه ی گفت وشنود موسیقایی به این مهم اشاره می کند که در خلق و اجرای اثر موسیقی، همواره بستری برای بداهه پردازی وجود دارد که آهنگ ساز، اجراگر و شنونده را وارد نوعی گفتمان می کند. او به روش پدیدارشناسی هرمنوتیک نظریه خود را در بستر موسیقی کلاسیک غرب و موسیقی جاز با نگاهی کلی به سنت ها و کاربست های موسیقایی طرح می کند. در موسیقی دستگاهی ایران نیز، همواره بداهه پردازی جایگاه ویژه ای داشته است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی مفاهیم مورد طرح بنسن در باب بداهه پردازی ازجمله هستی شناسی اثر موسیقی، اصالت و هویت اثر موسیقی، محدودیت های موجود در اجرای خلاقانه و چگونگی انتقال قصد آهنگ ساز به مخاطب برپایه ی ردیف موسیقی دستگاهی ایران بوده است. در این پژوهش که در رده ی پژوهش های کیفی قرار می گیرد، روش تحقیق از منظر هدف، بنیادی و از منظر شیوه ی انجام، توصیفی- تحلیلی با رویکرد پدیدارشناختی بوده است. مطالب به روش کتابخانه ای به دست آمده اند. نتایج نشان می دهند که در موسیقی دستگاهی ایران «ردیف» نقش مهمی را به عنوان کاربست و به مثابه یک جهان موسیقایی برای یک گفت وشنود ایفا می کند. بداهه در موسیقی ایرانی سرشتی تفسیری داشته و آهنگ سازان موسیقی دستگاهی ایرانی هم راستا با هستی شناسی در نظریه ی بنسن، همواره در خلق قطعه ی موسیقایی وارد یک گفت وشنود گشوده بر بستر کاربست موسیقی ایرانی می شوند. این قطعه ی موسیقی، که در جهان پدیداری موسیقی دستگاهی ایران سکنا می گزیند، دارای هویتی سیال بوده که همواره با اجرا و تفسیر اجراگر کارآزموده و آشنا به سنت و کاربست موسیقی ایرانی به حیات خود ادامه می دهد. همچنین لزوم مسئولیت پذیری اخلاقی هنرمندان موسیقی ایرانی در مواجهه و گفت وشنود با «دیگری» مبحثی مهم در نظریه ی بنسن است که لزوم گسترش آن در موسیقی ایرانی دارای اهمیت بوده و لازم است گفتمانی بین تمام کارگان ها در موسیقی ایرانی براساس نظریات گفتمان محوری مثل نظریه ی گفت وشنود بنسن شکل بگیرد تا بتوان به سوی پویایی بیشتر در این موسیقی گام برداشت.