فهرست مطالب

فصلنامه مدیریت بحران و وضعیت های اضطراری
پیاپی 33 (پاییز 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/08/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • داود جعفری*، حسن علی اکبری صفحات 9-45
    تحلیل سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) بویژه سیره مدیریتی ایشان می تواند ما را به اصولی رهنمون سازد که بتوان از آن به عنوان راهکاری عملی در سیاست، مدیریت و حکومتداری استفاده کرد. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که: "نقش پیامبر(ص) و سامانه اطلاعاتی ایشان در شناسایی و خنثی کردن بحرانها یا به عبارت دیگر مدیریت بحران چه بوده است؟ روش تحقیق از نوع کیفی و تاریخی تحلیلی، و جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی (کتابخانه ای) انجام شده است. بر اساس الگوی تصمیم گیری تشخیص محور، اصل و اساس موضوع به شخصیت تصمیم گیرنده بر می گردد که در قسمت اول پژوهش بخشی از زوایای شخصیتی پیامبر (ص) در دو بخش ویژگی های اخلاقی رفتاری و مدیریتی تبیین شده است. با توجه به تعریف مدیریت بحران با رویکرد تصمیم گیری یکی از ویژگی های اصلی بحران غافلگیری و یا کمبود اطلاعات است. در قسمت بعدی مقاله به بررسی سامانه اطلاعاتی پرداخته شده است. برخی از اقدامات اطلاعاتی پیامبر (ص) در مقابله با بحرانها عبارت است از: دوراندیشی، پنهانکاری [اصول حفاظتی]، خروج از محیط بحران، عملیات اطلاعاتی [حذف عامل بحران زا]، ضد جاسوسی.
    کلیدواژگان: بحران، پیامبر اعظم
  • مهدی ذوالقدر*، سید حسین حسینی، حمید علوی وفا صفحات 47-73
    انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری در سال 1388 خاستگاه حوادثی بود که مورد استفاده دشمنان در فضای انتخاباتی کشور قرار گرفت. جریان فتنه و حامیان خارجی آن در سال 1388 برای دستیابی به مقاصد خود و با بهره گیری از تاکتیک ها و ویژگی های انقلاب های مخملی تلاش کردند تا مسئولین و نیروهای امنیتی را منفعل و مردم را بی طرف یا با خود همراه کنند. این جریان چند بازوی عملیاتی داشت که مهمترین آن بازوهای فکری، اجرایی و رسانه ای است. از اهداف این جریان در راستای تهییج فضای عمومی کشور، تلاش برای شکست احمدی نژاد در انتخابات و در صورت پیروزی، ایجاد فتنه و آشوب خیابانی و فشار به نظام برای ابطال انتخابات به بهانه واهی تقلب بود؛ آنها تلاش کردند تا در سلامت انتخابات تشکیک نمایند، بین هواداران خود القای پیروزی کنند و فضای جامعه را دو قطبی کرده و مشکلات کشور را سیاسی جلوه دهند. فضای مجازی، پیامک، ابزارهای دیداری، ابزارهای شنیداری، مطبوعات، ستادهای انتخاباتی، نمادسازی و تبلیغات خیابانی از مهمترین ابزار و تاکتیک های بکارگیری شده در سال 1388 بود. لطف خداوند متعال، مدیریت هوشمندانه و مقتدرانه مقام معظم رهبری، حضور مردم انقلابی در صحنه و فداکاری نیروهای انتظامی، امنیتی، سپاه و بسیجیان ایثارگر جریان فتنه را در رسیدن به اهداف خود با شکست روبه رو، و نظام با سربلندی از فتنه ای عظیم پیروز عبور کرد.
    کلیدواژگان: نرم، فتنه، انتخابات، عملیات روانی، تهییج فضای روانی جامعه
  • سیدنوید رسولی، عباس علی رستگار* صفحات 75-101
    این پژوهش با هدف بررسی اقدامات مورد نیاز مسئولان به منظور افزایش رضایت افکار عمومی در زمان بحرانها انجام شد که از نوع ترکیبی کمی کیفی است. ابزار گردآوری داده ها شامل تحلیل محتوای پژوهشهای داخل و خارج کشور، مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان و اساتید دانشگاه سمنان بود که در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند (قضاوتی) 12 نفر از استادان روانشناسی، رفتار سازمانی، منابع انسانی و ارتباطات به عنوان نمونه و در بخش کمی با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ایتصادفی  نمونه ای به حجم 375 نفر انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده از آزمون t تک نمونه ای و تکنیک تاپسیس استفاده شد. با توجه به ارزیابی داده ها از بین20 مورد از اقدامات شناسایی شده، عواملی چون "برخورد انسانی و خوب"، "استفاده نکردن از حدس و گمان"، "پرهیز از مصاحبه های فوری"، "پرهیز از مصاحبه های کنترل نشده"، "در نظر گرفتن محلی برای خبرنگاران"، "پرهیز از هر تنش با خبرنگاران"، "جلب اطمینان با نشاندادن اینکه اوضاع تحت کنترل است"، "پیش بینی بحرانهای ممکن، نیاز مردم و نوع مخاطبان"، "حضور 24 ساعته و اعلام نتایج و خبرها"، "کنترل انحصاری نبودن نشر اخبار توسط رسانه های خاص"، "استعفا"، "عذرخواهی"، "معرفی مسئول پیگیری بحران تا حل آن به مردم"، "اعلام برنامه دقیق و عملی و شفاف و عمل به آن"، "حضور با ظاهری متناسب با اوضاع بحران (غیرتشریفاتی)"، "برقراری رابطه مناسب و صادقانه با خانواده آسیب دیدگان"، "پرهیز از کلی گویی و ابهام در سخنان و برنامه ها" و "توبیخ یا اخراج برخی از مسببان" به عنوان اقدامات موثر شناخته شد.
    کلیدواژگان: مدیریت بحران، افکار عمومی، مدیریت رسانه ای بحران، رضایت عمومی، بحران
  • احمدرضا هدایتی صفحات 103-143
    بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران عرصه مدیریت بحران معتقدند علت اصلی ضعف در عملکرد برخی دستگاه های اجرایی را باید در پراکندگی بخش سیاست گذاری و تصمیم گیری و نبود تعیین نقش و تقسیم کار مناسب در بخش اجرایی مدیریت بحران جستجو کرد؛ متقابلا گروهی دیگر نیز اعتقاد دارند علاوه بر ضعف در عملکرد، اشکالات اساسی دیگری نیز بر کار وارد است که ضعف آموزشی و فرهنگی، نبود نقشه راه و طرح جامع مدیریت بحران، کم توجهی به اصل پیشگیری از بروز بحران، کمبود تجهیزات و امکانات و مقطعی نگری و سطحی نگری نسبت به موضوع، در راس آنها قرار دارند. بی شک همه عوامل فوق در ایجاد نابسامانی در مدیریت بحران نقش اساسی دارد؛ اما قطعا کم توجهی به آموزش و فرهنگ سازی و پس از آن کنترل و نظارت در جهت آسیب شناسی و رفع نواقص و معایب با استفاده از دانش روز و تجارب کسب شده، مهمترین عوامل و عناصر تاثیرگذار در عرصه مدیریت بحران به شمار می آید. چرا که این دو عامل زیربنا و کلید رفع سایر مشکلات است. طبیعی است که رفع این کاستی ها، مستلزم اقدام عینی و عملی از سوی دستگاه های ذی ربط است؛ اما در عین حال کسب موفقیت در این خصوص، نیازمند آشنایی کامل با دامنه و گستره فعالیتها و موضوعات مرتبط با این عرصه نیز هست. در این پژوهش به عوارض و پیامدهای جانبی ناشی از بروز حوادث و نیازمندی های این بخش، از جمله اقدامات راهبردی و کاربردی، آموزش ها، تجهیزات و امکانات مورد نیازی که گاهی مورد غفلت دستگاه های ذی ربط قرار می گیرند، بررسی و تعیین شده است.
    کلیدواژگان: مدیریت بحران، حوادث غیر مترقبه، حوادث و اقدامات راهبردی و اجرایی
  • حجت الله مرادی*، بهروز محمدزاده صفحات 145-167
    این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های روانشناختی مدیران بحران در سازمان خصوصی سازی انجام شده است. بدین منظور ارائه پیشنهادهایی نیز با هدف بهسازی مهارتهای مدیریتی و توصیه هایی در خصوص انتخاب و انتصاب شایسته مدیران بحران مد نظر قرار گرفته است. در این پژوهش از پرسشنامه های محقق ساخته و برخی از قسمت های آزمون های 16 عاملی شخصیت کتل و آزمون آیزنک برای تعیین ویژگی های روانشناختی (ریسک پذیری، قدرت نفوذ، برنامه ریزی) مدیران بحران استفاده شد. روایی پرسشنامه محقق ساخته از طریق فرمول ضریب لاشه و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ تایید شد. مجموعه مدیران بحران شاغل در استان تهران جامعه آماری این مطالعه را تشکیل داده است. در این پژوهش 150 نفر از مدیران بحران به شیوه نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته های تحقیق نشان داد برخی از مولفه های ویژگی های روانشناختی مانند توان برنامه ریزی در مدیران سازمان خصوصی سازی از حد میانگین بیشتر است و مولفه های دیگر مانند ریسک پذیری و قدرت نفوذ در حد میانگین قرار دارد.
    کلیدواژگان: سازمان خصوصی سازی، ویژگیهای روانشناختی، بحران، مدیریت بحران
  • حسن قاضی* صفحات 169-195
    پیشرفتهای اخیر در علوم رایانه، شبکه و مخابرات فرصت های جدیدی برای به کارگیری شبیه سازی و بازی به عنوان ابزاری روش شناسانه برای بهبود مدیریت بحران ارائه می کند. برای ارائه به روزرسانی سناریوها به بازیکنان در قالب «خبر» و ابلاغ توجیه های از پیش ضبط شده به بازیکنان توسط خبرگان می توان از فیلم های ویدئویی استفاده کرد. سازمانهایی که مسئولیت مدیریت بحران را بر عهده دارند هم اکنون در حال به کارگیری این فناوری ها در ساخت سامانه های مدیریت بحران برای هماهنگ کردن پاسخ به بحران، پشتیبانی از تصمیم ها در خلال بحران و پشتیبانی از فعالیتهای پیش و پس از بحران هستند. یافته های مقاله گویای این است که؛ سامانه های مدیریت بحران چنانچه با ذهنیت بازی طراحی شوند می توانند به آسانی در وضعیت شبیه سازی مورد استفاده قرار گیرند تا بتوان بازی مدیریت بحران را به مرحله اجرا گذارد. چنین کاربردی از سامانه هم چنین فرصتهایی را در اختیار کارکنان قرار می دهد که با استفاده از همان ابزارهای موجود در بحران واقعی، برای بحرانهای حقیقی تمرین کنند. در این مقاله، ضمن معرفی زمینه استفاده از شبیه سازی و بازی در آموزش مدیریت بحران، توصیفی از معماری شبیه سازی و بازی ارائه شده و به یک مطالعه موردی برای نمایش چگونگی به کارگیری محیط مجازی در آموزش مدیریت بحران پرداخته است.
    کلیدواژگان: شبیه سازی، بازی، سامانه های مدیریت بحران، محیط های مجازی
|
  • Abbasali Rastgar Pages 75-101
    This study aimed to investigate the actions required to be taken by the authorities to enhance public opinion satisfaction during times of crisis.  It is a qualitative-quantitative research work. The data collection instruments included an analysis of the content of the research works conducted in Iran, an interview, and a researcher-made questionnaire. The statistical population of the study consisted of the students and professors of Semnan University. In the qualitative section, using the purposive sampling method, 12 professors of psychology, organizational behavior, human resources, and communications were selected, and in the quantitative section, using the cluster random sampling method, a group of 375 individuals was selected as the sample. For data analysis, one-sample t-test and the TOPSIS technique were used. According to the evaluation of the data, from among the 20 identified actions, ‘humane and good behavior’, ‘not using guess and speculation,’ ‘avoiding instant interviews’, ‘allocating a place for journalists’, ‘avoiding challenge with journalists’, ‘creating assurance by showing that the situation is under control’, ‘anticipating possible crises, the needs of people, and the type of audience’, ‘24-hour presence and announcement of the results and news’, ‘making sure that the news is not being exclusively announced by specific media’, ‘resignation’, ‘apology’, ‘letting the public know the person responsible for pursuing the crisis until it is resolved’, ‘declaring an accurate, practical, transparent plan and carrying it out’, ‘having an appearance consistent with the crisis situation (informal)’, ‘establishing an appropriate and honest relationship with the families of the injured’, ‘avoiding clichés and ambiguities in speeches and plans’, and ‘punishment or expulsion of some of those causing the crisis’ were identified as effective actions.
    Keywords: crisis management, public opinion, crisis media management, public satisfaction, Crisis
  • Ahmadreza Hedayati Pages 103-143
    Many experts in the field of crisis management believe that the main cause of the weak performance of some executive agencies should be sought in the dispersion of policy and decision making and not determining the role and division of work in the executive area of crisis management; on the other hand, others believe that in addition to weak performance, there are other basic problems on top of which are educational and cultural weaknesses, lack of a road map and a comprehensive crisis management plan, not paying enough attention to the principle of crisis prevention, lack of equipment and facilities, and narrow-mindedness and shallow-mindedness towards the issue. Undoubtedly, all these factors play an important role in creating disruptions in crisis management; however, lack of emphasis on education and culturalization and then pathological controling and monitoring and the elimination of deficiencies and disadvantages by using the current scientific facts and the lessons learned are certainly the most effective elements and factors in the field of crisis management as they are the basis and key to fixing other problems. Naturally, the elimination of these shortcomings requires objective and practical measures by the relevant organizations, but, at the same time, achieving success in this area requires a full understanding of the range and scope of activities and issues related to this field. In this study, the side effects and consequences resulting from the occurrence of incidents and the requirements of this field, including strategic and applied measures, training, the required equipment and facilities that are sometimes neglected by the organizations in charge have been dealt with.
    Keywords: crisis management, unexpected events, accidents
  • Hojjatollah Moradi *, Behrooz Mohammadzadeh Pages 145-167
    This research is intended to investigate the psychological characteristics of crisis managers in the privatization organization. To this end, suggestions are considered to be made for the improvement of managerial skills, and recommendations are proposed for the selection and appointment of competent crisis managers. Researcher-made questionnaires as well as some parts of the Cattell's 16 Personality Factors Test and Eysenck's test were used to determine the psychological characteristics (risk taking, influence power, and planning) of crisis managers. The validity of the questionnaire was confirmed by the Louche Coefficient Formula, and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha. The statistical population of this research included all crisis managers working in the province of Tehran. 150 managers were selected from among the population through a targeted sampling method. The findings indicated that some of the components of psychological characteristics, such as planning power, are higher than the average in the managers of the privatization organization, and other components, such as risk taking and influence power are at average level.
    Keywords: privatization organization, psychological characteristics, Crisis, crisis management
  • Hasan Ghazi * Pages 169-195
    Recent advances in computers, networking, and telecommunications offer new opportunities for using simulation and gaming as methodological tools for improving crisis management. Videos can be used to present scenario updates to players in “newscast” format and to present pre-taped briefings by experts to players. Organizations responsible for crisis management are already using such technologies in constructing crisis management systems (CMSs) to coordinate response to a crisis, provide decision support during a crisis, and support activities prior to the crisis and after the crisis. The findings of the present study reveal that if designed with gaming in mind, the CMSs could be easily used in a simulation mode to play a crisis management game. Such a use of the system would also provide personnel with opportunities to rehearse for real crises using the same tools they would have available to them in a real crisis. In this paper, we provide some background for the use of simulation and gaming in crisis management training, describe an architecture for simulation and gaming, and present a case study to illustrate how virtual environments can be used for crisis management training.
    Keywords: Simulation, gaming, crisis management systems, virtual environments