غلامرضا هاتفی اردکانی
-
نشریه زبان و ادب فارسی، پیاپی 59 (تابستان 1403)، صص 109 -125
ق نام سوره ای با موضوع معاد است. ق در پهلوی کوف و با واژه قفقاز در ارتباط است. گذشتگان ذهنیت داشته اند که: قاف زمین را احاطه کرده و آسمان بر آن قرار دارد و منشاء پیدایش کوه هاست. گاهی آن را قرارگاه فرشتگان و اجنه، جایگاهی از طلا، نقره و مشک، غروب، آب حیات و محل سکونت سیمرغ پنداشته اند. زرتشتیان، آن را البرز و جایگاه ایزد مهر می شمردند. شهرت برخی کوه ها از جمله جودی، صفا، مروه، طور سینا، زیتا و حرا و... به علت ارتباطی است که با پیامبران داشته اند. از نظر ایرانیان باستان، کوه عامل ارتباط انسان و خداوند است و در اساطیر ایرانی، البرز، مکان سنجیدن اعمال نیکان و بدان، است. در متون صوفیه، ترکیباتی که یک بخش آن قاف است مثل قاف حیرت، معرفت، صبر و... قاف به معنای مرحله است و بعضی مانند قاف قهر، ذوالجلال، قدرت، و... صفات خداوند، هستند. از تشابه البرز و قاف، می توان گفت که: انگاره بالندگی کوه، از اسطوره ایرانی البرز، به روایات اساطیری قاف، راه یافته است و اصالتا اندیشه ای ایرانی است و دگردیسی البرز ایرانی در قاف و ادامه زندگی اساطیری آن، با پذیرش دین اسلام از سوی ایرانیان، بعضی جنبه های فرهنگ ایران اسلامی، از بدنه فرهنگ ایرانیان حذف نشدند بلکه به لایه های عمیق تر، پیوستند. تاثیر این دو کوه بر تزکیه پیامبران، بزرگان و ارتباط آن با انسان و خداوند، نگارندگان را بر آن داشت تا در قالب مقاله ای با روش توصیفی و تحلیلی، به واکاویی ویژگی ها و دیدگاه های مختلف درباره این دو کوه بپردازند.
کلید واژگان: ق, البرز, اسطوره, عرفان, مشابهت, ویژگی ها."Q" is a surah with the theme of resurrection. It is on the side of "Kov" and is related to "Caucasus". "Qaf" surrounds the earth and is responsible for the creation of mountains, and they consider it to be the place of angels and elves, gold, silver and musk, the sunset, the water of life and the abode of Simorgh. Zoroastrians considered it "Alborz" and the place of "Izd Mehr". The fame of mountains such as Jodi, Safa, Marwah, Tor Sina, Zita and Hara is due to their connection with the prophets. Ancient Iranians considered the mountain to be the link between man and God, and Alborz was the place to measure good deeds and knowledge. Compounds whose part is "Qaf" such as "Qaf of astonishment, knowledge, patience and..." Qaf means "stage" and some such as "Qaf of anger, glory, power, and..." are the attributes of God. From the similarity of Alborz and Qaf, the "highness" of the mountain, from the myth of Alborz, to the mythological stories of Qaf, and it is an Iranian idea, and the change of Alborz in Qaf with the acceptance of Islam by Iranians, some aspects of Islamic culture, from the body of Iranian culture. They were not removed, but joined to deeper layers. The influence of these two mountains on the cultivation of the prophets and its relationship with man and God made the authors to investigate the characteristics of these two mountains in a descriptive article.
Keywords: Q, Alborz, Myth, Mysticism, Similarity, Characteristics -
زمینه و هدف
سفرنامه ناصرخسرو، علاوه بر جلوه های زبانی و ادبی، از نظر «تک نگاری» دارای اهمیت است. تک نگاری، شیوه خاصی از تحقیق پذیرا و منفعل است که در زمره عمیقترین مطالعات طولی و چند رشته ای از جمله: ادبیات، تاریخ، جغرافیا، معماری، اقتصاد، اجتماعی، مردم شناسی، جامعه شناسی، اعتقادی و... قرار میگیرد. امروزه این فرم تحقیقی، در پژوهشهای ادبی و علمی، ابزاری مناسب برای انتقال اطلاعات مختلف به مخاطبان تلقی میشود.
روش هادر این مقاله، با ژرف نگری در سفرنامه ناصرخسرو با بهره گیری از روش تجزیه، تحلیل و توصیف، این فرضیه اثبات میشود که سفرنامه ناصرخسرو در گستره ادبیات فارسی و حوزه تک نگاری نوین ادب فارسی، مصداقی نادر است.
یافته هاناصرخسرو با عمده ترین ویژگیهای تک نگاری در ثبت و نگارش مشاهدات عینی خود، تحولی نوین در سفرنامه نویسی ایجاد میکند. وی با داشتن نگرش عمیق در سفر و سفرنامه نویسی و دست یابی به ویژگیهای تک نگاری و با استفاده از دستاوردهای علوم، اطلاعات را بر دو محور مسائل اجتماعی و تاریخی تدوین میکند.
نتیجه گیریناصرخسرو با تک نگاری سفرنامه، در قلمرو ادب فارسی، در جریان تاثیر دائم قرار میگیرد. او برای نوشتن تک نگاری، دیدگاهی کل نگر در بستری از بافت کامل جامعه، به دقت تفسیر کرده و داده ها را همانند یک سازه منظم در رابطه متقابل قرار داده که همین امر بر اهمیت سفرنامه افزوده است.
کلید واژگان: متن شناسی, تک نگاری, سفرنامه, ناصرخسرو, ادب فارسیJournal of the stylistic of Persian poem and prose (Bahar Adab), Volume:17 Issue: 98, 2024, PP 1 -22BACKGROUND AND OBJECTIVESNasser Khosrow"s travelogue, in addition to its linguistic and literary effects, is important from the point of view of "monograph". A monograph is a special method of active and passive research that belongs to the deepest group of longitudinal and multi-discipline studies such as: literature, history, geography, architecture, economy, social, anthropology, sociology, belief, etc. Today, this form of research is a suitable tool for transmitting various information to the audience in literary and scientific researches.
METHODOLOGYIn this article, carefully in Nasser Khosrow"s travelogue using the method of analysis, analysis and description, this hypothesis is proven that this literary work is a rare example in the field of Persian literature and monograph of modern Persian literature.
FINDINGSNaserakhsaro creates a new transformation in travelogue writing with the most monographic features in recording and writing his objective observations. Having a deep attitude in travel and travelogue writing and achieving the characteristics of a monograph and using the achievements of science, he compiles information on the two axes of social and historical issues.
CONCLUSIONNasser Khosro, with his travelogue monograph, is in the field of Persian literature, and is in constant influence. In order to write a monograph, he carefully interpreted a holistic view in the context of the complete fabric of society and interrelated the data like an organized building, and this has added to the importance of the travelogue.
Keywords: Textual Analysis, Monograph, Travelogue, Nasser Khosrow, Persian Literature -
این پژوهش با روش توصیفی- استشهادی و تحلیل یافته ها، بر اساس نقد ادبی صورت گرایانه، کاربرد ابزارهای آشنایی زدایی را در مرثیه محتشم کاشانی بررسی می کند. در فرم شناسی این مرثیه، هنرسازه های زبانی و ادبی، به سلسله عواطفی می پیوندد که احساسات مخاطب را همراه با اعجاب و فراز و فرودهای روحی برمی انگیزد. محتشم با موقعیت شناسی ادبی، استقلال فکری و آزادی تامل، به گزینی ترکیبات و تنوع مضامین، جلوه های هنری کلام را ترسیم می کند و با این شگرد، زمینه درونی و معنوی شعر (عاطفه) را تقویت می سازد. جریان عاطفی شعر از محور شخصی به محور اجتماعی سوق پیدا می کند و کلام را از برش زمان و مکان معین فراتر می برد که همین موضوع سبب درهم شکستن مرز جغرافیایی کلام و بازگشت وحدت بندها به همان افق دایره وار عاشورا می شود. از دلایل تاثیرگذاری شعر محتشم غیر از مضمون، گره خوردگی عاطفه و تخیل همراه با صورخیال و صناعات ادبی، الهام گیری طبیعی وزن شعر از نفس موضوع (واقعهکربلا)، دقت در تحسین الفاظ و تجوید معانی (تکمیل و نیکو گردانیدن معانی) است. پربسامدترین تصویرهای هنری در این مرثیه، استعاره و در مرتبه بعد، تشبیه است. عناصری که برای ساختن تصاویر استعاری استفاده شده اند، عناصر طبیعی و جلوه های آن هستند و عناصر انسانی در استعاره ها، از نظر بسامد بعد از عناصر طبیعی قرار می گیرند.
کلید واژگان: فرم شناسی, آشنایی زدایی, صناعات ادبی, دوازده بند, محتشم کاشانیLiterary Arts, Volume:15 Issue: 4, 2024, PP 25 -46This research investigates the use of defamiliarization tools in Mohtasham Kashani's twelve stanzas using a descriptive-analytical method and analysis of findings based on formalist literary criticism. In the morphology of this elegy, linguistic and literary works of art join the chain of emotions and arouse the emotions of the audience along with spiritual ups and downs. Knowing the literary situation, intellectual independence and freedom of reflection, selection of combinations, and variety of themes, Mohtasham draws the artistic effects of words, which strengthens the inner and spiritual background of the poem (emotion). The emotional flow of the poem moves from the personal axis to the social axis and takes the word beyond the cut of a certain time and place, which causes the geographical boundary of the word to be broken and the unity of the stanzas to return to the same circular horizon of Ashura. Besides the theme, Mohtasham's poetry is influenced by the entanglement of emotion and imagination with images and literary works, the natural inspiration of the weight of the poem from the subject’s soul (Karbala incident), the precision in praising the words and refining the meanings (completing and improving the meanings). The most frequent artistic images in this elegy are metaphors, followed by similes. The elements used to make metaphorical images are natural elements and their manifestations, and human elements in metaphors are placed after natural elements in terms of frequency.
Keywords: Morphology, Defamiliarization, Literary Arts, Twelve Stanzas, Mohtasham Kashani -
نشریه زبان و ادب فارسی، پیاپی 52 (پاییز 1401)، صص 110 -146
کلیم کاشانی از شاعران غزل سرای مشهور قرن یازدهم هجری قمری (990-1061) و یکی از مشهورترین غزل سرایان سبک هندی است که نشان هایی از عرفان و تصوف، در غزلیات او نقش بسته است به طوریکه آموزه های عرفانی در غزلیات او، عشق واقعی یا آسمانی را بیان می کنند. میرزا ابوطالب کلیم معروف به «خلاق المعانی ثانی» در حدود (990) ه.ق. در همدان دیده به جهان گشود و به علت سکونت در کاشان به کاشانی مشهور شد. مجموعه (590) غزل او در حوزه ادب غنایی، جایگاه والا دارد. از خصوصیات سرآمد در غزلیات او، وجود جلوه های عرفانی است. در این مقاله ضمن واکاوی، به بررسی بن مایه ها و جلوه های عرفانی در یکصد غزل کلیم کاشانی، مشهور به خلاق المعانی ثانی، به شکل تصادفی پرداخته شده است تا جلوه های برجسته عشق و کمال آن، به تصویر درآید و علاوه بر آن، در پژوهش های ادبی و عرفانی، کلیم به عنوان شاعری عارف معرفی گردد و در نهایت طرح این نکته که، غزلیات غنایی کلیم کاشانی، محملی برای بیان و جست و جوی معانی بلند عرفانی است. غزلیات این شاعر خلاق کاشانی، ساختار ادبی و عرفانی دارد و او با طرح ساز و کارهای عرفانی و متعالی، کوششی برای یافتن و طرح گوهر ارزشمند عشق واقعی را انجام داده است. بدین مناسبت، جلوه پردازی های عرفانی در غزلیات او جلوه ای خاص دارد. این مقاله با روش تحلیل و توصیف یافته های عرفانی، قصد دارد تا گرایش های عرفانی و بن مایه های عرفانی به کاررفته را در غزلیات کلیم ابتدا واکاوایی و با ذکر نمونه هایی از آن مصادیق، آنها را براساس فرهنگ اصطلاحات عرفانی دست اول، مورد بررسی و تحلیل قراردهد. از رهگذر وجود و بررسی آموزه های عرفانی در غزلیات این شاعر، شایسته است که کلیم را، در جرگه شاعران عارف ، به شمارآوریم.
کلید واژگان: کلیم کاشانی, غزلیات, عرفان, آموزه های عرفانیKaleem Kashani is one of the famous lyric poets of the 11th century AH, whose lyricism shows signs of mysticism and Sufism. Mystical teachings in his sonnets express true or heavenly love. In this article, mystical subjects in a hundred lyric poems of Kaleem Kashani, known as the creator of second meanings, have been studied randomly in order to depict the prominent manifestations of love and its perfection. In addition, in literary and mystical researches, Kaleem Introduce the title of mystic poet and finally point out that his lyrical lyric poems are a place to express high mystical meanings. The lyric poems of this creative poet have a mystical structure and he tries to find the precious gem of true love by designing mystical mechanisms. On this occasion, manifestations of mystical teachings have been included in his lyric poems. This article, by analyzing and describing mystical findings, intends to first analyze the mystical tendencies of Kaleem and examine and analyze them by mentioning examples of those examples. Examining the mystical teachings in the lyric poems of this poet, it is worthwhile to consider Kaleem as one of the mystics.
Keywords: Kaleem Kashani, lyric poems, mysticism, Mystical Teachings -
«کویر» یکی از آثار «ادبی- غنایی» و درون گرای شریعتی به شمارمی آید. او در نگارش «کویر» براساس جریان سیال ذهن، کوشیده است تا متنی ادبی، جلوه دهد. توصیف ، احساس گرایی، کاربرد صناعات ادبی، از جمله تشبیه، استعاره و تضمین، از ویژگی های غالب متن «کویر» است. او با اشراف به علم بیان و بدیع، از صناعات ادبی به شکل تصنعی استفاده نکرده است. این جستار ادبی، با هدف دانش افزایی مدرسان و دبیران، متن درس نهم کتاب فارسی 3، پایه دوازدهم متوسطه دوم نظری، با عنوان کویر، محور پژوهش قرار گرفته است و آن درس را در سه حوزه بااهمیت «زبانی، ادبی و فکری» بررسی کرده اند. شیوه پژوهش در این مقاله، توصیفی همراه با تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش، است. علاوه بر آن، به بررسی هنرسازه های زبانی و ادبی و آرایش و چیدمان منظم آنها، در حوزه های متعددی، از قبیل تاریخ نگاری، تلمیح گویی، فرامکانی و فرازمانی، عامیانه نویسی، واژه و عبارت پردازی و تصویرپردازی در ابعاد گوناگون، پرداخته شده است.
کلید واژگان: شریعتی, کویر, نقد, فرم شناسی, صورتگراییThe book "Desert" is one of the "literary-lyrical" and introverted works of Aye Shariati. In writing "Desert" based on the fluid flow of the mind, he has tried to appear as a literary and artistic text. Descriptiveness, sentimentality, and the use of literary works, including similes, metaphors, and guarantees, are the predominant features of the text of the Desert.This literary research, with the aim of educating teachers, is the ninth lesson of Persian book 3, the twelfth grade of the second theoretical middle school, entitled Kavir, has been the focus of research and has studied that lesson in three areas: "linguistic, literary and intellectual". . The research method is descriptive along with the analysis of research findings. In addition, by examining the linguistic and literary elements and their arrangement and order, in various fields, such as historiography, lexicography, grammar and grammar, slang, lexicography, word-writing, word-writing, word-writing Has been paid.
Keywords: Shariati, Desert, Criticism, Formalism -
نشریه عرفان اسلامی، پیاپی 71 (بهار 1401)، صص 331 -352
اغلب شاعران عارف برای طرح آموزه های عرفانی، از سازه پرسش بلاغی (Rhetoric Question) بهره گرفته اند. کلیم کاشانی مشهور به خلاق المعانی ثانی (990-1061) یکی از مشهورترین غزل سرایان سبک هندی بااستفاده از این شگرد زبانی، بن مایه های عرفانی از قبیل «دنیا، روح، استغنا، فنا، حسن، همت، طلب، دل، وصل، صبر، حیرت، غیرت، معرفت، فقر، فنا، تقدیر، عشق، طایر مراد و... » را در قالب پرسش های بلاغی با مفاهیم ثانوی مختلف طرح کرده است. پرسش بلاغی با مفهوم ثانوی انکار و با درون مایه های عرفانی، در غزلیات کلیم کاشانی، بیشترین سهم و کاربرد، یعنی (18/41%) را از آن خود کرده است. یکی از اصول اصلی عرفان عملی، این است که عارف برای اثبات حقیقت، لازم است به نفی تعلقات دنیوی، بپردازد. رسیدن به مرتبه حیرت، محصول نفی تعلقات دنیوی است. کلیم کاشانی پس از درک عظمت خداوند، با درک ناتوانی خود، با طرح سوالات بلاغی، به سرزنش خویش و انتقاد از نابسامانی های اجتماعی پرداخته است. نگارندگان این مقاله، با بهره گیری از روش تحلیل محتوا، با هدف آشنایی هرچه بیشتر مخاطبین با آموزه های عرفان عملی کلیم کاشانی، به بررسی بن مایه عرفانی پرسش های بلاغی در غزلیات او، پرداخته اند. به کارگیری «صور خیال و ابزارهای ادبی اسلوب معادله، حسامیزی، تلمیح، حسن تعلیل، و جناس» قالب پرسش های بلاغی کلیم را فخیم جلوه داده است. پرسش های بلاغی با مفاهیم ثانوی «انکار، اعجاب، عجز و توبیخ» چهار ضلع اصلی بن مایه های غزلیات کلیم کاشانی را تشکیل داده اند.
کلید واژگان: استفهام, بلاغت, عرفان, غزلیات, کلیم کاشانیMost mystic poets use the form and template of rhetorical questions to present mystical lessons. Kalim Kashani renowned for Khallagh Al-Ma'ani The 2nd. (990-1061) AH. One of the most famous lyric poets of the Indian style, using this linguistic and artistic style or important rhetorical construct, mystical thoughts such as the world, soul, charm, heart, independencemortality, attraction, sun, Hassan, effort, glass cup, owl, Poverty, cum, love, tayyar, murad ... In the form of rhetorical questions with different secondary concepts. The use of the kind of negation in the poems of Kalim-e- Kashani has the highest share and use (41.18%) for expressing mystical content. One of the main principles of practical mysticism is that it is necessary for the mystic first to prove the truth, to negate the attachments. Surprisingly, the product is the negation of belongings. Kalim-e- Kashani in his poems after understanding God's majesty by understanding his disability, has been raising rhetoric question to blame and criticize social hardship. This paper, using the content analysis method, aimed to acquaint the audience with the lessons of practical mysticism of Kalim-e- Kashani, have examined the mystical content of rhetoric question in poems of Kalim-e- Kashani. The use of illustrations and literary tools of allegory, association, Hosne Ta’lil and Jenaas has made the poet's rhetoric question tight. The rhetorical questions with the secondary meanings of denial, wonder, injustice and rebuke have formed the four main aspects of the themes of poems of Kalim-e- Kashani.
Keywords: tricks, rhetoric, mysticism, poems, Kalim-e- Kashani -
نشریه زبان و ادب فارسی، پیاپی 46 (بهار 1400)، صص 221 -243
«تصدیر» سبب خلق موسیقی و هنجارافزایی است و در حوزه های موسیقی و بلاغت، اهمیت دارد. در این جستار ادبی، فرم این هنرسازه ، در غزلیات کلیم کاشانی، شاعر مشهور قرن یازدهم هجری قمری، بررسی شده است. کاربرد تصدیر، غزلیات کلیم را، سرشار از موسیقی درونی، کرده و این «هنرسازه » در خدمت انتقال معنی، و احساس به مخاطب، است. «تکرار» از اساسی ترین عوامل ایجاد موسیقی است. جلوه هایی از این پدیده ی زبانی، در طبیعت، از جمله «روز و شب، بهار و تابستان» و... می بینیم. تکرار از نوع «تصدیر» از خصایص غزلیات کلیم در محور هم نشینی و امتداد طولی سروده های او، بشمارمی آید. این مقاله، به بررسی فرم مهندسی آن، در غزلیات 590 گانه ی این شاعر و همچنین بررسی دیگر سازه های ادبی ابیات مورد نظر، می پردازد. این ویژگی، از نظر دیداری و شنوایی، در زنجیره ی کلام، نظم، ارتباط و زیبایی، ایجاد می کند و مخاطب را، به التذاذ ادبی سوق می دهد. این پژوهش با هدف شناسایی بسامد «تکرار از نوع تصدیر» و همچنین بومی کردن نقد صورتگرایانه انجام شده است. روش تحقیق در این مقاله، براساس تحلیل و توصیف یافته های پژوهش با در نظر گرفتن اصول نقد صورتگرایانه است. با این پژوهش پی برده شد که کلیم با کاربرد تصدیر، برای تکاپوی ذهن مخاطب و القای محتوا، از مراعات النظیر، نغمه ی حروف و دیگر هنرسازه های ادبی، بهره برده است. همچنین، کاربرد «تصدیر» در غزلیات این شاعر، سبب ایجاد موسیقی لفظی و کناری شده است.
کلید واژگان: کلیم کاشانی, غزلیات, تکرار, تصدیر, موسیقی, نقد صورتگرایانهRepetition is way to create and increase the amount of music and increase the norm in words and is important in music and rhetoric. In this literary research, this linguistic and literary art has been studied in the lyric poems of Kalim Kashani, the famous poet of the 11th century. The use of repetition has filled this poet with inner music, and this structure serves to convey meaning and feeling to the audience. Repetition is one of the factors in creating music.signs of this linguistic phenomenon can be seen in nature, such as day and night, spring and summer, and ... Repetition is the important features of the poet's words in the axis of accompaniment, or the longitudinal extension of his poems. This article examines its form. This feature creates visual and auditory, order, communication, and convinces the audience's mind and takes them to literary pleasure. This research has been done with the aim of examining the application of the tools for creating the music of speech, namely repetition and also localization of formalist critique, in the lyric poems of Kalim Kashani. The research method in this article is based on the study, analysis and objective description of the research findings, taking into account the principles of formalist critique. By this research, it was found that Kalim used the literary ornament of proportion, the melody of letters and other linguistic and literary works of art by using repetition to explore the mind of the audience and induce the content.
Keywords: Kalim, Kashani, lyric poems, repetition, music, Critique of formalism -
علوم و فنون بلاغی به ویژه بخش انشاء و از همه مهم تر مبحث «امر» در غزلیات کلیم کاشانی نقش بسزایی در انتقال آموزه ها و دانسته های شاعر به مخاطب دارد. شاعران و سخنوران فارسی برای انتقال آموخته های خویش از ابزارهای زبانی و ادبی بهره گرفته اند. امر با معانی ثانوی آن در غزلیات این شاعر خلاق از جایگاه بلاغی و ادبی برخوردار است. در مجموع 590 غزل از سروده های او، امر در معنی ثانوی «آرزو، تمنا و تقاضا» اولین و بیشترین بسامد را داراست به طوری که با سهم 93/53% جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. هم چنین سهم امر در معنی ثانوی «ارشاد و نصیحت» با 58/38% در رتبه دوم است. این ویژگی برجسته نشان دهنده آن است که کاربرد ابزار زبانی و بلاغی امر در معانی ثانوی اشاره شده، با آموزه های عرفانی، با ارزش تر جلوه یافته است. در این مقاله کاربرد فعل امر با معانی ثانویه در حوزه غزلیات کلیم کاشانی بررسی و تبیین شده است. هرگونه ارتباط ساده زبانی متشکل از پیامی است که از گوینده به مخاطب منتقل می شود و فعل امر با پذیرش معانی ثانوی، امکان آموزش تاثیرگذار آموزه های عرفانی و ادبی را، برای سخنور فراهم می کند.
کلید واژگان: کلیم کاشانی, غزلیات, بلاغت, انشاء, امر, عرفان
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.