جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "حسن حنفی" در نشریات گروه "علوم انسانی"
-
مساله فهم و تفسیر متون دینی در دوره معاصر به سبب گسترش شاخه هایی مانند زبان شناسی جدید، هرمنوتیک فلسفی و علوم ادبی در کانون توجه جریان های فکری و فرهنگ ی معاصر قرار گرفته است. نو اندیشانی مانند حسن حنفی برای برون رفت جهان اسلام از عقب ماندگی و هماهنگ ساختن میراث اسلامی با دست آورد های دنیای مدرن تلاش کرده اند با باز خوانی و باز سازی مجدد میراث و نصوص دینی اهداف ذکر شده را دنبال نمایند. تعامل حنفی با نصوص دینی به عنوان یک فهمنده و مفسر، ریشه در مبانی و رویکردهای خاصی مانند مبانی هرمنوتیکی، پراگماتیستی، و پدیدار شناختی وی دارد، خوانش جدید حنفی از متون دینی در قالب پروژه «چپ اسلامی» برای ایجاد تغییر در لایه سیاسی و اجتماعی جهان اسلام عنوان شده است. در این تحقیق تلاش شده است تا با روش کتابخانه ای داده های مرتبط گرد آوری و با روش توصیفی-تحلیلی روش تفسیری و مبانی مرتبط با فهم متن ایشان مورد واکاوی انتقاد قرار گیرد. مهمترین آسیب تعامل حنفی با نصوص، فهم ایدیولوژیک و گزینشی در راستای برون رفت از مشکلات با استفاده از بنیادهای نظری دنیای مدرن است.
کلید واژگان: فهم, تفسیر, پدیدار شناسی, حسن حنفی, چپ اسلامیThe issue of comprehending and interpreting religious texts in the contemporary era has garnered attention due to the expansion of branches such as new linguistics, philosophical hermeneutics, and literary sciences in the focal point of contemporary intellectual and cultural currents. Thinkers like Hassan Hanafi have endeavored to overcome Islamic stagnation, harmonizing Islamic heritage with the achievements of the modern world. They seek to pursue these goals through the reinterpretation and reconstruction of religious heritage and texts. Hanafi’s interaction with religious texts as an interpreter and commentator is rooted in specific foundations and approaches, such as hermeneutical, pragmatic, and phenomenological foundations. His new comprehending religious texts, within the framework of the “Islamic Leftist Movement” project, aims to bring about change in the political and social layers of the Islamic world. This research attempts to critically examine the interaction between Hanafi and texts using a library-based method and a descriptive-analytical approach to explore critically his interpretive method and relevant foundations. The most significant challenge to Hanafi’s interaction with texts is ideological and selective comprehending, aligned with overcoming challenges using the theoretical foundations of the modern world.
Keywords: Comprehension, Interpretation, Phenomenology, Hassan Hanafi, Islamic Leftist Movement -
عقب ماندگی و توسعه نیافتگی از دغدغه های بنیادین همه متفکران مسلمان از جمله حنفی و داوری اردکانی است و هرکدام برای چرایی و تبیین آن دلایل و عوامل متعددی را گوشزد کرده اند. ولی مهم تر از راه حل و چه باید کرد، درک موضوع و واقعیت جهان اسلام و پرسش درست اهمیت دارد. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. داده ها و اطلاعات لازم از کتاب ها و مقالات و سایر منابع مکتوب، تالیفات حنفی و داوری اردکانی، و پژوهش هایی که شارحان و محققان در تبیین و تحلیل اندیشه داوری اردکانی و حنفی نگارش کرده اند، جمع آوری شد. در آثار داوری و حنفی، بر ضرورت شناخت غرب و کامل و دقیق مدرنیته و فرهنگ آن تاکید شده است. آنان بخش مهمی از مشکلات جوامع اسلامی را ناشی از طرح نادرست و تقلید بی شناخت از مبانی فرهنگی فلسفی مدرنیته غربی می دانند. از دیدگاه آن ها، این تقلید سبب شد در لحظاتی از تاریخ معاصر، حوزه اندیشه ورزی فلسفی و سیاسی در جهان اسلام، سخنگو و شعبه ای از فلسفه و مدرنیته غربی شود. داوری و حنفی در تحلیل انحطاط از نظریه ترکیبی استفاده کردند و متغیرهای متعددی را دخیل دانستند، اما در نگاه هردو متفکر، عوامل درون ساختاری و گسست معرفتی-فلسفی در انحطاط و فرسودگی تمدن اسلامی نقش بیشتری دارند. از دید حنفی، علاوه بر استعمار و سکولاریسم درک نشده غربی، گسست معرفتی-فلسفی، جزم اندیشی و خودحق پنداری، تقدم علوم نقلی بر علوم عقلی، حاکمیت نگرش اشراقی، ناسیونالیسم و نبود رویکرد عقلانی به قرآن، مهم ترین عوامل انحطاط و عقب ماندگی هستند. حنفی طرح تراث را راهکار می داند و داوری اردکانی از نبود سیاست توسعه و فلسفه نقاد و شکاف نظری و عملی دانش، به عنوان موانع توسعه یافتگی یاد می کنند.کلید واژگان: انحطاط, توسعه, حسن حنفی, داوری اردکانی, عقب ماندگیBackwardness and lack of development is one of the primary concerns of all Muslim thinkers, including Hanafi and Ardakani, and each of them offered a variety of explanations and contributing factors. Understanding the scope and reality of the Islamic world and posing the appropriate query are more important than the solution and what should be done. Using the qualitative analysis method described in this article, Hanafi and Davari Ardakani collected the essential data and information from books, articles, and other written sources and compilations. The importance of understanding the West and its modernity and culture is emphasized in the works of Davari and Hanafi, who believe that a significant portion of the problems confronting Islamic societies are the result of the incorrect design and imitation of the cultural and philosophical foundations of Western modernity. In certain periods of modern history, this resulted in the field of philosophical and political thought in the Islamic world being regarded as the most crucial path forward for Islamic societies in the plan for cognitive reconstruction of the Islamic world. According to Hanafi, the most significant factors of degeneration are the categories of reconstruction of Islamic religious epistemological foundations, dogmatism and self-righteousness, the superiority of transferable sciences over rational sciences, the rule of enlightened attitude, nationalism, and the absence of a rational approach to the Quran. Ardakani’s evaluation also identifies the lack of a development policy and a critical philosophy as obstacles to development.Keywords: Degeneration, backwardness, Development, Hassan Hanafi, Ardakani Judgment
-
دیدگاه های جدید درباره موضوعات اجتماعی جوامع اسلامی و مرتبط با میراث میان جریان های عقل گرای جهان عرب نشان از تجددگرایی به الهیات سنتی است. حسن حنفی از جمله اندیشمندان معاصر عرب است که با تفکر فلسفی به این موضوع نگریسته است و تلاش نموده است تا میان میراث موجود و دیدگاه های عصری و الهیات های جدید ارتباط برقرار نماید و مبانی الهیات معاصر را پایه ریزی کند. روش این پروژه تمدنی نومعتزلی و به دنبال هویت بخشی و ایجاد هژمونی در گفتمان الهیاتی است. الهیات سنتی و جدید دو رویکردی است که تا اندازه ای مبانی آن را می توان در تفکرات حنفی مشاهد نمود. وی به دنبال روشن نمودن کوتاهی های الهیات سنتی در ابعاد ساختارهای اجتماعی، نگاه معاصر، آینده، کوتاهی های گفتاری و زبانی است. در مقابل تلاش دارد با استفاده از مبانی اصلی الهیاتی، نگرشی جدید با توجه به مبانی گفتمانی پدید آورد. الهیات سنتی، الهیاتی ماورایی و متناسب با آغاز تمدن اسلامی دانسته شده است و به دنبال تبدیل این الهیات به الهیاتی قابل فهم برای این دوران و متناسب با ایجاد تمدن نوین اسلامی است. این پژوهش با توجه به مبانی و خاستگاه های الهیاتی و با روش تحلیل گفتمانی و بهره بردن از دیرینه شناسی و تبار شناسی نیچه فوکویی و توجه به رویکردهای ساختارگرا، برساخت گرایی نیز پدیدارشناسی حنفی بررسی شده استکلید واژگان: الهیات سنتی, الهیات فلسفی, تحلیل گفتمان, حسن حنفی, الهیات های جدید, میراث و تجددThe emergence of new perspectives on social issues within Islamic communities, influenced by the legacy of rationalist movements in the Arab world, indicates the modernization of traditional Islamic theology. Hassan Hanafi, a prominent contemporary Arab intellectual, has undertaken a philosophical examination of the issue, seeking to establish a bridge between the existing heritage and contemporary perspectives and theologies. His aim is to lay the groundwork for a contemporary theology. The project method is a civilizational and neo-Muʿtazilite approach that aims to establish a dominant theological discourse and provide a distinct identity to it. Traditional and modern theologies are two approaches that can be seen in Hanafi’s ideas. His objective is to shed light on the limitations of traditional theology in relation to social structures, contemporary perspectives, the future, as well as linguistic and discursive insufficiencies. In contrast, he seeks to draw upon the main theological principles to establish a new perspective given the discursive foundations. Traditional theology is commonly regarded as a supernatural theology that was suited to the early stages of Islamic civilization. Hanafi, on the other hand, endeavors to reshape it into a theology that is relevant and meaningful in the present era, aligning it with the evolving Islamic civilization of today. This research is grounded in theological principles and origins and employs discourse analysis as its primary method. It draws upon a range of theoretical frameworks, including Nietzschean-Foucauldian archeology and genealogy, as well as structuralist, constructivist, and phenomenological approaches.Keywords: traditional theology, philosophical theology, Discourse Analysis, Hassan Hanafi, New Theologies, Heritage, Modernity
-
یکی از مسایل مهم در اعتقادات اسلامی، بحث معاد بوده و مسیله عالم قبر و برزخ نیز جزء چالش برانگیزترین مباحث معاد است. در میان جریان نومعتزله، حسن حنفی جایگاه ویژه ای دارد. ایشان عالم قبر را فاقد حقیقت عینی دانسته و آن را زاییده ذهن بشر می داند. وی عذاب قبر را یک تصور عامیانه می داند که انسان آنچه را که در محسوسات می بیند، به عالم قبر که از دید پنهان است، نسبت می دهد. به اعتقاد وی باور به عالم قبر در اسلام، برگرفته از ادیان گذشته ازجمله یهودیت و مسیحیت و اقوام گذشته، نظیر مصریان است. همچنین ایشان به مباحث مطرح شده در مورد عالم قبر و برزخ مانند نحوه و هدف از پرسش و پاسخ، چگونگی پاداش و جزا در عالم قبر و برزخ، اشکالات متعددی وارد می کند و ادله عقلی و نقلی در این زمینه را به چالش می کشد. البته مدعیات حسن حنفی در باب عالم قبر و برزخ مبتنی بر مبانی فکری غلطی است که اتخاذ کرده است و در این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، به آنها پاسخ داده شده است.
کلید واژگان: معاد, عالم قبر, عالم برزخ, حسن حنفی -
حسن حنفی، از جمله اندیشمندانی است که مسیله انحطاط و برون رفت از آن، دغدغه ذهنی وی بوده و دارای طرح تمدنی مشخصی در این زمینه بود. در این نوشتار تلاش شده است با روش توصیفی، تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که عامل اصلی عقب ماندگی جهان اسلام از دیدگاه حنفی و طرح او برای برون رفت از این وضعیت چیست؟ بر اساس یافته های تحقیق، حنفی مشکل اصلی را در عدم نوسازی میراث تمدنی مسلمانان و ناکارآمدی آن در پاسخگویی به نیازهای زمان دانسته، بر این اساس طرح تمدنی خود را بر نوسازی میراث متمرکز نموده است. این طرح از سه بخش اصلی تشکیل شده است:1. موضع ما نسبت به میراث قدیم؛2. موضع ما نسبت به غرب و 3. موضع ما نسبت به واقعیت کنونی. وی درصدد است با بازخوانی میراث، بویژه میراث علمی مسلمانان و نوسازی آن بر اساس واقیعت های زمان حاضر، با بهره گیری از روش های علمی نوین غرب، زمینه احیاء و نوسازی تمدن اسلامی را فراهم سازد. این طرح، به رغم نقاط قوتی که دارد، از جنبه هایی نیز قابل نقد است که مهمترین آن تاثیرپذیری از برخی مکاتب فکری غربی، التقاط فکری در نوع نگرش به دین و میراث و روش نوسازی آن، و آسیب های نگرش اومانیستی و کاربردی به دین و میراث دینی است.کلید واژگان: حسن حنفی, اسلام, تمدن اسلامی, میراث, نوسازی, غربHassan Hanafi is one of the thinkers whose mental concern was the issue of degeneration and departure from it, and he had a specific civilization plan in this field. This article, with a descriptive and analytical method, attempts to answer this question: what is the main cause of the backwardness of the Islamic world from Hanafi's point of view, and what is his plan to get out of this situation? Based on the findings of the research, Hanafi considered the main problem in the non-renewal of the Muslim cultural heritage and its ineffectiveness in responding to the needs of the time, and based on this, he focused his plan on the renewal of the heritage. This plan consists of three main parts: 1. Our position towards the old heritage; 2. Our position towards the West and 3. Our position towards the current reality. He is trying to reread the heritage, especially the scientific heritage of Muslims, and modernize it based on the current events, by using the modern scientific methods of the West, to provide the ground for the revival and modernization of Islamic civilization. despite its strengths, this plan, can also be criticized from some aspects, the most important of which is the influence of some western schools of thought, intellectual eclecticism in the type of attitude towards religion and its heritage and the method of its renewal, and the harms of the humanistic and practical attitude towards religion and It is a religious heritage.Keywords: Hassan Hanafi, Islamic Civilization, Heritage, Modernization, the West
-
تاریخگذاری روایت یکی از روشهای نوین حدیثشناسی است که برمبنای آن علاوه بر تعیین تقریبی پیدایش روایات، میتوان سیر ظهور و دلایل بروز و تفکر برههای از تاریخ جوامع مسلمان را شناسایی نمود. تحلیل اسناد روایات با ترسیم بصری «شبکه های عنکبوتی اسناد» و با شناسایی «حلقههای مشترک» اصلی و فرعی از یک طرف و تحلیل «متن» و نیز تحلیل توامان «اسناد و متن» از طرف دیگر، ظهور تفکرات بسیاری در جهت نظریهپردازی عقاید، فقه، ترویج اخلاق و سبک زندگی مومنانه را نشان میدهد که در طول تاریخ اسلام منجربه پیدایش روایات بسیاری گردیده است که گاه به وثاقت و گاه به ضعف ظهور نموده و به تفاسیر روایی قرآن نیز راه یافتهاند. حسن حنفی پژوهشگر معاصر مصری معتقد است اسلام نیازمند درکی همسو با آزادی و پیشرفت بشر است و درک متون دینی علاوه بر روشهای مرسوم سنتی نیازمند ابزارهای نوینی است تا در پیوند با علوم کلاسیک، کارآمدی متون مسلمانان را در جهان معاصر معنا بخشد. براساس این نگرش در عرصه علوم دین و روایت پژوهشگران دینی میتوانند با بهرهگیری از روشهای نوین تحقیق، با نقد متن و سند، تاریخگذاری روایات را با روش سنتی عالمان مسلمان درآمیخته و با بومیسازی مکانیسمهای علمی، بین آن علوم و علوم سنتی اسلامی، پیوند برقرار نمایند. در این مقاله برآنیم تا از رهیافت چنین نگرشی، در یک مطالعه موردی، با تحلیل اسناد و متن روایت «المراه عوره» که در تفاسیر روایی قرآن مورد استناد قرار گرفته و با مراجعه به کتب رجالی عالمان مسلمان، زمان، مکان، پدیدآورندگان و سیر تطورات این روایت را در طول زمان ارزیابی کنیم، تاریخ ظهور این روایت را بازشناسی کرده و استفاده از این روششناسی را جهت کاربرد معتبرتر در تفاسیر روایی بومیسازی نماییم.کلید واژگان: تاریخگذاری, بومیسازی, حسن حنفی, تفاسیر روایی, روایت المراه عورهIslamic Studies and Quranic Research in the Contemporary World, Volume:1 Issue: 1, 2022, PP 127 -150Narrative dating is one of new methods in science of Hadith based on, we can realize approximate time of narrative existence, and existence process, reasons and thinking of some Islamic communities in period of history. Analyzing the documents of narrative, shows appearance of many thoughts toward theorizing opinions, Jurisprudence, morality promotion and faithful life style [by visual drawing of predication arachnoid network, and main & secondary common circles in one side, and analysing "text" and also "text & document" together in other side]. And in all over the Islamic history, it caused many narratives: some ones as authentic and another: weak, which enter in narrative interpretation if Quran. Hasan Hanafi - Egyption contemporary researcher- believes: Islam needs understanding which is favorable with freedom & advancement. And religious context understanding need new tools also to show efficiency of Muslims' texts in related to classic sciences in contemporary world. So religious researchers can mix narrative dating with traditional methods by using new searching methods (with analyzing text & document), and join those sciences with those of Islamic traditions (by naturalization of scientific mechanism). We propose to analyze time, place, creators and process of narrative appearance in all over the time, and recognize this narrative appearance time, and naturalizeusing this methodology toward more valid usage in narrative interpretations [by analyzing narrative predication and hermeneuticanalyzing the text and referring to Muslim Scholars' Rijali books].Keywords: Dating, Hasan Hanafi, Naturalization, Narrative Interpretation, Cause Of Shame (Al, Mirah Awrah)
-
فصلنامه قبسات، پیاپی 102 (زمستان 1400)، صص 127 -154
حسن حنفی از متفکران روشنفکر معاصر مصر، دارای نظریه خاصی درباره هرمنوتیک متن به نام «نظریه تفسیر» است. این نظریه بر تاثیر پیش فرض های مفسر در تفسیر، نسبی گرایی و قرایت های مختلف از دین مبتنی است. پشتوانه فکری حنفی در نظریه پردازی از مکاتبی چون پدیدارشناسی، اومانیسم، مارکسیسم، سوسیالیسم و رویکرد تاریخی-تمدنی و نومعتزله به عاریت گرفته شده است. از نظر او هرمنوتیک همان علم تاویل است و متن صورت مجردی است که نیاز به مضمونی دارد که آن را پر کند؛ از این رو ما مضمون معاصری را برای متن قرار می دهیم. حنفی با این قرایت هرمنوتیکی می خواهد به ارکان ایمان و اسلام مسلط شده، به بازخوانی علم کلام بپردازد. تفسیر او تفسیر تجربی زنده مشترک میان مفسر و خواننده است که متوقف بر غایت، روش و نیازهای مفسر میباشد؛ همچنین بر نیازها و مطالبات مردم تمرکز و بر ابراز حق اغلب مردم تکیه کرده، اولویت را به واقعیت و تاریخ می دهد. به تفکر التقاطی و گزینشی حنفی انتقادهای جدی و بنیادینی وارد است که در این مقاله به آن می پردازیم. در این نوشتار بر خلاف پژوهش های پیشین که اغلب بر گزارش و روش شناسی اندیشه های نوگرای حنفی در بازسازی میراث اسلامی متمرکز شده اند، با روش توصیفی و تحلیل مفهومی و گزاره ای به تبیین و نقد رویکرد هرمنوتیکی حنفی در تفسیر قرآن پرداخته می شود.
کلید واژگان: حسن حنفی, نومعتزله, پدیدارشناسی, تاریخی نگری, هرمنوتیک, نظریه تفسیر, رویکرد التقاطیQabasat, Volume:26 Issue: 102, 2022, PP 127 -154Hassan Hanafi, one of the contemporary Egyptian intellectual thinkers, has a special theory about the hermeneutics of the text called the "theory of interpretation". This theory is based on the effect of the commentator's assumptions on the interpretation, relativism, and different readings of religion. Hanafi’s intellectual support in theorizing has been borrowed from schools such as Phenomenology, humanism, Marxism, Socialism, and the historical-civilizational and neo-Mu'tazilite approaches. In his view, hermeneutics is the science of interpretation, and the text is an abstract form that needs a theme to fill it; Hence we place a contemporary theme for the text. With this hermeneutic reading, Hanafi wants to master the pillars of faith and Islam and re-read theology. His interpretation is a live empirical commentary and common between the interpreter and the reader that focuses on the interpreter's purpose, method, and needs. It also focuses on the needs and demands of the people and relies on the expression of the rights of most people, giving priority to reality and history. There is a serious and fundamental critique of Hanafi eclectic and selective thinking, which we will discuss in the following article. In contrast to previous research, which has often focused on the reporting and methodology of modern Hanafi ideas in the reconstruction of Islamic heritage, this article explain and critique the Hanafi hermeneutic approach in interpreting the Qur'an with descriptive method and conceptual propositional analysis.
Keywords: Hassan Hanafi, Neo-Mu'tazilites, Phenomenology, Historicity, Hermeneutics, Theory of Interpretation, Eclectic Approach -
جریان نومعتزله شمال آفریقا به اقتضای دورانی که در آن زندگی می کردند تحت تاثیر مدرنیته غربی، مسایل نظری عقلانیت را معطوف به مدرنیته حل کردند. بر این اساس مبانی آنها در فهم معارف دین با معتزله قدیم فرق می کرد؛ زیرا معتزله قدیم براساس مبانی عقلی و فلسفه توحیدی بود، ولی نومعتزله در شمال آفریقا برخلاف اسلاف خود بر اساس تعامل با غرب، توجه به عقب ماندگی جوامع اسلامی و تلاش برای برقراری سازگاری بین دین و مدرنیته، رویکرد خاصی را در تفسیر آیات قرآن در پیش گرفتند. آنان در مبانی هستی شناختی عمدتا نظام هستی را امری مادی و متحول و در حال تغییر می دانند و رابطه خدا و انسان و جهان را در بررسی گزاره های دینی نادیده می گیرند. ازآنجاکه نظام هستی بر تفکر اعتزال نو با عینک عقل تجربی نگاه می شود، اکثر مفاهیم و آموزه های وحیانی و غیبی مانند خدا، فرشته و بهشت و جهنم یا مورد انکار واقع می شود و یا به تاویل بدون ضابطه دچار می گردد. این تحقیق درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی و انتقادی، مبانی هستی شناختی و شاخصه های تفسیر عقلی جریان نومعتزله در شمال آفریقا به ویژه نصر حامد ابوزید و حسن حنفی را تصویر کرده و آسیب های آن را در قالب آسیب های مبنایی هستی شناختی بررسی کند.
کلید واژگان: جریان شناسی تفسیری, مبانی هستی شناختی, نومعتزلیان, نصر حامد ابوزید, حسن حنفی -
میراث و تجدد، چالش انگیزترین و شاید حساس ترین مسئله دویست سال گذشته جهان اسلام است. درباره این مسیله، خوانش ها و رویکردهای متفاوت و گاه متناقض و افراطی و تفریطی شکل گرفته است. بی تردید این مسئله ازجمله موضوع های متداول و مکرر در گفتمان فکری جهان عرب است و ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. در تاریخ ملت ها و روند توسعه آنها، موضوع میراث نقطه کانونی است؛ اما میان کسانی که میراث را رد می کنند یا تایید می کنند و بر آن تاکید، اختلاف نظر جدی وجود دارد. آنچه آنها را به این مسئله واداشت، همان وضعیت اسفناک و واقعیت تلخ جهان اسلام عرب بود. به علت شکست های پی درپی و فاجعه بار در جهان عرب، پروژه های نوسازی و نوزایش نیازمند به بازاندیشی، در مفهوم متن شکل گرفت و حتی تشدید شد. حسن حنفی (1935م/1353ق) اندیشمند و نظریه پرداز و از نواندیشان دینی معاصر و نظریه پرداز جریان چپ اسلامی است. پروژه او در زمینه بازسازی میراث، از طرح های سترگ در جهان اسلام عرب به شمار می رود. حنفی پروژه بازاندیشی و بازسازی میراث گذشته را برای حل بحران ها و مسایل چالشی جهان اسلام عرب مطرح کرد. روش های حنفی در زمینه خودآگاهی سیاسی، در حکم راهکار اساسی برای برون رفت از بحران، تنها از نظریه پردازی های متفکران غرب در ابتدای قرن بیستم نشیت گرفته است. این مقاله این پرسش ها را بررسی می کند: از دیدگاه حنفی تعریف میراث چیست؟ مولفه ها و مبانی فکری و رهیافت های پروژه بازسازی میراث چیست؟
کلید واژگان: حسن حنفی, جهان عرب, بازسازی میراث, پدیدارشناسی هوسرلHeritage and modernity are among the most challenging and perhaps the most sensitive issues of the last two hundred years of the Islamic world, around which different and sometimes contradictory, extremist, and deviant readings and approaches have been formed. Undoubtedly, this issue is one of the common and frequent topics in the intellectual discourse of the Arab world and has attracted the attention of many thinkers. Hassan Hanafi (1935) is a thinker, theorist, and one of the most prominent contemporary religious modernists. His project of heritage reconstruction is one of the great projects in the Arab Islamic world. Hanafi launched a project to rethink and rebuild the legacy of the past to resolve the crises and challenges of the Islamic-Arab world. This present descriptive-analytical study aims to review and critique Hassan Hanafi’s heritage reconstruction project. The study addresses the following questions: What is the definition of heritage from Hanafi’s point of view? What are the components of the Hanafi’s heritage reconstruction project? What are Hanafi’s intellectual foundations in this project? What is the Hanafi approach to this project? What are heritage readings? This study uses two articles of Nasrullah Aghajani as benchmarks. The results show that according to Hanafi, heritage reconstruction is made in special ways, some of which involve language and words, some refer to meanings and concepts, and some to the very nature of objects and subjects.
IntroductionModernity in the Arab world began from the moment the Arab thinker realized that the Westerners were ahead of him and that he was still lagging behind. The beginning of this moment is mentioned in the attack of Napoleon Bonaparte in the late 18th century. That is, modernity did not originate from the context of an internal cultural revolution. Some see it as a moment of cultural invasion and the spread of Western colonialism in the Arab world. Modernity allowed the Arab intellect to discover itself, its shortcomings, and its space. The clash between the Islamic and Western systems took place during Napoleon’s invasion of Egypt in 1798, which led to their confrontation and affected the people. The issue of heritage and modernity is one of the most important challenging issues in contemporary Arab thought in the 1970s, especially if we look at the vast amount of writings, researches, and seminars that have dealt with this subject. Hassan Hanafi (born 1935, Cairo) was a thinker, theorist, and one of the most prominent contemporary Egyptian religious modernists. He was an Islamic theorist, a graduate of the French Sorbonne University, and taught and researched in many universities in Arab countries. He had the middle ground between fundamentalism and secular currents. Hanafi became famous for his Islamic leftist views and the intellectual project called ‘heritage reconstruction’. Hanafi works in the three areas of reconstruction of Islamic heritage, western studies, and the recognition of issues related to the contemporary reality of Muslims.
Materials and MethodsThe present study critiques Hanafi’s heritage reconstruction project using a descriptive-analytical approach. Articles have already been written on Hanafi’s intellectual foundations, methodology, and Western studies project. We can even refer to numerous and noteworthy articles (e.g. Nasrullah Aghajani and his book entitled Islam and Modernity in Egypt). The two studies of Aghajani have been considered in this study as benchmarks of criticizing Hanafi’s heritage reconstruction: ‘Islamic heritage in the grip of modernity: a critique of Hassan Hanafi's approach in the reconstruction of Islamic heritage’ and ‘the methodology of Hassan Hanafi's intellectual system’.
Discussion of Results and ConclusionsIn Aghajani’s first study, the issue of modernization and ways of modernizing heritage, which is considered in the present study, is mentioned. But the project of heritage reconstruction and its components and readings, the difference between modernity and innovation, and other issues raised in the present, have not been considered by Aghajani. In the second study, Hanafi’s methodology including the epistemological and non-epistemological fields affecting his intellectual system is stated and only influential people and schools are mentioned and Hanafi’s reconstruction project is not discussed.
Hanafi presented a project called ‘heritage reconstruction’ to solve the contemporary crises of the Islamic-Arab world, which is one of his most important intellectual projects based on conceptualization. He refers to the legacy of spiritual data left over from the history of Islam in the fields of traditional epistemology. He believes the tradition itself must be achieved by suspending existing interpretations. Hanafi has a utilitarian view of the Islamic tradition that should be reconstructed in that part of the Islamic tradition. This view is in line with the conditions of the Islamic world. Hanafi describes the Islamic heritage phenomenologically according to Husserl's phenomenology.Keywords: Hassan Hanafi, Arab world, heritage reconstruction, Husserl's phenomenology -
حسن حنفی از جمله نواندیشانی است که به واسطه پروژه معروف خود با عنوان «التراث و التجدید» و همچنین تالیفات پرشمار خود در زمینههای گوناگون شناخته میشود. حنفی تلاش دارد تا در پروژه خود، ابعاد گوناگون میراث اسلامی در زمینههایی همچون کلام، اصول فقه، فقه، فلسفه و تصوف را خوانش مجدد نماید. یکی از مهمترین انگیزههای وی در این جستوجو و تکاپوی علمی، نگاه انتقادی وی به مطالعات اسلامی رایج است که از منظر وی، این مطالعات در چارچوب آکادمیک و علمی خود منحصر شده و هیچ دستاوردی برای زندگانی روزمره مسلمانان ارایه نداده است. نویسنده در نوشتار حاضر، نخست به معرفی حسن حنفی و آثار وی میپردازد. سپس، بهاختصار، نقش و دیدگاه حنفی را در نوسازی میراث اسلامی بیان میدارد. در ادامه، شیوههای نوسازی حنفی از جمله نوسازی زبانی، روشی و نگرشی را مطرح میکند. درنهایت، نوشتار را با بیان نکاتی درباره پروژه حنفی و گفتگوی وی با بسام الجمل پیرامون نواندیشی در اسلام، به پایان میرساند.
کلید واژگان: حسن حنفی, میراث اسلامی, نواندیشی, بازسازی, اندیشه اسلامی, نواندیشی دینی, نواندیشان, نوسازی, اندیشه های حسن حنفی, میراث دینی, مطالعات اسلامی, نواندیشان عرب, التراث و التجدید, نواندیشی در اسلامHassan Hanafi is one of the new thinkers who is known for his famous project "Al-Torath wa al-tajdid" as well as his numerous works in various fields. In his project, Hanafi tries to re-read the various dimensions of Islamic heritage in areas such as theology, principles of jurisprudence, jurisprudence, philosophy and Sufism. One of his most important motivations in this research and scientific endeavor is his critical view of common Islamic studies, which, in his view, is limited to academic and scientific framework and has not yielded any results for the daily lives of Muslims. In the present article, the author first introduces Hassan Hanafi and his works. He then briefly outlines Hanafi's role and views in the renovation of Islamic heritage. Next, he discusses Hanafi's method of innovation, including innovation of language, method, and attitude. Finally, he concludes the article by mentioning some points about Hanafi's project and his conversation with Basam al-Jamal about intellectualism in Islam.
Keywords: Hassan Hanafi, Islamic heritage, intellectualism, reconstruction, Islamic thought, religious intellectualism, Hassan Hanafi's thoughts, religious heritage, Islamic studies, Arabic intellectuals, al-Torath wa al-Tajdid, intellectualism in Islam -
ماهیت و سرشت وحی از مباحث پرچالش دین پژوهی معاصر به شمار می آید. در این میان، نواندیشان اسلامی با تاثیرپذیری از متفکران غربی دیدگاه های بحث برانگیزی را مطرح ساختند که به نوعی در تقابل با قرایت سنتی مسلمانان است. بشری دانستن وحی، عصاره چنین تقابلی به شمار می آید که در ابتدا نظریه پردازان نومعتزلی به طرح آن پرداختند. در این میان، حسن حنفی با بهره گیری از دیدگاه های صاحب نظران غربی و با نگاهی مادی به چیستی وحی قرآنی می پردازد. در نظر او، وحی علمی مستقل است که شخص قواعد آن را استنباط و تثبیت می کند و چیز جدیدی توسط وحی به ما نرسیده که عقل را توان رسیدن به آن نباشد؛ از این رو، هر آنچه که با عقل و تجربه مستدل می شود را به عنوان وحی نمی شناسد. در منظر او، وحی از سمت بشر به بالا می رود نه اینکه به سوی او نازل شود؛ بنا بر این، وظیفه وحی این نیست که مردم را به سمت پروردگار سوق دهد؛ بلکه هدف آن تربیت بشر است و رسالت پیامبر این است که وحی را به معانی خالص در سبک، شیوه و استنباط های درونی و یا محیطی خود با توجه به سطح درک عمومی مردم ترسیم و تدوین کند و این مقصود فقط با ابزار شهود احساسی قابل انجام است.کلید واژگان: حسن حنفی, ماهیت وحی, رویکردهای غربی, ماتریالیسم, شهود احساسیThe nature of revelation is one of the challenging topics of contemporary religious studies. In the meantime, Islamic scholars, influenced by Western thinkers, have put forward controversial views that are somehow in disagreement with traditional Muslim reading. To consider revelation from Humanity is the essence of such a confrontation that was first put forward by neo-Mu’tazeli theorists. Meanwhile, Hassan Hanafi uses the views of Western scholars to give a materialistic look at what the Qur'anic revelation is. In his view, revelation is an independent science that one deduces and establishes the rules, and nothing new is revealed to us and that is beyond the reach of reason. Revelation from his perspective ascends from the human side rather than descending upon it; therefore, the task of revelation is not to lead people to God, but to train human beings, and the Prophet's mission is to convey revelation in pure meanings and to describe and develop revelation based on the level of public understanding, and this can only be accomplished by means of emotional intuition.Keywords: Hassan Hanafi, Nature of Revelation, Western Approaches, Materialism, Emotional Intuition
-
اندیشه سیاسی معاصر در جهان عرب از موضوعات جذاب و مناقشه برانگیزی است که نظر اندیشمندان جهان اسلام را به خود جلب کرده است. نگاه متفاوتی که در جریان عقل گرای اسلامی در جهان عرب نسبت به مسایل جامعه اسلامی و میراث و ارتباط آنها با یکدیگر وجود دارد، نمایان گر نوعی تجدیدنظرطلبی در انگاره ها و نگرش های سنتی است. مصر به عنوان یکی از کانون های مهم و تاثیرگذار در اندیشه ورزی اسلامی همواره مورد توجه بوده است. این کانون بستری برای ظهور اندیشمندان نواندیش و نوگرا چه با رویکردهای سکولار و چه با رویکردهای دینی بوده است. حسن حنفی از جمله اندیشمندان اثرگذار مصری است که با تفکر فلسفی به مسایل و دشواری های جامعه معاصر خود پرداخته است و در تلاش است تا میان مسایل مبتلابه جامعه مصر و میراث فرهنگی، به ویژه دین اسلام پیوند برقرار کزده و برای حل مسایل به گستره متراکم میراث رجوع کند تا هم با ارجاع و هم با تجدید نظر در میراث، اکنون جامعه مصر را به گذشته و تاریخ مصر مرتبط سازد. رویکرد نومعتزلی و عقلانی وی و نیز استفاده از معرفت شناسی و روش شناسی های نوین غربی سرمشقی برای اندیشمندان بعدی شد تا آنها بتوانند مسیر وی را ادامه دهند. در این پژوهش سعی شده است تا با نگاهی اجمالی ابتدا به خاستگاه های اندیشه ای وی اشاره و بعد با توجه به پروژه فکری و برخی مفاهیم کلیدی مد نظر او، تاملاتی در اندیشه وی انجام شود. هم چنین وی در مواجهه با چالش مدرنیته پاسخ هایی ارایه می کند و به آسیب شناسی استعمار و غرب گرایی در جامعه خویش می پردازد و مفاهیمی همچون «علم الاستغراب» و «اسلام مستنیر» را نیز مطرح می سازد.
کلید واژگان: حسن حنفی, نومعتزلی, اسلام گرایی, نوگرایی, اسلام مستنیر, علم الاستغراب, التراث, التجدید -
حسن حنفی از اندیشمندان مصری است که در حوزه های فلسفه، دین، مدرنیته ، فرهنگ و سیاست نظریه پردازی نموده است. اندیشه های وی در جهان اسلام بازتاب های وسیعی داشته و از این جهت در خور توجه می باشد. به منظور ارزیابی نظام فکری وی از روش شناسی بنیادین سود جسته ایم. روش شناسی بنیادین، نگاهی نو به نظریه ها و اندیشه ها است تا بتوان درباره ی اندیشه یا نظریه ای داوری منطقی کرد. بدین منظور ابتدا زمینه های غیر معرفتی شکل گیری نظریه بررسی می شود و سپس عوامل معرفتی که مشتمل بر مبانی انسان شناسی، هستی شناسی و معرفت شناسی است، مورد کنکاش قرار می گیرد. حنفی از افرادی چون سید قطب و ادموند هوسرل، فیلسوف آلمانی، تاثیر پذیرفته است. وی به واسطه ادغام فایده گرایی با عمل گرایی در ذیل پدیدارشناسی تلاش دارد تا میراث اسلامی را مورد بازخوانی قرار دهد. حنفی به لحاظ عوامل غیرمعرفتی نیز شدیدا از فضای مصر الهام گرفته است. در این سپهر اندیشه ای، مفاهیمی چون میراث و تجدد در مرکز بحث وی قرار دارند. او برای فائق آمدن بر بحران موجود در جامعه عرب، راهبرد هوسرل را درپیش می گیرد و با پس زدن تفکرهای بنیادگرایان و روشنفکران، واقعیت حاضر را براساس ایده پدیدارشناسی بازسازی می نماید.کلید واژگان: روش شناسی, میراث, آگاهی, اندیشه اجتماعی, پدیدار شناسی, حسن حنفیHassan Hanafi is an Egyptian thinker who writes on philosophy, religion, modernity, culture and politics. His thought has had far reaching repercussions in the Muslim world and hence must be carefully considered. With a view to evaluate his cognitive framework, the present study makes use of the basic or fundamental method of research. The fundamental method looks at theories and ideas from a new perspective so as to be able to judge them logically. Hence first the non-cognitive factors of theory formation are looked at, and then the cognitive factors, such as the epistemological, ontological, and anthropological bases, are scrutinized. Hanafi was influenced by figures such as Sayyid Qutb and the German philosopher Edmund Husserl. As such, he tries to amalgamate utilitarianism and pragmatism under phenomenalism so as to reinterpret and reconstruct the Islamic heritage. With regards to non-intellectual factors, Hanafi is greatly inspired by the Egyptian milieu and some of the central themes of his discourse revolve around concepts such as “heritage” and “modernity.” To overcome the present crisis of Arab society, he employs Husserl’s strategy and first rejects the thought of fundamentalists and free-thinkers, he then reconstructs the status quo according to phenomenalismKeywords: methodology, Heritage, awareness, social thought, phenomenalism, Hassan Hanafi
-
این مقاله درصدد بررسی مقایسه ای آراء حسن حنفی و محمدآرکون است. حنفی از جمله نواندیشان اسلامی است که برای رهایی مسلمانان از وضعیت انحطاط و همچنین ارائه راهکار برای آینده جوامع اسلامی به نقد سنت اسلامی و تمدن غربی می پردازد. وی معتقد است پیروی تمام و کمال از الگوهای غربی برای جبران عقب ماندگی مسلمانان راهگشا نیست و همچنین فاصله بین نظر و عمل در عالم اسلام بسیار زیاد شده و تنها راه برای نجات مسلمانان از انحطاط، پیوند میان نظر و عمل اسلامی است. محمد آرکون نیز به عنوان یکی دیگر از نواندیشان برجسته اسلامی، سنت اسلامی را به دلیل ماهیت غیرتاریخ مندی آن مورد انتقاد قرار می دهد و سکولاریسم غربی را به دلیل نادیده گرفتن بعد دینی، الگویی کامل برای جوامع اسلامی نمی داند. آرکون راه حل خود را در قالب تاریخ مند کردن اندیشه اسلامی مطرح می کند که می تواند با برجسته کردن جنبه های عقلانی دین اسلام، راه را برای نقد سنت اسلامی باز کند. حسن حنفی و محمد آرکون به طور مشترک از نقد سنت اسلامی، تمدن غربی، برای پاسخ دادن به سوال «چه باید کرد تا از انحطاط رهایی یافت؟» استفاده می کنند.
کلید واژگان: اسلام, مدرنیته, حسن حنفی, محمد آرکون, انحطاطThis article is a comparative study between the ideas of Hassan Hanafi، and Mohammed Arkoun. Hanafi is including Islamic innovators who criticizes Islamic tradition and Western civilization for liberation Muslims of The degeneration and also provide a solution for the future of Islamic societies. He believes that the full adherence to Western models for Compensation of Muslims Backwardness of is not helpful and the distance between theory and practice in the Muslim world has increased and the only way to save the Muslims from degenerating is the link between Islamic theory and practice. Mohammed Arkoun as another of Islamic prominent neo-thinkers criticizes Islamic tradition because of its nature of the non-historicity and he doesn''t know Western secularism as a complete model for Muslim societies due to ignore the religious dimension. Arkoun offers his solution in the form of historic Islamic ideas that his suggestion can open a way to criticize the Islamic tradition by highlighting the rationally aspects of Islam religion. Hanafi Hassan and Mohammed Arkoun jointly use of Islamic tradition criticism and Western Civilization in order to responding to this question: What should we do for emancipation of degeneration?Keywords: Islam, Modernity, Hassan Hanafi, Mohammed Arkoun, Degeneration -
نبوت یکی از مباحث مهم کلامی است که مباحث و فروع آن همواره دغدغه متکلمان بوده و هست. در این نوشتار دیدگاه های دوتن از صاحب نظران معاصر، علامه طباطبایی و حسن حنفی را درباره وحی به شیوه تطبیقی بررسی کرده ایم. حنفی نبوت را شعور انسان عادی به وجود مشکل و تلاش برای حل آن دانسته و به تبع آن، وحی را وسیعتر از معنای مدنظر علامه می داند؛ بااین حال حکایتگری وحی از واقع مستلزم بازخوانی و تاویل متون است تا معنای مدنظر متن به طور سیال و هرمنوتیکی و براساس تجربه شخصی در متن جامعه برداشت شود. این هندسه معرفتی از نظر علامه تفسیر به رای بوده و ایشان تاویل را حوزه متفاوتی از تفسیر معرفی میکند. علامه وحی را شعوری خاص و متفاوت میداند که درک آن در توان انسان عادی نمیگنجد. وی تفسیر را مرتبط با حوزه الفاظ و مفاهیم دانسته و راه آن را جست وجو در متن قرآن میداند. علامه تاویل را منحصر به افرادی خاص و به نزله روحی دانسته است که در کالبد آیات دمیده شده است.
کلید واژگان: علامه طباطبایی, حسن حنفی, نبوت, وحی, تجربه دینی, معجزهProphethood is an important theological issue that has raised many arguments among theorists. This paper presents a comparative analysis of the ideas of two contemporary theorists, Allamah Tabatbaei and Hassan Hanafi, regarding revelation. Hanafi considers prophethood as an understanding of the problem by an ordinary person, and an attempt to solve it; therefore, his definition of revelation is more general than what Allamah presents. However, the truth narrating aspect of revelation needs to read out and esoteric interpretation (tawīl) of the text, so that the appointed meaning of the text could be extracted from the society, flexibly and based on personal experience. Allamah rejects such a definition, and considers it as a subjective exegesis, and differs between the realm of esoteric interpretation (tawīl) and interpretation (tafsīr). In Allamah's point of view, revelation is an especial kind of understanding that is not comprehensible to an ordinary person. Allamah believes that interpretation (tafsīr) is connected to text and context of the Holy Quran, but esoteric interpretation (tawīl) is exclusive to particular persons, and it is as a soul breathed in the body of the verses.Keywords: Allamah Tabatbaei, Hassan Hanafi, prophethood, revelation, religious experience, miracle -
سید قطب از برجسته ترین رهبران فکری جریان بنیادگرای اخوان المسلمین بود و حسن حنفی از شاخص ترین افراد جریان روشنفکری نومعتزلی به حساب می آید. این دو جریان که در سده بیستم میلادی در مصر شکل گرفتند، در جستجوی راه حل برای معضلات عدیده کشورشان، از جمله مشکلات و مباحث سیاسی، بودند.
در مقاله حاضر اندیشه های سیاسی سید قطب و حنفی به شیوه -ای توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می دهد که اندیشه سیاسی سید قطب بر پایه قرائت از دین قرار داشت. او معتقد به تشکیل حکومت اسلامی و گسترش ایدئولوژی اسلامی و ضمنا مخالف استفاده از اندیشه ها و نظام های به عاریت گرفته شده غربی در حکومت اسلامی بود. حنفی نیز بر لزوم تشکیل حکومت اسلامی و گسترش ایدئولوژی اسلامی بر اساس شیوه های تبلیغی - تعلیمی و البته در صورت لزوم بر اساس شیوه های انقلابی اصرار می ورزد. وی برخلاف سید قطب، موافق ارتباط با غرباست و بر استفاده از علوم، فنون و برخی از نظام های غربی به همراه نقد آن ها در کنار میراث اسلامی تاکید دارد.
کلید واژگان: مصر, بنیادگرایی, نومعتزلیان, سید قطب, حسن حنفیSeyyed Qutb is the most famous mental leaders in fundamentalist group of Ekhwan ul – Moslemin and Hassan Hanafi is the most important persons of Neomotazilit’s intellectual movement in Egypt. These two currents were formed in Egypt in twentieth century and searched solutions for the many problems of their country, including problems and political issues. In the present paper, The political thoughts of Seyyed Qutb and Hanafi has been studied by descriptive -analytical methods. The study shows that the Seyyed Qutb's political thought was based on Interpretation of religion and believed to stablishment of Islamic government and the spread of Islamic ideology and he was also against the use of foreign ideas and systems of government in the West. Hanafi insists on establishment of islamic government and spread of Islamic ideology based on educational and teaching methods, of course, if necessary, based on a way of revolutionary.He agrees communication with western countries Unlike Seyyed Qutb and insists on the use of science, technology, and some of the western systems with their criticism by focusing on Islamic heritage.Keywords: Egypt, Fundamentalism, Neamotazilits, Seyyed Qutb, Hassan Hanafi -
حسن حنفی، از روشن فکران معاصر مصری در چندین دهه از فعالیت تالیفی خود می کوشد تعریفی خاص از میراث اسلامی و ویژگی های آن ارائه دهد. او با هدف نوگرایی و تجدد در میراث اسلامی، طرح خویش را تحت عنوان «التجدید و التراث» در تالیفات گوناگون خود دنبال می کند. وی برای میراث اسلامی ویژگی هایی نظیر «اندوخته ای قومی و ملی، تعبیری فکری از پدیده های هر عصر، تدوینی نظری از ستیزهای فکری بین حاکم و محکوم، یک بعدی بودن، وارونگی موضوعات انسانی به الهی» را ذکر می کند که باید از الهیات به انسانیات تبدیل شود. به اعتقاد او اصول و مفاهیم تجدد، در اسلام هم وجود دارد؛ اما در میراث اسلامی مغفول مانده یا تفسیر دیگری از آن شده است؛ ولی امروزه به تناسب شرایط عصری باید این معانی جدید را کشف کنیم. او زبان میراث را به کهنگی و نارسایی متهم می سازد و روش هایی را برای بازسازی میراث اسلامی بیان می کند که جملگی نیازمند نقد و بررسی است.
کلید واژگان: میراث اسلامی, تجدد, عصریت, بازسازی میراث, حسن حنفیIn his decades-long writing activity، Hassan Hanafi، one of the contemporary Egyptian intellectuals، has tried to offer a special definition of Islamic heritage (tradition) and its characteristics، and to peruse his project entitled" reform and heritage (tradition) " in his different works، with the aim of reform and modernization in Islamic heritage. He mentions some of the characteristics of Islamic heritage as follow: "it is a national and ethnic treasure، an intellectual explanation for the phenomena of each age، and a theoretical formulation about the struggles between rulers and ruled; it is one-dimensional، and it has the inversion of human matters towards theological ones" which must be changed from theological matters into human matters. According to him، Islam has the principles and concepts of modernization، but they have been neglected in Islamic heritage or have been explained otherwise. We should discover these new concepts suitable to contextual conditions. He accuses the language of heritage of staleness and deficiency، and proposes some ways to reconstruct Islamic heritage، all of which needs assessment and analysis. -
این مقاله به بررسی تطبیقی آرای سید جمال الدین اسد آبادی و حسن حنفی درباره غرب با رویکرد نظری-معرفتی می پردازد. اسدآبادی بانی جریان نو اندیشی دینی است، جریانی که در نیمه نخست قرن بیستم به وجودآورنده جریان دیگری به نام نومعتزلیان شد که امین خولی بانی آن بود و حسن حنفی نیز در حال حاضر یکی از برجسته ترین افراد نو معتزلی است. از روند تحقیق این نتیجه ها به دست آمد که سید جمال الدین از یک سو موافق استفاده مسلمانان از علوم و فنون غربی بوده و در این زمینه به صورت کلی و بدون نگاه انتقادی سخن گفته است و از سوی دیگر، مخالف مکتب های ناسیونالیسم، سوسیالیسم و سکولاریسم بوده اما دموکراسی را استثنا کرده است. حنفی نگاهی مثبت به مکتب های غربی دارد و تنها مخالف سکولاریسم است و ضمن آنکه موافق استفاده از علوم و فنون غربی است، خواستار نقد تمام وجوه تمدن و میراث غربی در کنار تمدن و میراث اسلامی است.
کلید واژگان: سیدجمال الدین اسد آبادی, حسن حنفی, مکتب های غربی, علوم و فنون غربیThe present paper purported to carry on a comparative survey of Jaml al-Dn AsadAbd and Hasan Hanaf’s ideas about the west within a theoretical-epistemologicalapproach. Jaml al-Dn is known as the founder of a modern religious trend in Islamicthought known as “modern religious thinking”. This modern trend by its turn gavebirth to another religious current under the title of “New-Mu’tazilism” whichestablished by Amn Khawl. Hasan Hanaf whose ideas about west will be examinedin next pages, now is a distinguished figure of this modern intellectual current. Centralto this study is a comparative survey of Jaml al-Dn and Hanaf’s ideas about westand aims to give an explanation of the similarities and disparities of their attitudes tothe west according to a theoretical-epistemological approach. The results show thatJaml al-Dn’s attitude is a rather utilitarian one and he is agreed with Muslims’ use ofwestern technology. Moreover, he is a staunch critic of modern European schools ofthought such as Nationalism, Socialism and Secularism, though he defendsdemocracy. But Hanaf is a proponent of the western schools mentioned above exceptsecularism. Nevertheless, he also justifies Jaml al-Dn in his attitude toward westerntechnology; but in his idea all aspects of western civilization must be criticized incomparison to Islamic ones. -
غرب شناسی، یکی از حوزه های مطالعاتی مهم معاصر است که به بررسی تاریخ، ماهیت و سرنوشت تمدن غرب می پردازد. حسن حنفی از روشنفکران معاصر و معروف مصر، مدعی تاسیس علم جدیدی به نام استغراب یا غرب شناسی است که از آفات غرب شناسی وارونه مصون می باشد. بررسی کتاب او در این زمینه نشان می دهد که مجموعه مباحث غرب شناسی وی با سه عنوان «تکوین آگاهی اروپایی»، «ساختار آگاهی اروپایی» و «سرنوشت آگاهی اروپائی» به غیر از بیان تاریخ مکتب های فلسفی غرب و ریشه های تاریخی آن و نیز وضعیت کنونی آگاهی غربی، کار جدیدی را در غرب شناسی انجام نداده است؛ بلکه خود به آفت غرب شناسی وارونه دچار شده است و نه تنها غرب را از منظر خودی مطالعه نکرده، بلکه «خود» را در آیینه غرب مشاهده کرده است. او بارها درباره الگوگیری از مدل های تغییر و تجدد غربی برای بازسازی اندیشه دینی در آثار مختلف خویش سخن گفته و خود نیز از چنین روش هایی برای معناسازی میراث اسلامی بهره گرفته است و این همه، نشان از وارونگی غرب شناسی او دارد.
کلید واژگان: غرب, غرب شناسی, استغراب, حسن حنفی, تمدن غرب, آگاهی اروپاییOccidentalism is one of the contemporary important realms of study which deals with historical studies, the study of the essential nature and the predestination of the Occidental civilization. Hasan Hanafī, a well-known contemporary intellectual of Egypt, claims to be the founder of a new science named "Occidentalism" that is immune to the calamities of inversed Occidentalism.The study of his book, in this respect, shows that the collection of his studies of Occidentalism are based upon three subjects “the emergence of the European Renaissance”, “the structure of the European Renaissance” and “the predestination of the European Renaissance” which lack the study of the history of the schools of Occidental philosophy, their historical roots and the present Occidental Renaissance through which he has not invented a new factor in regard to the study of Occidentalism, however he has, himself, been the victim of an inverted study of Occidentalism, in addition he has not only studied the Occident from his own view, but also he has observed himself in the Occidental doctrine.He, repeatedly, stated about taking as exemplary the models of the changes and the modernity of the Occident for religion renovation in his different works, and then, he has, himself, quoted these methods to give significance to the Islāmic patrimony. In fact, all of this shows the inversion of his study of Occidentalism.Keywords: Occident, Occidentalism, Hasan Hanafī Occidental civilization, European Renaissance -
حسن حنفی از روشنفکران معاصر مصر، سالیانی از عمر خود را به تالیف آثار گوناگونی در حوزه «اسلام و تجدد» و یا به تعبیر او «التجدید و التراث» (بازسازی و میراث) گذرانده و عکس العمل های متفاوتی را بر انگیخته است. مبانی نظری او برخاسته از مکاتبی چون پدیدارشناسی هوسرل، مارکسیسم و سوسیالیسم بوده و نسبیت گرایی، فایده گرایی، قداست زدایی، تجربه گرایی، اومانیسم و رویکرد تاریخی تمدنی، رهیافت هایی است که او در تحلیل میراث اسلامی به کار می گیرد. او در رویکرد تاریخی و تمدنی خود در بررسی موضوع «میراث اسلامی و تجدد»، برای هر دوره تاریخی و هر تمدنی روحی قائل است؛ به این معنا که اندیشه ها در شرایط تاریخی و تمدنی خاصی پدید می آیند و هر فکری، اندیشه ای تمدنی و تعبیری از روح عصر خویش است. او معتقد است ذات و اصل دین تنها یک فرض عقلی و امکانی است که جز از خلال تفسیرهای تاریخی مفسران وجودی ندارد. حنفی با تمایز بین اسلام وحیانی و اسلام تمدنی و کنار گذاشتن اسلام وحیانی، در صدد پی ریزی مبنایی است تا در مقابل انکار برخی از بنیادی ترین اصول میراث اسلامی متهم به انکار وحی نشود؛ لذا به تاریخی بودن میراث روی می آورد. میراث از نظر او تعبیری فکری از پدیده های هر عصر و تدوینی نظری از ستیزهای فکری آن است؛ میراث امری آسمانی نیست، بلکه تکوینی تاریخی وتطوری اجتماعی دارد. رویکرد تاریخی حنفی با رویکرد مادی گرایانه او پیوند خورده و تفسیری مادی از نبوت و معاد را رقم زده است. او تمدن غرب را هم تمدنی تاریخی و مرکزگریز دانسته و در مقابل، تمدن اسلامی و آگاهی آن را ماهوی و مرکزگرا معرفی می کند که بر مبنای مرکزیت سلطه و قدرت به وجود آمده است.
کلید واژگان: حسن حنفی, تمدن, رویکرد تمدنی, رویکرد تاریخیHassan Hanafi, one of the contemporary intellectuals of Egypt, has spent many years of his life in compiling various works related to “Islam and modernity” or according to his interpretation “al tajdid va al torath” (reconstruction and heritage) and this has raised many different reflections. His theoretical bases are derived from schools like Husserl’s Phenomenology, Marksism, and Socialism and also Relativism, functionalism, sacredness, Empiricism, Omanism, and historical civilized attitudes are the approaches he applies in the analysis of Islamic heritage. In his historical civilized approach, through investigating the issue of “Islamic heritage and modernity”, he believes in a history for every period and a soul for every civilization; it means that the thoughts are born in particular historical and civilized conditions and any thought is a civilized thinking and an interpretation from the soul of its own century. He believes that the nature and basis of the religion is merely an intellectual hypothesis which does not exist except among the historical interpretations of interpreters. Through discriminating between revelatory Islam and civilized one and by putting the revelatory Islam aside, Hanafi seeks to make a basis not to be accused for the sake of ignoring some of the most fundamental bases of Islamic heritage; so he turns to the historical nature of heritage. He believes that heritage is a thoughtful interpretation from the phenomena of every century and a theoretical compilation from its intellectual disputes. Heritage is not a heavenly issue but it is of a historical existence and a social evolution. Hanafi’s historical approach is mixed with his materialist approach and a material interpretation from prophecy and resurrection has been made. He considers the west civilization as a historical and centrifugal one and on the other hand, he introduces the Islamic civilization and its knowledge as a centripetal one which has been formed based on the centrality of domination and power.
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.