جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "محاسبه نفس" در نشریات گروه "علوم انسانی"
-
نشریه ره توشه، پیاپی 16 (زمستان 1402)، صص 89 -98
مراقبت معنوی برای رشد شخصیت افراد و رسیدن به کمال انسانی، امری ضروری و لازم است. اساسا مراقبه و محاسبه نفس چه در امر دین یا در کار دنیا امر مفید و دارای سودی عظیم است. علامه طباطبایی (ره) ذیل آیه «یایها الذین ءامنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد و اتقوا الله...»[1] می نویسد: «در این آیه" اتقوا الله" اول ناظر به مراقبه و" اتقوا الله" دوم ناظر به محاسبه است؛ یعنی خدای متعال اول مومنین را وادار میکند که به یاد خدای سبحان باشند و او را فراموش نکنند، مراقب اعمال خود باشند که چه میکنند، صالح آنها کدام و طالحش کدام است؛ چون سعادت زندگی آخرت شان به اعمال شان بستگی دارد و مراقب باشند که جز اعمال صالح انجام ندهند و صالح را هم خالص برای رضای خدا به جای آورند و این مراقبت را استمرار دهند. همچنین همواره از نفس خود حساب بکشند و هر عمل نیکی که در کردههای خود یافتند، خدا را شکر گذارند و هر عمل زشتی دیدند، خود را توبیخ نموده، نفس را مورد مواخذه قرار دهند و از خدای تعالی طلب مغفرت کنند».[2]
کلید واژگان: مراقبه معنوی, محاسبه نفس, علمای ربانی -
محاسبه نفس، یک آموزه مورد تاکید در اخلاق دینی است. به پیروی از میزان شریعت، در عرفان اسلامی نیز پرداختن به محاسبه نفس، به عنوان یک دستور سلوکی مهم مطرح شده است. امام علی علیه السلام نیز در خلال بخشهای متعددی از نهج البلاغه و در سایر روایات بر اهمیت محاسبه نفس تاکید ورزیده و برخی از مهمترین نتایج آن را برشمردهاند. ایشان همچنین به برخی از نکات اساسی در دستور العمل محاسبه نفس اشاره داشته اند. «اهتمام به محاسبه نفس پیش از ورود در عمل»، «اختصاص دادن یک وقت خالی و اختصاصی در برنامه روزانه به محاسبه»، «جدیت و سختگیری در محاسبه نفس» و «تهیه دفترچه جهت ثبت اعمال در آن»، برخی از این دستور العملها است. همچنین باید توجه داشت که امام علی علیه السلام ما را از نقطه مقابل محاسبه و بازرسی از نفس خود، یعنی عیبجویی از دیگران و تجسس در معایب آنها، به شدت بر حذر داشته اند.
کلید واژگان: محاسبه نفس, عرفان عملی, امام علی (ع), روایات عرفانیPazuhesname- ye Alavi, Volume:14 Issue: 1, 2024, PP 265 -286Recommendation of self-inspection is rigorously and emphatically present in religious teachings. Fallowing to Islamic law, in Islamic mysticism too, self-calculation is considered as an important guideline for spiritual wayfaring. Imam Ali (peace be upon him), in several parts of Nahj al-Balagha and in other prophetic sayings (ahadith) emphasized the importance of self-inspection and listed some of its most important results. In the recipe and guideline for self-inspection, has also mentioned some basic points including such as: "inspection the soul before entering into action", "allocating a free and dedicated time in the daily schedule to inspection", "seriousness and rigor in inspection", and "preparing a notebook for writing actions". It should also be noted that Imam Ali (peace be upon him) warned us and forbid us looking for faults in others and prying into their faults as an opposite point of self-examining and self-inspecting. The research about what has reached to us from Amir al-Mu'minin (peace be upon him) regarding the self-inspecting makes the researchers' view clearer about the various aspects of the Sharia's perspective on the self-inspection, and relying on this comprehensive view, one can evaluate the words of the scholars and any other person who has said anything about self-inspection.
Keywords: Imam Ali (AS), Self-Inspection, Practical Mysticism, Mystical Narratives -
بر اساس آموزه های دینی، مبارزه با نفس، از واجبات هر مسلمان و کلیدی برای رشد اخلاقی اوست. چراکه هدف از زندگی دنیوی، صرفا ارضای غرایز و تمایلات نفسانی نیست. بلکه هر انسانی، به ویژه مسلمانان، باید برای نیل به تعالی خویش که غایت خلقت اوست، تمایلاتش را مدیریت کند و به هر یک به اندازه ضرورت و نیاز بها دهد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع تفسیری به دنبال پاسخ به این سوال است که از دیدگاه حدیث ثقلین، چه راه کارهای عملی برای مقابله با تمایلات نفسانی وجود دارد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که در آیات و روایات، راه کارهای متعددی به عنوان ابزارهای کارآمد در جهت مبارزه با هواهای نفسانی معرفی شده اند. از جمله این راه کارها می توان به تبعیت از عقل و شرع، یاد مرگ، محاسبه نفس، دوری از زمینه های گناه و... اشاره کرد. با به کارگیری این راه کارها می توان از غفلت رهایی یافته و به طور موثرتری با تمایلات نفسانی مقابله کرد.کلید واژگان: تمایلات نفسانی, حدیث ثقلین, راه کارهای عملی, غفلت زدائی, محاسبه نفس, هوای نفسAccording to religious teachings, fighting Hawa-y-e Nafs (carnal desires) is one of the duties of every Muslim and a key to his moral development, because the purpose of worldly life is not simply to satisfy instincts and carnal desires. Rather, every human being, especially Muslims, must manage his desires to achieve his excellence, which is the goal of his creation, and value each one according to necessity and need. This article seeks to answer the question by descriptive-analytical method and using interpretive sources: “What practical solutions are there to deal with carnal desires from the viewpoint of Hadith al-Thaqalayn? The findings of the research show that in the verses and traditions, several solutions have been introduced as efficient tools to fight against carnal desires. Among these solutions, it is possible to point out “following reason and Sharia”, “remembering death”, “self-calculation”, “staying away from areas of sin”, etc. By applying these solutions, one can get rid of neglect and deal more effectively with carnal desiresKeywords: Carnal Desires, Hadith Al-Thaqalayn, Practical Solutions, Fighting Against Neglect, Self-Calculation, Sensual Desires
-
ارتباط درون فردی یکی از سطوح اصلی ارتباطات است که بر اساس آن یک فرد هم فرستنده پیام و هم گیرنده آن است. در تحقیق حاضر باهدف شناخت ارتباط درون فردی در دیدگاه های دو اندیشمند مطرح در این حوزه، دنا وکیت و فیض کاشانی این مسئله که چیستی ارتباط درون فردی در اندیشه دنا وکیت به عنوان اندیشمند غربی حوزه ارتباطات و فیض کاشانی به عنوان اندیشمند اسلامی اخلاق فردی چیست و چه شباهت ها و تفاوت هایی در نظرات آن ها وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق حاضر در مرحله جمع آوری داده ها با روش اسنادی یا کتابخانه ای انجام گرفته است و در مرحله بررسی، تفسیر و تحلیل داده ها از روش تطبیقی استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که در اندیشه وکیت اصل صحبت از ارتباط درون فردی تعمدی و آگاهانه بررسی خود یا نفس فی نفسه نیست بلکه بحث از ارتباط درون فردی برای نیل به شخصیت بهتر و برقراری ارتباط های بعدی و یا تصمیم گیری درباره ی آن هاست. درحالی که در اندیشه فیض کاشانی ارتباط درون فردی بر توانایی فرد در شکست دادن نفس برای بهبود شخصیت دلالت دارد. در تحقیق پیشرو به این نتیجه رسیده شده است که تفاوت اساسی ارتباط درون فردی نزد وکیت و فیض کاشانی در نوع نگاه آن هاست به طوری که اولی ارتباط درون فردی را در چارچوب فرد - جامعه و دومی در چارچوب خدا - فرد - جامعه در نظر می گیرند.
کلید واژگان: ارتباط درون فردی, محاسبه نفس, گفتگو با خود, سخن درونی, مرابطه, دناوکیت, فیض کاشانیIntrapersonal communication is one of the main levels of communication whereby a person is both the sender and the recipient of the message. In the present study, the purpose of understanding the intrapersonal communication between the views of two scholars in this field, Dona Vocate and Feyz Kashani, is what the intrapersonal communication in Dona Vocate as a Western thinker in the field of communication and Feyz Kashani as an Islamic scholar of personal ethics. What are the similarities and differences in their views have been examined. The present study was carried out in the data collection stage by documentary or library method and in the review، interpretation and analysis phase the comparative method were used. The findings of this study show that in Vocate's theory the principle is not to speak of intentional and conscious introspective communication of self or of the soul itself, but of intra-individual communication to achieve a better personality and to make subsequent decisions or decisions about them. In Feyz Kashani's thought, however, the Intrapersonal communication implies one's ability to defeat one's self to improve one's personality. In the present study it has been concluded that the fundamental difference between "intrapersonal communication" with Vocate and Feyz Kashani is in their type of view. So that the former considers "intrapersonal communication" in the context of the individual-society and the latter in the context of God-individual-society.
Keywords: Intrapersonal communication, Calculate the self, self-talk, Inner speech, interrelation, Dona Vocate, Faiz Kashani -
افزون بر آیه «ولتنظر نفس ما قدمت لغد» که دستور صریح به پرداختن به محاسبه نفس است، آیات بسیار دیگری در قرآن کریم به چشم میخورد که آنها هم به نوعی فراخوانی به محاسبه نفس دارند. مقاله پیش رو پژوهشی است که برای نخستین بار کوشیده است تا نگاه تفصیلی قرآن به مسئله محاسبه نفس را بررسی و تحلیل کند. مجموعه آیات قرآنیای که دلالتی روشن بر محاسبه نفس دارند، مطابق آنچه در این پژوهش آمده است، میتوان در یازده بخش دستهبندی کرد. اگرچه اصل اهمیت محاسبه نفس مورد توافق همه امت اسلام است، اما عارفان مسلمان بیش از دیگر نحلههای اسلامی به آیات محاسبه نفس توجه نشان دادهاند و ازاینرو در این پژوهش، بازتاب هر کدام از این یازده دسته از آیات شریفه قرآن کریم در آثار عرفانی درباره محاسبه نفس نیز بررسی قرار شده است. اشاره به حداقل برخی از آیات مندرج در هر کدام از این یازده دسته را میتوان در آثار عرفانی مربوط به محاسبه نفس دنبال کرد؛ اما به رغم اهمیت مسیله، حتی در میان عارفان نیز تا کنون کسی درصدد جمعآوری و تحلیل همه آیات قرآن در این باره نبوده است.
کلید واژگان: عرفان عملی, محاسبه نفس, آیات عرفانیThere are many verses in Qur'an that call for self-Examination in addition to the verse (And let every soul look to what it has put forth for tomorrow( which is for explicit order for self-examination. The present study is a pioneering research that tries to examine and analyze the general view of the Qur'an on the issue of self-examination. The Qur'anic verses that have a clear implication of self-examination can, according to what is stated in this study, be classified into eleven sections. Although there is a total agreement among Muslims on the principle of the importance of self-examination, Muslim gnostics have devoted more attention than other Muslim sects to the verses of self-examination. Therefore, this study expounds the reflection of each of these eleven groups of noble Qur'anic verses on the mystical works about self-examination. References to at least some of the Qur'anic verses contained in each of these eleven categories can be found in the mystical works about the self-examination, but despite the importance of the issue, not even one of the mystics has ever attempted to collect and analyze all the Qur'anic verses in this regard.
Keywords: practical mysticism, self-examination, mystical verses -
از آنجا که تاکنون تحقیقی برای جمع آوری و تحلیل نظام روایات محاسبه نفس صورت نگرفته است، پژوهش پیش رو در جهت رفع این نقیصه، سامان یافته است. احادیث از نظم جامعی در محاسبه نفس برخوردارند و اجزاء مختلف این نظام در یک نگاه کلی، از این قرار است که برخی از روایات، یادآور اهمیت محاسبه بوده و برخی با اشاره به فواید آن، انسان را به سوی محاسبه ترغیب می کنند و برخی دیگر نیز دستورالعمل چگونگی پرداختن به آن را توضیح می دهند. روایات پیرامون محاسبه نفس را می توان در چهار بخش کلی، دسته بندی و تحلیل نمود. دسته ای از روایات، «محاسبه نفس» را به خاطر رهایی از سختی های محاسبه اعمال انسان در قیامت، سفارش می کنند و دسته ای دیگر، نتایج و آثار معنوی و چشم گیر محاسبه نفس را مورد تاکید قرار می دهند. دسته سوم، به رنگ و روی به شدت شیعی محاسبه نفس پرداخته است. و دسته چهارم که در این میان، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است، روایاتی است که هر کدام، متضمن نکاتی پیرامون دستور العمل چگونگی پرداختن به محاسبه نفس است. با تالیف و تنسیق منسجم این روایات می توانیم به فهم بهتر و نظام مندتری از نگاه شریعت به محاسبه نفس برسیم.کلید واژگان: روایات عرفانی, محاسبه نفس, عرفان عملیSelf-inspection is a religious systematic teaching and regulation, which never as it worth be taken at attention. Because, until now, there has been any investigation has be done to deal with collecting an analyzing the narrative about self-inspection, this research, in anyway, wants to remove this deficiency. In a short glance, the narratives about self-inspection can be divided and analyzed in six parts. The first are narratives about how to gain a deliverance from the trouble reckoning on resurrection day. The second are about spiritual benefits and consequences of self-inspection. The third have a Shiiat approach to the self-inspection. The forth are narrative that dealing with self-inspection in an inter-religions approach. The fifth, which have an very important and high stage, are narratives that each of them deal with how to be done the self-inspection, and the sixth are narratives have not any contain, but commanding self-inspection in question. Compilation and a regulation of these narratives might helps us to have a better and systematic understanding of self-inspection in religion point of view.Keywords: : Mystical narratives, Self-inspection, Practical mysticism
-
این پژوهش، به منظور بررسی اثربخشی آموزش مهارت های محاسبه نفس بر تعهد اخلاقی و خودکنترلی دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش ناحیه یک اهواز، در سال تحصیلی 94- 1393 انجام گرفت. نمونه آماری، شامل 40 نفر از دانش آموزان دختر (20 نفر گروه آزمایش و 20 نفر گروه گواه) بود که به صورت تصادفی ساده از بین جامعه آماری پژوهش انتخاب شدند. ابزار پژوهش، شامل پرسش نامه های تعهد اخلاقی و پرسش نامه خودکنترلی سواری بوده است. روش پژوهش، نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. گروه آزمایش 9 جلسه 90 دقیقه ای (هر هفته یک جلسه)، برنامه آموزشی مهارت های محاسبه نفس دریافت نمود. نتایج آزمون کوواریانس چندمتغیری و تک متغیری نشان داد که آموزش مهارت های محاسبه نفس، بر تعهد اخلاقی و خودکنترلی دانش آموزان موثر است. سطح معنا داری در این پژوهش 05/0α= می باشد.کلید واژگان: محاسبه نفس, تعهد اخلاقی, خودکنترلیThe present research aims to investigate the efficiency of self-examination skills training on moral commitment and self-control among the female students attending in high schools located in Ahvaz education administration, district 1, at academic year 2013-2104. The sample size was consisted of 40 subjects (20 people assigned to experimental group and 20 people treated as control). They were selected through randomized multistage sampling out of the whole statistical population. The tools used include Savaris Self-control Questionnaire (2013) and Sevaris Moral Commitment Questionnaire (2102). The method was semi-empirical and was conducted as pretest-posttest with control group. The experimental group received an education program for 9 sessions, 90 minutes each (a session in a week). The results from multivariate variance analysis and one-way variance analysis tests showed that the education of self-examination skills was effective on moral commitment and self-control of the students. In this research, the significant level is α=0/05.Keywords: self-examination, moral commitment, self-control
-
این مقاله به منظور مقایسه محتوایی دو اثر مهم اخلاقی «تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق» ابوعلی مسکویه و «جامع السعادات» ملامحمدمهدی نراقی، درباره برخی محورهای اساسی در علم اخلاق، از جمله تفسیر سعادت و خوشبختی تدوین یافته است. تبیین معنای سعادت وابستگی تام به نوع نگرش به جهان و انسان دارد. همچنان که اصل محاسبه نفس و نظارت بر آن، همواره به منزله یکی از ارکان فرآیند تربیت، از سوی عالمان اخلاق توصیه شده است، آنچه در این باره مهم است، روش مندی محافظت و حسابرسی از نفس و دوری گزینی از غفلت می باشد. در مقام ارزیابی شیوه های مطرح در این باره می توان گفت: حکیمان یونانی، و به دنبال آنان ابوعلی مسکویه، از ابزارهای بیرونی مانند دوست و دشمن برای حساب کشی از نفس بهره می برند، اما از منظر عموم عالمان مسلمان اخلاقی، از جمله محقق نراقی مراجعه مستقیم به خود سودمندترین و اثربخش ترین روش محاسبه نفس است.
برای پیشگیری از بیماری های اخلاقی و درمان آنها، که حجم وسیع این دو کتاب ارزشمند را به خود اختصاص داده است، مولفان به راه های عمومی جلوگیری از بیماری های نفسانی و راه های عملی زدودن امراض اخلاقی و بعد عملی آن، یعنی عادت دادن نفس به انجام افعال متناسب با فضایل اخلاقی و یا اشتغال به اعمال متضاد با یک رذیلت اخلاقی توجه کرده اند.
کلید واژگان: سعادت, صبغه الهی, محاسبه نفس, عادت و تمرین, سنجش محتواییThe present paper aims at comparing the contents of two important ethical books, "Tahzib al-Akhlaq wa Taṭhir al-Arāq" by Abu Ali Miskawayh, and " Jami al- Saādāt" by Mullā Mohammad Mahdi Narāqi, on some basic issues(concepts) in ethics including the interpretation of happiness and welfare. The explanation of the meaning of happiness is totally dependent on the kind of outlook on man and the world. As ethicists have always emphasized and recommended the principle of self-examination and selfcontrol as the constituent elements of the process of education, the important thing in this respect is that self-examination and self-regulation should be systematic and negligence should be avoided. In evaluating the important and proposed methods this regard, it can be said that Greek theosophers, and following them, Abu 'Ali Miskawayh have used external tools such as friends and foes to examine the self, but most Muslim ethicists including Muhaqqiq Narāqi believe that the direct reference to self is the most useful and influential method to examine the self and there is no need for the help of friends, foes or others. As for the issue of the prevention and treatment of moral illnesses which have occupied large parts of these two valuable books, the general methods to prevent the mental illnesses have been discussed and the practical aspect of prevention – that is, attempting to do moral acts, practicing, and conditioning the self to do those actions which are appropriate to moral virtues or doing those actions which are contrary to a moral vice - has been recommended while scientific methods to eliminate the moral illnesses are provided.Keywords: happiness, divine tone, self, examination, practice, habit, content evaluation
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.