قاجاریه
در نشریات گروه ادبیات و زبان ها-
پژوهش در حوزه های مختلف فرهنگ سیاسی عامه در تاریخ ایران از اهمیت درخور اعتنایی برخوردار است. گروه های حاکم، در روایت خود از وضع موجود، همواره مدعی آبادانی کشور و رضایت رعایا بودند. عامه مردم باید این روایت را به چالش می کشیدند و روایت خود را با هم ترازانشان به اشتراک می گذاشتند. اما این کنش، نیازمند رسانه بود، رسانه ای که مصون از نظارت ارباب قدرت باشد. آنچه توده های مردم در اختیار داشتند قالب های مختلف فرهنگ عامه بود. چگونگی بهره گیری توده از این قالب ها و انتخاب برخی از آن ها به عنوان ابزاری برای اطلاع رسانی نکته درخور توجهی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. پرسش اینجاست که در دوره پیشامشروطه در عصر قاجاریه تصنیف های عامیانه چگونه قابلیت رسانه ای می یافتند و رسانه تصنیف در مواجهه عامه مردم با نخبگان حاکم، چگونه کارکرد سیاسی پیدا می کرد؟ فرضیه ما این است که آهنگین بودن تصنیف ها، وزن های کوتاه آن ها، طنزآمیز بودن و سادگی تعابیر و توصیفات، به خاطر سپردن آن ها را تسهیل و مخاطبان را به انتقال آن ها تشویق می کرد و سرعت انتشار آن ها نیز بیشتر می شد. از سویی شفاهی بودن این رسانه امکان مشاهده بازخورد و عکس العمل را برای گوینده فراهم می کرد. مخاطبان نیز می توانستند تغییرات دلخواه خود را در عبارات یا مضامین ایجاد کنند که به این ترتیب به یک رسانه تعاملی تبدیل می شد. در کنشگری سیاسی عامه، ترانه و تصنیف به علت شفاهی بودن از سانسور می گریخت و ناقض اطلاعاتی را که نخبگان حاکم از رسانه های خود پراکنده می کردند منتشر و پیوندهای افقی را بین توده ها تقویت می کرد. از سوی دیگر، امکان تغییر و دستکاری در مضامین و عبارات تصنیف، وجهی دموکراتیک به این رسانه می بخشید. رسانه تصنیف کارکرد اعطای جایگاه اجتماعی و تحکیم هنجارهای اجتماعی را همچون هر رسانه دیگری دارا بود که توده های مردم در تقابل با گروه های حاکم از آن بهره می بردند. روش پژوهش توصیفی تبیینی با استفاده از داده های درجه اول از عصر قاجاریه است که به صورت کتابخانه ای گردآوری شده اند. پیش از این پژوهش مستقلی درباره کارکردهای رسانه ای تصنیف در حیات سیاسی عامه در دوره قاجاریه، عصر پیشامشروطه انجام نشده است.
کلید واژگان: قاجاریه، پیشامشروطه، ترانه، تصنیف، عامهResearch in different fields of political culture of subordinates in the history of Iran is very important. The ruling groups, in their narrative of the current situation, always claimed the prosperity of the country and the satisfaction of the subjects. The public should have challenged this narrative and shared their narrative with their equals. But this action required a media, a media that is immune from the supervision of the lord of power. What the masses of the people had at their disposal were various forms of popular culture. How the masses use these formats and choose some of them as a tool for informing is a point worthy of attention that should be investigated. Accordingly, this study aims to investigate the pre-constitutional period in the Qajar era, analyzing how folk ballads found media capability, and how the ballad media found political function in the face of the common people with the ruling elites. Our assumption is that the melodiousness of the folk songs and ballads, their short meters, the humor and the simplicity of the interpretations and descriptions, facilitated their memorization and encouraged the audience to transmit them, and the speed of their publication was also increased. On the other hand, the oral nature of this media allowed the speaker to see feedback and reactions. Audiences could also make their own changes in expressions or themes, which would, thus, become an interactive medium. In subordinate's political activism, folk songs and ballads escaped censorship due to their oral nature, and spread the information that subordinates disseminated through their media and strengthened horizontal links between the masses. This gave media the possibility of changing and manipulating the themes and expressions of the democratic facet ballad. The medium of folk songs and ballads had the function of granting social status and consolidating social norms like any other media that subordinates used against dominant groups.
Keywords: Qajar, Folk Song, Ballad, Subordinates, Pre- Constitutional Era -
پژوهشنامه جریان شناسی شعر و داستان ادبیات معاصر ایران، سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1401)، صص 21 -48
در این جستار، با چهره دیگری از مقتل سرای روزگار قاجار، میرزا محمود فدایی، آشنا می شویم. فدایی سراینده مقتل منظوم و پدیدآورنده بلندترین ترکیب بند عاشورایی در ادب فارسی، با رویکرد رثایی، واقعه عظیم عاشورا را به رشته نظم در آورد؛ آوازه و شهرت این عالم ادیب هم به همین سبب است. لیکن، فدایی از حوادث روزگار خود و مسایل کشورش نیز غافل نبوده است. نشانه این آگاهی و حساسیت به تحولات زمانه را فدایی با سرودن قصیده سینیه با ردیف ارس در بیان یورش سپاه روس به ایران و بی رسمی های آنان، آشکار کرده است. این قصیده تاریخی، که شصت وهفت بیت دارد؛ بیانگر تجربه زیسته و بی واسطه، در دل رخدادهای اجتماعی- سیاسی و برآمده از حال و هوای دو جنگ دولت روس با ایران است که هم زمان با زیست و بود فدایی، روی داد. بازخوانی و بررسی آن، ازاین رو که سندی دست اول و زاییده روزگار خود است؛ از دید جامعه شناسی تاریخی متن، بسیار با ارزش است و فدایی را در ردیف پیشگامان ادبیات جهادی یا ادبیات پایداری، جای می دهد.فدایی در این قصیده سینیه، رویکردی سیاسی- انتقادی، و لحنی روایی دارد و با شمشیر زبان، بر سپاه روس می تازد و با چاشنی طنز و طعنه و آمیخته به غیرت و خشم، از خیانت و وطن فروشی برخی افراد نیز فریاد برمی آورد.
کلید واژگان: ادبیات جهادی، ادبیات پایداری، جنگهای ایران و روس، فدایی، قاجاریه، قصیده سینیه، میرفتاح، مقتل -
زیورآلات ایران در طول تاریخ علاوه بر جایگاه تزیینی، بیانگر معانی و مفاهیم فرهنگی اند که هنر را به عنوان زبان خود برگزیده اند. زیورآلات دوران قاجار، این فرصت و امکان را برای ایجاد نظام باورهایشان در جریان آیین ها و رفتارهای اجتماعی فراهم آورده که مطالعه آن یکی از شیوه های مناسب برای شناخت فرهنگ و هنر ایران است. هدف این مقاله، شناسایی و تحلیل نقوش نمادین به کار رفته در زیورآلات دوره قاجار با تکیه بر دوره ناصری است. این پژوهش می کوشد به پرسش هایی اساسی پاسخ دهد که آیا نقوش استفاده شده در این دوره از نمونه های مشابه در ادوار پیش از خود تاثیر گرفته اند؟ همچنین آیا نقوش این دوره با تکیه بر باورهای دینی و اسطوره ای شکل گرفته اند یا فقط جنبه تزیینی و هنری دارند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، نمادهای پرکاربرد زیورآلات دوره ناصری با تکیه بر 26 زیور، معرفی و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد انگاره های استفاده شده در این زیورآلات پیرو و ادامه دهنده معانی نمادین در هنر گذشته ایران، البته به صورتی اغراق آمیز و بیشتر برگرفته از طبیعت است.
کلید واژگان: زیورآلات، دوره ناصری، قاجاریه، نمادشناسیIran's ornaments throughout history, in addition to their decorative status, express meanings, concepts and culture that have chosen art as their language. The ornaments of the Qajar era have provided thisopportunity and possibility to create their belief system in the course of rituals and social behaviors, the study of which is one of the appropriate ways to know the culture and art of Iran. The purpose of this article is to identify and analyze the symbolic motifs used in the jewelry of the Qajar period, relying on the Nasseri period. This research tries to answer the basic questions of whether the motifs used in this period were influenced by similar examples in previous periods. Also, whether the motifs of this period are based on religious and mythological beliefs or they are only decorative and artistic? Utilyzing a descriptive-analytical method and collecting library information This research, introduces and analyzes the commonly used symbols of ornaments of the Nasseri period, relying on 26 ornaments. The results of this research show that the images used in these ornaments follow and continue the symbolic meanings in the past art of Iran, although in an exaggerated way and mostly inspired from nature.
Keywords: ornaments, Nasseri period, Symbology, Qajar -
در قرن نوزدهم میلادی، رقابت دول اروپایی در شبه قاره هند کانون تحولاتی شد که سرنوشت مناطق شرقی فلات ایران را دگرگون کرد. رقابت فرانسه و روسیه با انگلیس و تلاش در دستیابی بر هندوستان انگلیسی ها را برآن داشت تا با اتخاذ سیاست ایجاد دولت های حایل و تجزیه و جداسازی مناطقی از ایران و افغانستان کنترل بلوچستان را به دست گیرد. دولت مرکزی ایران سعی داشت تا با گسترش نفوذ در بلوچستان، قدرت تضعیف شده خود را بازیابی و تحکیم بخشد. این امر مانعی در تحقق اهداف انگلیس بود. هدف این مقاله بررسی تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی مرزهای جنوب شرقی ایران و بازشناسی نقش راهبردهای انگلیس در هند و جدایی بلوچستان در عصر قاجار است.روش پژوهش بر مبنای روش تحقیق تاریخی و به شیوه اسنادی و کتابخانه ای است. این بررسی نشان می دهد اهداف و سیاست های انگلیس و رقبای اروپایی آن در قرن نوزدهم در شرق ایران، دستیابی به منابع غنی و منافع خود در شبه قاره استراتژیک هند و افزایش نفوذ در منطقه بوده است و تضعیف دولت ایران، تقسیم قوم بلوچ با تجزیه و جداسازی بلوچستان، ترسیم مرزهای ساختگی خاوری و ایجاد هویت کاذب ازجمله سیاست های منطقه ای انگلیس بوده است. این پژوهش به دنبال چیستی نقش استعمار انگلیس در هندوستان و تجزیه بلوچستان است.
کلید واژگان: استعمار، انگلیس، هند، قاجاریه، بلوچستانIn the nineteenth century, the European governments competed in the Indian subcontinent, the developments were wonders. The center of developments that transformed the fate of the eastern regions of the Iranian plateau. The French-Russian competition with Britain and the attempt to reach India led the British to take control of Baluchistan by adopting a policy of forming governments and segregating areas of Iran and Afghanistan. The central Iranian government sought to restore and consolidate its weakened power by expanding its influence in Baluchistan, which was an obstacle to the achievement of British objectives. The purpose of this article is to examine the history of political and social developments in the southeastern Iranian border and to study the role of Engels's strategies in India and the separation of Baluchistan in the Qajar era. The method of research is based on the method of historical research and in the form of documents and libraries. This study shows that British and European competitors ' goals and policies have been preserved in the east of Iran in the eastern Iranian region, and its rich resources and interests are in India's strategic subcontinent and increased influence in the area.
Keywords: Colonialism, England, India, Qajar, Baluchistan -
زمینه و هدف
یکی از مهمترین شاخه های زندگی‌نامه نویسی، زندگی‌نامه خودنگاشت است. این گونه ادبی کارنامه ای درباره جنبه های بیرونی و درونی زندگی است که توسط خود نگاشته میشود. توجه ایرانیان به این نوع ادبی بصورت جدی از دوره قاجاریه آغاز میشود. این گونه ادبی قابلیت انعکاس مسایل اجتماعی-سیاسی و ادبی یک دوره خاص را داراست. یکی از این نمونه های نخست، در عرصه سیاسی ایران و آن هم اتوبیوگرافی امین الدوله، از رجال سرشناس دوره قاجاریه است. این پژوهش با هدف معرفی و تحلیل سبک شناسی زندگی نامه خودنوشت امین‌الدوله انجام شده است.
روش مطالعهاین پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
یافته هایافته های پژوهش نشان دهنده این است که در سطح زبانی و ادبی «امین الدوله» برای بیان منظورش از ابزارهای زبانی و ادبی متعددی استفاده کرده است که مهمترین آنها تلفیق عبارتهای فارسی با آیات، مثلهای عربی، بهره گیری از زبان طنز در قالبهای مختلف همچون استعاره های تهکمیه، تعریض و... است. نویسنده در سطح محتوایی در بازنمایی مسایل مربوط به دربار و رویدادهای آنجا به تطویل و حاشیه قلم رانده است و از طرف دیگر مشکلات اساسی و گرفتاریهای مردم عادی جامعه جایگاه چندانی در این اثر ندارد.
نتیجه گیریخاطرات امین الدوله نوشته ای است که وی بعنوان سند و مدرکی دال بر بی‌گناهی خود از جریانات سیاسی نگاشته است. چنین زندگی‌نامه ای ماهیتا نمیتواند به میثاق خودزندگی‌نامه نویسی یعنی راست‌گویی پایبند باشد؛ ازاینرو میتوان گفت که امین‌الدوله در بازگویی کردار و اخلاق خود بگونه ای «گزینشی» عمل کرده و از ابزارها و تمهیدات زبانی و ادبی، برای اقناع مخاطب استفاده کرده است.
کلید واژگان: زندگی نامه خود نوشت، قاجاریه، سبک شناسی، امین الدوله، خاطرات سیاسیJournal of the stylistic of Persian poem and prose (Bahar Adab), Volume:15 Issue: 71, 2022, PP 17 -30BACKGROUND AND OBJECTIVESOne of the most important branches of biography is autobiography. This literary genre is a self-written biography of the external and internal aspects of life. Iranians" attention to this type of literature begins in earnest from the Qajar period. This literary genre has the ability to reflect the socio-political and literary issues of a particular period. One of the first examples in the political arena of Iran, namely the autobiography of Amin al-Dawla, is one of the famous men of the Qajar period. This research has been done with the aim of introducing and analyzing the stylistics of Amin al-Dawla"s autobiography.
METHODOLOGYThis research was conducted in a descriptive-analytical manner.
FINDINGSThe findings of the research show that at the linguistic and literary level, "Amin al-Dawla" has used various linguistic and literary tools to express her meaning, the most important of which is the combination of Persian phrases with verses, Arabic proverbs, Coming from the language of humor in various forms such as metaphors of comprehension, elaboration, etc. In terms of content, the author has lengthened and marginalized the representation of issues related to the court and its events, and on the other hand, the basic problems and troubles of ordinary people in society have little place in this work.
CONCLUSIONAmin al-Dawla"s memoirs are writings that he wrote as a document proving his innocence from political currents. Such biographies cannot inherently adhere to the Covenant of Autobiography, ie truthfulness; Therefore, it can be said that Amin al-Dawla has acted "selectively" in narrating her actions and ethics and has used linguistic and literary tools and arrangements to convince the audience.
Keywords: autobiography, Qajar, stylistics, Amin al-Dawla, political memoirs -
شایعه سازی درباره نخبگان حاکم در عصر پیشامشروطه، بخش مهمی از فرهنگ سیاسی توده ها را تشکیل می داد. از همین رو، شناخت جایگاه شایعه پردازی در کنش سیاسی فرودستان و کارکرد آن در مواجهه با سلطه اهمیت بسیاری دارد. پرسش اینجاست که پراکندن شایعات در کدام یک از رویکردهای اصلی رفتار سیاسی عامه کاربرد می یافت و کدام یک از قلمروهای سلطه را به چالش می کشید؟ فرض ما این است که شایعه سازی در هر سه رویکرد اصلی کنش سیاسی فرودستان شامل نفی روایت رسمی، خنثی سازی راهبردهای زمامداران در شکل دادن به این روایت و برقراری گفت وگوی تلویحی با قدرت کارکرد داشت. همچنین، در موارد نادر بلوا و شورش، زمینه را برای اعتراض آشکار مهیا می کرد. پراکندن شایعات، اقتدار و مهابت نیروهای نظامی حکومت را به مناقشه می انداخت و ادعای برتری ذاتی نخبگان مسلط بر توده ها را خدشه دار می کرد. همچنین پای بندی اجزای حکومت قاجاریه را به شریعت نفی می کرد و به این ترتیب هر سه قلمرو مادی، منزلتی و ایدیولوژیک سلطه با ساختن شایعات به چالش کشیده می شد. همچنین توده ها با ساختن شایعاتی تلاش می کردند نخبگان مسلط را تهدید یا سرزنش کنند. برخی از این شایعات نیز احساس توده ها را تا آستانه شورش و بلوا تحریک و زمینه را برای اعتراض های خشونت بار فراهم می کردند. از سویی فرودستان امیدها و آرزوهای خود را به شایعه بدیل می کردند تا برای کاستن از بهره کشی ها بسترسازی کنند. چارچوب نظری پژوهش، نظریه روایت های نهانی از جیمز سی. اسکات است که تلاش کرده ساختارهای مشابه مقاومت فرودستان در برابر سلطه را شناسایی و تشریح کند.
کلید واژگان: شایعه، قاجاریه، پیشامشروطه، فرودستان، رفتار سیاسیRumors about the rulers formed an important part of the political culture of the people in the pre-constitutional period. Therefore, it is very important to know the role of rumor in the political action of the subordinates and its function in the face of domination. Our research questions are: In which part of the political life of the people was spreading rumors used? And which of the domains did it challenge? Our assumption is that rumor was used in all three main approaches of the subordinates: denying the official narrative of the government, thwarting the strategies of the rulers in shaping this narrative, establishing dialogue with the hegemons, and paving the way for rebellion. Rumors cast doubt on the capability of the government’s military forces. It denied the claim of inherent superiority of the ruling elites. It also rejected the ruler’s adherence to religious precepts. Some rumors also incited the people to revolt. In addition, people turned their hopes and aspirations into rumors as an excuse to reduce exploitation. The theoretical framework of the research is the theory of hidden transcripts by James C. Scott. He has tried to identify and explain the methods of the lower classes to resist domination.
Keywords: Rumor, Qajar, pre-constitutional era, subordinates, political behavior -
نسخه‌های خطی، میراث فرهنگی ملت‌ها و نشان‌دهنده تلاش مردم یک کشور در گردآوری و حفظ دستاوردهای فکری علمی و تاریخی آن سرزمین هستند. این پژوهش به معرفی نسخه خطی اصول الفصول فی‌حصول الوصول، اثر رضاقلی خان هدایت (12151288ق) اختصاص دارد. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. کتاب یک دایرهالمعارف عرفانی است که نویسنده در آن به سیر عرفان از گذشته تا روزگار خود پرداخته است. تاکنون دو نسخه از این کتاب در کتابخانه‌های مجلس و دانشگاه بوعلی همدان معرفی شده است. هدایت این کتاب را در هجده فصل نگاشته و توجه به اصول هجده‌گانه کتاب، اس و اساس تصوف عصر قاجار را به نمایش می‌گذارد. مولف در ابتدا به معرفی سلسله‌های عرفانی پرداخته و سپس سلسله نعمت‌اللهی و زندگی شاه نعمت‌الله ولی را معرفی کرده است. از دیدگاه ساختار زبانی، هدایت در اثر خود کوشیده است از زبان گذشتگان و رویه زبانی آنان بهره جوید تا اثر خویش را مقبول طبع عام کند؛ ازاینرو از کاربردهای قدیم زبان، بسیار استفاده کرده است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نویسنده در این پژوهش با روش توصیفی و با کمک منابع کتابخانه‌ای درصدد آن است تا به معرفی نسخه اصول الفصول و بررسی و عناصر و مولفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. معرفی این اثر علاوه بر نشان دادن جایگاه ادبی آن در تبیین گستره عرفان و تصوف نیز موثر خواهد بود.
کلید واژگان: نسخه خطی < اصول الفصول فی حصول الوصول، رضاقلی خان هدایت، قاجاریه، عرفان -
آیین «شاه شتر قربانی» یکی از آیین هایی است که گزارش های متعددی از برپایی آن در دوره قاجاریه ثبت شده است. در این آیین، فردی که شبیه شاه آرایش شده بود، در روز عید قربان بر شتری می نشست و پس از نحر شتر، به زیر می افتاد و سلطنت ظاهری اش را ازدست می داد. پرسش آن است که چرا حکومت اجازه می داد فردی که آرایشی کاملا شبیه شاه داشت، این گونه تحقیر شود و چرا این مراسم در روز عید قربان برگزار می شد؟ فرض پژوهش آن است که این آیین در امتداد آیین پادشاهی های موقت برگزار می شده است. این باور که ضعف یا بیماری پادشاه سبب ساز خشک سالی، بیماری های همه گیر و قحطی می شود، مردمان را به قتل پادشاه، پیش از بروز نشانه های ضعف در او وامی داشت تا روحش در سلامتی کامل به جانشینش منتقل شود. پس از مدتی، قتل شاه نما یا پادشاه موقت جایگزین قتل پادشاه اصلی شد و با گذر زمان، قتل او نیز به تحقیر تخفیف یافت. در برخی فرهنگ ها نیز حیوانی به جای او قربانی می شد.در این میان، آیین «شاه شتر قربانی» به گونه ای منحصر به فرد هم تحقیر و تنبیه شاه نما را دربر دارد و هم قربانی کردن یک حیوان را. تشابه قربانی کردن حیوان در این آیین و سنت اسلامی عید قربان، سبب شده است، برگزارکنندگان از مشروعیت عید قربان برای استمرار این آیین بهره ببرند. روش پژوهش، پدیدارشناسی هوسرل است.
کلید واژگان: شاه شترقربانی، پادشاهی موقت، قاجاریه، عید قربانThe ritual of "The King of the Sacrificed Camel" is one of the rituals about which various reports have been mentioned in the historical sources of Qajar era. In this ritual, a man who looks like the king, gets on a camel in Eid al-Adha. But the camel is sacrificed, the man falls down, and loses his superficial kingdom in severe humiliation. However, the study attempts to seek why the government allowed a man similar to the kind to be humiliated? And why this ritual is held in Eid al-Adha? The assumption is that the rite follows the rites of "Temporary Kingdoms" that were held from the ancient ages to recent eras in different territories. The people of these territories believed that the weakness or illness of the king caused drought, epidemic, and famine. So, they had to kill the king before the indications of weakness unfold and his ghost could be transferred to his successor in full health. However, after a while, killing the king converted to the killing of a man similar to the king, and then killing of this man was converted to his punishment and humiliation, though in some cultures an animal was sacrificed instead of him. The ritual of "The King of the Sacrificed Camel" contains both the humiliation of the temporary king and the sacrifice of an animal. The similarity of animal sacrifice in this ritual and Eid al-Adha helped the organizers to use the legitimacy of Eid al-Adha to continue this ritual. The study employs the phenomenology of Edmund Husserl.
Keywords: The King of Sacrificed Camel, temporary kingdom, Qajar, Eid al-Adha -
کثرت لطیفه سازی و بذله گویی مردم ایران به ویژه درباره نخبگان حاکم در عصر قاجاریه، بررسی جایگاه آن ها را در حیات سیاسی توده ها، مهم جلوه می دهد. اختصار و ایجاز و همچنین جاذبه ذاتی مطایبه، سبب انتشار سریع این لطیفه ها در جامعه شده و از آن ها ابزاری کارآمد در منازعات سیاسی توده ها ساخته است.پرسش این جاست که این لطیفه ها به دنبال خدشه دار کردن کدام یک از بخش های روایت رسمی حکومت بودند و پیرو آن کدام یک از ساحت های سلطه را نفی می کردند؟ فرض ما بر این است که در میان این لطیفه ها، آن هایی که درباره اقتدار حکومت و نیز سیادت ذاتی اجزاء آن بر عامه مردم، مناقشه می کردند، جایگاه ویژه ای دارند. در لطیفه هایی که اقتدار حکومت را نفی می کردند شاهد نافرمانی صریح نماینده عامه در برابر نماینده حکومت هستیم که با موفقیت نماینده مردم به پایان می رسد و در لطیفه هایی که با ادعای برتری ذاتی نخبگان حاکم مقابله می کردند ضعف های شخصیتی فرادستان برجسته می شد تا تصویری که روایت رسمی از آن ها به عنوان موجوداتی فراانسانی ساخته بود مخدوش شود. مردم با بهره بردن از این لطیفه ها به صورت هم زمان سلطه مادی و منزلتی ارباب قدرت را به چالش می کشیدند و در این میان، تلاش آن ها بیشتر بر خنثاسازی سلطه منزلتی متمرکز بود. چارچوب نظری پژوهش، نظریه «روایت های نهانی» جیمز سی. اسکات است که تلاش کرده است مقاومت توده ها را در دوره هایی که بدون اعتراض آشکار به نقد قدرت می پردازند تبیین کند. پیش از این، پژوهشی که به تحلیل لطیفه های سیاسی عصر پیشامشروطه پرداخته باشد، منتشر نشده است.کلید واژگان: لطیفه، اعتراض، قاجاریه، پیشامشروطهThe abundance of Iranian jokes, especially about the elite governors of the Qajar era, is important to examine their position in the political life of the mass. Conciseness and irony, as well as the inherent attraction of humor, have fostered the spread of these jokes in society and made them an effective tool in the political struggle of the mass. The question is whether these jokes seek to disrupt one of the official narrative sections of the government and which areas of domination have been denied? Our hypothesis is that among these jokes, the ones that challenged the authority of the state and the inherent nature of its components for the general public have a special place. In the case of jokes denying the authority of the state, there is a clear disobedience of the mass representative to the representative of the government, which leads to the success of representative of the mass, and in the jokes that confront the claims of superior elites, significant personal weaknesses were observed. Simultaneously by this jokes, people challenged the domination of power and dignity, and their efforts were aimed more at neutralizing domination. The theoretical framework of research is based on the theory of "hidden narratives" by James C. Scott, who tried to explain the resistance of the mass to openly criticize power without protest. So far, no research has been done to analyze the political jokes of the pre-constitution period.Keywords: joke, protest, Qajar, pre-constitution
-
یکی از سفرنامه های ناشناخته اواخر دوره ناصری سفرنامه ای موسوم به سفرنامه کرمان است که در سال 1309 ه.ق. نوشته شده است. این سفرنامه حاصل سفری ماموریتی است که نویسنده آن شرح سفرش را از تبریز تا کرمان به رشته تحریر درآورده است. نویسنده سفرنامه که تاکنون ناشناخته مانده بود، در مقاله حاضر شناسایی شده است. این مقاله در پی معرفی این نسخه یکتا، شناسایی نویسنده آن و مقوله بندی داده های آن جهت شناسایی اطلاعات موجود در آن، برای تاریخ اجتماعی و اقتصادی اواخر عصر ناصری درباره برخی از شهرهای مهم این مسیر است. یافته های پژوهش نشان می دهد نسخه سفرنامه، نسخه ای منحصر به فرد است که نویسنده آن میرزا اسماعیل خان بنان السلطنه از کارکنان دستگاه عبدالحسین میرزا فرمانفرما بوده است؛ همچنین به نظر می رسد که کاتب هم بنان السلطنه بوده است. داده های سفرنامه برای شناخت تاریخ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اواخر دوره ناصری واجد اهمیت است و نیمی از این سفرنامه مربوط به ایالت اصفهان و مخصوصا شهر اصفهان است.کلید واژگان: سفرنامه، اسماعیل خان بنان السلطنه، قاجاریه، تبریز، کرمانOne of the unknown travelogues of the late Naserid period is a travelogue entitled Kerman Travelogue written in 1309 A.H. (1892 A.D.). This travelogue is the account of a mission of the author and what happened to him on his journey from Tabriz to Kerman. The writer, who had remained anonymous until today, has been identified in this study. The aim of this study is to introduce this unique manuscript, identify its author and categorize its data in order to recognize its information for social and economic history of the late Naserid period regarding some important cities on the way. The results of the study show that the manuscript of the travelogue is unique and its author is introduced as Mirza Ismael Khan Banan-o-Saltaneh, one of Abd-ol-Hussain Mirza Farmanfarmas staff. It seems that the scribe is Banan-o-Saltaneh as well. The data of the book is important for recognizing the social, economic and cultural history of the late Naserid period and half of this travelogue deals with Isfahan province and especially the city of Isfahan.Keywords: Travelogue, Ismail Khan Banan-o-Saltaneh, Qajar, Tabriz, Kerman
-
در برسی وضعیت هنر و معماری اوایل دوره قاجار به ویژه دوران فتحعلی شاه، می توان عوامل متعددی را یافت که بر خلق آثار هنری و شاخصه های معماری این دوره اثرگذار بوده اند. در میان این عوامل، سیاست های مذهبی فتحعلی-شاه، نقش بارزی ایفا کرده است. مقاله حاضر با تکیه بر روایت های تاریخ ذوالقرنین، نوشته فضل الله خاوری که از منابع مهم دوره های اولیه قاجار است، در صدد بررسی آثار همگرایی دو نهاد دین و دولت در بروز رخدادهای تاریخی هنر عصر فتحعلی شاه است. شاخصه عمده این اثر به سبب ویژگی های خاص مورخ، سمت او در دربار به عنوان ملفوفه نویس، تجربه خاوری در تذکره نویسی و سبک خاص او در بیان جزئیات است. دستاوردهای حاصل از این پژوهش نشان می دهد که احداث، تعمیر و تزئین بسیاری از آثار معماری این دوره به ویژه بناهای مذهبی (نظیر مساجد، مدارس دینی) و توجه خاص شاه به حرم ائمه معصومین تحت تاثیر تعاملات دین و دولت رخ نموده است. نوشتار حاضر با تلفیق دو روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی مربوط فراهم گردیده است.کلید واژگان: هنر معماری، قاجاریه، تاریخ ذوالقرنین، فتحعلی شاهIn the study of art and architecture of the early Qajar era, especially the period of Fath-Ali Sha, one can find different factors that influence creating artistic and architectural monuments. Among these factors, Fath-Ali Shahs policies in religion have performed an important role. Based on Zol-Qarneyns historical narratives, one of the most important sources of Qajars first era written by Fazlolah Khavari, this study is going to examine the effect of the convergence of religion and government in historical events of art during Fath-Ali Shahs reign. Due to the authors specific office at court as a scribe, his expertise is in writing biography and detailed descriptions. The results indicate that building, maintenance, and decoration of these architectural structures, especially religious ones (like mosques and religious schools), and Shahs particular attention to the shrines of Imams have been affected by religious-governmental exchanges. This study is a descriptive-analytical one based on historical sources.Keywords: Architecture, Qajar, Zol, Qarneyn History, Fath, Ali Shah
-
بخشی از پیشینه ادبی و تاریخی ایران، در آثاری به جای مانده که حاصل ترجمه و یا اقتباس از متون مکتوب به زبان های دیگر است. این ترجمه ها را «میرزا»های مسلط به زبان و ادبیات فارسی انجام می دادند. سبک نگارش این آثار همان سبک نگارش دوره زمانی ترجمه است. دوره قاجاریه از مهم ترین دوره های ترجمه در تاریخ ایران از زبان فرانسوی و انگلیسی است.
هدف این مقاله، بررسی و ارزیابی نقش و جایگاه ترجمه از زبان انگلیسی به زبان فارسی، در مقایسه با زبان فرانسوی، در بخشی از دوره قاجار است.
در این پژوهش، ضمن بررسی تاریخ ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی، با اتکا به تعداد آثار ترجمه شده و تعداد مترجمان دارالترجمه ناصری، پیشی گرفتن زبان فرانسه از زبان انگلیسی نشان داده، و زمینه ها و عوامل این امر شناسایی و بررسی شده است.
کلید واژگان: زبان فرانسوی، زبان انگلیسی، زبان فارسی، ناصرالدین شاه، تاریخ ترجمه، قاجاریهAn important part of Iranian literary and historical background is remained in works had been translated or adopted from other texts written in other languages. They were done by translators, called “Mirzas”, who were masters in Persian literature. Their writing style was completely matched with the style of their period. Qajar’s era is considered as a prominent period in both French and English translation to Persian.This paper is going to study and evaluate the translation of English texts in to Persian and comparing it with texts translated from French in Qajar period. Surveying the history of English-Persian translation in Nasseri Translation center on the basis of some translations and translators, this article is to elucidate the reasons and factors of French surpassing to English in translation pieces.Keywords: French language, Persian language, Nasser al Din Shah, Qajar Dynasty, English language, History of translation -
ایران در قرن 13 خورشیدی/19 میلادی دچار دگرگونی های فراوانی گردید. عصر قاجاریه شاهد تحولات شگرف در تاریخ ایران است مهمترین این مسایل برخورد با تمدن غرب در زمینه های مختلف است در این برخوردها ایرانیان با اندیشه ترقی خواهی آشنا گردیده اند و کانون های مهمی دررشد و باروری آن موثر بوده است. این کانون ها را می توان به ترتیب ذیل نام برد: مسافرت به غرب و دستاورد های علمی و تکنیک آن، محصلان فرنگ رفته، ترجمه کتب، تاسیس دارالفنون و ترویج معارف نوین، ترجمه روزنامه های خارجی ونوشتن اخبار فرنگی در روزنامه های داخل، در این مقاله به بررسی این کانون ها اشاره می شود
کلید واژگان: ایران، تمدن غرب، قاجاریه، اندیشه ترقی، دارالفنون -
دو کشور ایران و گرجستان از دیر باز (از زمان ساسانیان تا دوره قاجار) با یکدیگر ارتباط سیاسی و اجتماعی و به ویژه ادبی و فرهنگی داشته و ملت گرجستان با فرهنگ و ادبیات غنی ایران زمین کاملا آشنا بوده است. برای اثبات این سخن می توان به یکی از شاعران گرجی زبان، شوتاروستا ولی در منظومه پلنگینه پوش اشاره کرد، وی در سرایش این اثر از شاعرانی مثل فردوسی، فخرالدین اسعد گرگانی و نظامی الهام گرفته به گونه ای که می توان گفت این اثر چه از لحاظ زبان و چه از نظر محتوای داستان، تحت تاثیر داستان پردازی ایرانی همچون شاهنامه فردوسی، منظومه ویس و رامین و آثار نظامی قرار گرفته است.
بسیاری از گرجیانی که از دوره صفویه و قاجاریه از سرزمین گرجستان به ایران کوچانده شدند، تحت تاثیر فرهنگ و زبان فارسی قرار گرفته، ذوق شعری خود را در زبان شیرین فارسی به زیور طبع آراستند. از شاعران گرجی که در دوره صفویه شعر پارسی سروده اند، می توان به اشخاصی همچون: سروش گرجی، کوکبی گرجی، کیخسرو گرجستانی و در عصر قاجاریه به: اختر گرجی، طالب گرجی، میرزا عبدالله گرجی، و یوسف گرجی اشاره کرد که در این مقاله، به این موضوعات پرداخته می شود.
کلید واژگان: گرجستان، صفویه، قاجاریه، فرهنگ ایران، شعرIran and Georgia have long had political, social, and particularly literary and cultural ties. Georgians are completely familiar with the rich culture and literature of Iran. A Georgian poet, Shoota Roostaveli, and his work, Palangieh Poosh, can be proof for this familiarity. In his work, he has been inspired by poets like Ferdowsi, Fakhr al-Din As’ad Gorgani, and Nezami. Hence, this work is similar to Ferdowsi’s Shahnameh, Veis and Ramin Poetry Collection,and Nezami’s works in terms of language and content. Many Georgians, who were migrated to Georgia in Safavid and Qajarid eras, have always been inspired by Persian language and culture and have revealed their poetic talents in their published works. Soroosh Gorji, Kowkabi Gorji, and Keikhosrow Gorjestani are some Georgian poets of the Safavid era, and Akhtar Gorji, Taleb Gorji, Mirza Abdollah Gorji, and Yoosef Gorji are a few Georgian poets of the Qajarid era. -
به دلیل توجه عمده به ادبیات پیش از قرن هشتم و کم توجهی ناشی از آن به دوره های بعد، به ویژه عصر قاجار و زندیه، آثار این دوران مورد بررسی علمی قرار نگرفته و به درستی شناخته نشده است. بی شک در قرون دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری ارزشمند می توان یافت که از آن جمله است: «اصول الفصول فی حصول الوصول»در موضوع عرفان و تصوف که ویژگی های یک کتاب مرجع را دارد.
این کتاب حجیم، آخرین اثر رضا قلی خان هدایت است و از آن جا که او در اوج پختگی و کمال به نوشتن آن پرداخته، اهمیتی دو چندان می یابد. «اصول الفصول» یک دایره المعارف جامع است که در طی آن تمامی موضوعات مربوط به عرفان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. این اثر ارزشمند تا کنون به چاپ نرسیده و حتی یک مقاله در معرفی آن نوشته نشده است. از «اصول الفصول» دو نسخه خطی باقی مانده که یکی در کتابخانه مجلس با 820 صفحه و دیگری در کتابخانه بوعلی سینای همدان با 520 صفحه موجود است. این مقاله برای اولین بار به معرفی کامل اصول الفصول می پردازد و ویژگی های ممتاز آن را در حد توان نگارنده به پیشگاه اهل فرهنگ و ادب ارائه می دهد.کلید واژگان: اصول الفصول فی حصول الوصول، عرفان، قاجاریه، رضاقلی خان هدایت، طرائق الحقایق، نسخه خطیLiteracy works in ghajar and zandich era have not been investigated scienentifically due to particular attention to the literature before eigth century. It goes without saying that there are precious works in 12th and 13th centuries such as "Osol-ol-fosol fi Hosol-ol-vosol" in gnosis. The book is the last work of Rezagholi khan Hedayat, sincc be was at his highest level of maturity and perfection, the book is more important. The book is an encyclopedia in which all related topics to gnosis have been investigatcd. The book has not been published yet and ever thcrc is no publish article on that. There are two transcripts; one in the parliament library whit 820 pages and the other in the booali sina library of Hamcdan university whit 520 pages.Keywords: Osol-ol-fosol fi Hosol-ol-vosol, gnosis, ghajar, Rezagholi khan Hedayat, Taraegh-ol-haghayegh, transcript -
در این مقاله ابتداکلیاتی درباره روش تصحیح متون در دوره قاجار ذکر شده، سپس تعدادی از مهمترین متون چاپ شده در این دوران معرفی و بررسی شده اند. هدف این مقاله نشان دادن اولین نمونه های تصحیح متون در ایران است.
کلید واژگان: تحقیق، تصحیح، متن، چاپ سنگی، قاجاریه
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.