جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « صلح » در نشریات گروه « علوم قرآن و حدیث »

در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی علل قیام نکردن امام حسین علیه السلام در عصر معاویه و شرایط زمانی دوره امامت آن حضرت پرداخته شده است و این نوشتار درصدد پاسخ به این پرسش است که چرا امام حسین علیه السلام در زمان معاویه قیام نکرد. از مهم ترین دلایل آن می توان به موارد مختلفی همچون وجود صلح نامه، موقعیت اجتماعی و سیاستمداری معاویه، شرایط زمانی، تفاوت های رفتاری معاویه با یزید، عدم آمادگی برای دعوت فراگیر مردم و حفظ جان شیعیان اشاره کرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که امام حسین علیه السلام همانند پدر و برادرش، معاویه را غاصب خلافت می دانست و مبارزه با او را بر خود واجب می دانست؛ ولی با توجه به اینکه معاویه با بهره گیری از حیله و نیرنگ و تبلیغات، فضای جامعه را در اختیار داشت به طوری که خود را خلیفه بر حق معرفی کرده بود، قیام در چنین موقعیتی به نتیجه مطلوب نمی رسید؛ یعنی اگر امام حسن علیه السلام با پذیرش صلح نامه، کیان اسلام را حفظ کرد امام حسین علیه السلام نیز با سکوت و مبارزات سیاسی غیرنظامی در این دوره وظیفه اش را انجام داد.

وجود و عدم صلح می تواند در فرهنگ، اقتصاد، سیاست و افراد جامعه موثر و نقشی تعیین کننده داشته باشد. مساله اصلی پژوهش بررسی دیدگاه نهج البلاغه و کانت درموضوع صلح پایدار و وجوه اشتراک و افتراق آنهاست. در نگاه نهج البلاغه صلح به درونی، فردی و اجتماعی تقسیم شده و زمینه صلح اجتماعی درصلح فردی نهفته است ومعیارهایی برای صلح وجود دارد که صلح پایدار باید متلبس به آنها گردد و صلح بین افراد و حاکمیت ایجاب می کند تا حکومت متضمن سلامت و امنیت اجتماعی، خدمت به مردم، عدالت محوری و قانون مندی باشد. ازمنظر کانت صلح پایدار دارای ارکانی است که جنبه صرفا مادی دارند وپشتوانه آن آراء جمهور و برقراری دموکراسی است. گرچه مبانی صلح ازمنظر نهج البلاغه وکانت متفاوت است، اما در ضرورت و اهمیت صلح نظری واحد دارند. دو دیدگاه کرامت انسانی و حقوق افراد را محترم شمرده و نظم را در کنار آن ضروری و آن راعلت موجبه صلح می دانند واصل اولی را صلح و جنگ را عارضی وغیر اصیل می دانند و عدالت هدف اصلی برقراری صلح است.دو دیدگاه مطرح، از لحاظ مبانی معرفتی و هستی شناسی متفاوت هستند. صلح در نهج البلاغه مبتنی بر جهان بینی الهی و در نگاه کانت دارای نگاهی مادی است؛ صلح در نگاه اول، اصلی ثابت بوده و مقوله های زمانی ومکانی در آن اثر نمی گذارد وهدف از آن ایجاد آرامش برای افراد اجتماع است، درصورتی که در نگاه دوم، صلح مساله ای نسبی است وهدف از آن ایجاد منفعت درسطح دولت ها است.

موضوع سیاست خارجی در آموزه های قرآن کریم قابل پی جویی است؛ ازاین رو می توان آنچه امروزه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دنبال می شود را با آیات قرآن کریم سنجید. یکی از مقوله های بسیار مهمی که در سیاست خارجی اسلامی مطرح است، «صلح» است؛ موضوعی که توسط آیت الله خامنه ای در بیانات و پیام های مختلف به آن اشاره شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر بر اساس روش تحلیل محتوا و روش معناشناسی درصدد پاسخ گویی به این سوال اصلی است که مستندات قرآنی صلح در اندیشه آیت الله خامنه ای کدام اند؟ برای پاسخ به این پرسش پس از تحلیل صلح در اندیشه آیت الله خامنه ای و تبیین معناشناسانه صلح در قرآن کریم به بازشناسی این اصل پرداخته شده است؛ بدین معنا که مقولات و نتایج حاصل از بیانات آیت الله خامنه ای با مقولات و نتایج مفهوم مورد نظر در قرآن کریم مقایسه شده و شباهت ها، تفاوت ها و میزان تناظر آن ها سنجیده و مشخص شده است بیانات رهبر انقلاب اسلامی به چه میزان بر اساس مستندات قرآنی است. بر اساس یافته های پژوهش، سلم در قرآن کریم با مفهوم مصطلح «صلح» ترادف بیشتری دارد و رهبر انقلاب اسلامی برای صلح به عنوان یکی از اصول سیاست خارجی به آیه 8 سوره ممتمنه و آیه 128 سوره نساء استناد جسته است. بر این اساس دولت اسلامی باید پیشنهاد سازش از سوی کافران را بپذیرد، درصورتی که آنان تهاجم نکرده و نکنند.

فصلنامه پاسخ با توجه به رسالت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه بر آن است تا یک بخش از نشریه را به درج تعدادی از پرسش ها و شبهات مطرح در موضوعات مختلف که در گروه های علمی این مرکز بررسی و پاسخ داده شده اختصاص دهد. در این بخش به اختصار حاصل برخی از این پژوهش ها برای استفاده پژوهشگران محترم و مخاطبان عزیز نشریه پاسخ ارایه می گردد. شبهه اول: اسلام دین جنگ و خشونت یا دین صلح و رحمت!؟ برخی می گویند: «محمد پیامبر صلح نیست و اسلام از همان آغاز ظهورش دین جنگ و غارت بوده است؛ محمد شخصا در 29 جنگ شرکت داشته است. اگر گاهی در موقعیت ضعف، پای صلح را به میان کشیده، به محض قرار گرفتن در موقعیت برتر، آن را زیر پا گذاشته است؛ قیاس او با اسطوره مسیح که یک شورشی بی خانمان و یک مصلح بی کس و مصلوب بود و در راه ترویج صلح و دنیای بی خشونت با گردن طناب دار را بوسید ولی خونی نریخت، اشتباه و نادرست است!»

جهاد یکی از فروع دین است که در مدینه واجب شده و قرآن کریم مسلمانان را بر آن توصیه کرده است. مستشرقان بدون توجه و تحلیل ماهیت و فلسفه و آثار آن قرآن را به همین علت کتاب خشونت و دین اسلام را دین شمشیر معرفی کرده اند. مسیله اصلی پژوهش این است که پاسخ های مناسب به شبهه بعضی مستشرقان (ازجمله ریوون فایرستون، برنارد لوییس، ریزوی فایزر، تیودور نولدکه و...)، مبنی بر وجود خشونت در باب جهاد در اسلام چیست؟ روش این تحقیق، تحلیلی - توصیفی و انتقادی است. هدف پژوهش، ارایه پاسخ های مناسب به شبهه فوق، با توجه به اهداف دین اسلام و مفاهیم قرآنی است. یافته های مهم پژوهش چنین گزارش می شود. مقاصد دین اسلام بر اساس صلح و آرامش است و آیات متعددی بر دعوت به صلح و نیز همزیستی مسالمت آمیز با ادیان دیگر و همچنین رحمت گسترده الاهی دلالت دارد. نمونه های تاریخی همچون حضور سیزده ساله مسلمانان در مکه و همچنین صلح حدیبیه و فتح مکه شاهدی بر مدعاست نیز جنگ و جهاد در عصر پیامبر اسلامa همه جنبه دفاعی داشته است و همچنین، انواع تاثیر عنصر زمان و مکان در احکام جهاد نیز، صلح محوری را در حوزه جهاد، به اثبات می رساند.

مفهوم جنگ همواره از مفاهیم مذموم در روابط بین‌الملل محسوب می‌شود. اما یک واقعیت غیر قابل انکار در حوزه روابط بشری است. جنگ‌ها با توجه به ماهیت خود می‌توانند دوحالت تدافعی و تهاجمی داشته باشند. از نظریاتی که در راستای ارتقاء قواعد جنگی مطرح شده، نظریه جنگ عادلانه است. این نظریه سعی می‌کند با ایجاد قواعدی اخلاقی و انسانی، از شدت هزینه‌های مادی و معنوی جنگ بکاهد. اسلام نیز به عنوان یک دین فراگیر در خصوص جنگ و صلح دارای دیدگاه‌ها و نظریاتی است. بنابراین سوال اصلی این پژوهش این است که جنگ عادلانه در دیدگاه اسلامی چه جایگاهی دارد؟ بر اساس فرضیه مطرح شده اسلام دین صلح‌طلبی است و قواعدی انسانی و اخلاقی را برای جنگ مطرح کرده است که با نظریه جنگ عادلانه مطابقت دارد. در این پژوهش ضمن بررسی دیدگاه اسلام در خصوص جنگ، به نظریات اسلام در خصوص اهمیت صلح نیز پرداخته می‌شود.

طرفداران انگاره اصالت صلح برای اثبات دیدگاهشان، ادله قرآنی مخالفان قایلان به جهاد ابتدایی را نقد کرده‏اند. ازجمله آیات مورد نقد این گروه، آیات 191 193 و 216 سوره بقره و آیه 5 سوره توبه است. با توجه به همین گستره، پرسش‏های شبهات تحقیق عبارت اند از: مخاطبان وجوب جهاد در آیه 216 سوره کیستند و آیا مقاتله ظهور در جهاد دفاعی دارد یا خیر؟ در آیات 191 193، مقصود از «مشرکان» کدام دسته از مشرکان است؟ دیگر اینکه متعلق «فإن انتهوا» و نیز معنای «فتنه» در این آیات چیست؟ در آیه 5 سوره توبه نیز مقصود «مشرکان پیمان‏شکن» است یا مطلق مشرکان؟ مقاله حاضر با روش اجتهادی تفسیری به بررسی و پاسخگویی به این پرسش‏ها و شبهات، با محوریت دیدگاه‏های آیت‏الله فاضل لنکرانی پرداخته است. یافته‏های پژوهش نیز از این قرار است: از دیدگاه آیت‏الله فاضل لنکرانی، آیه 216 سوره بقره، اولا به اتفاق فقها و مفسران، جزو نخستین آیات دال بر وجود جهاد ابتدایی است و مخاطبان آن نیز فقط برخی از اصحاب پیامبر اکرم9 نیستند؛ بلکه همه مسلمانان مخاطب آیه هستند. ثانیا کلمه «قتال» در بیشتر کاربردهای قرآنی، در قتال ابتدایی ظهور دارد. همچنین این آیه وجوب قتال را مشروط به مقاتله کافران و مشرکان با مسلمانان نفرموده است تا با انتفای شرط، مشروط نیز منتفی شود. در آیات 191 193 سوره بقره نیز اولا ضمیر «هم» درواقتلوهمبه تمام مشرکان مکه و مطلق کافران و مشرکان باز می گردد که وصف بارزشان جنگیدن با مسلمانان است. ثانیاحیث ثقفتموهمبه معنای «حیث وجدتموهم» است و از دو جهت اطلاق دارد: اطلاق مکانی و اطلاق فعلی و دال بر وجوب جهاد ابتدایی است. ثالثا متعلقفإن انتهوا و نیز فتنه در این آیه، «شرک و کفر» است. در آیه 5 سوره توبه نیز مقصود از «مشرکین» «مطلق مشرکان» و نه صرفا مشرکان پیمان‏شکن هستند.

اصل مقابله به مثل و دفاع هوشمندانه در برابر تجاوز و غارت بیگانگان همواره یکی از اصول و دکترین دفاعی محور مقاومت است. آیا محور مقاومت برای مقابله به مثل مبنای فقهی قرآنی دارد؟ آیات متعددی درباره مقابله به مثل آمده که نوشتار پیش رو به سه آیه پرداخته است. حاصل پژوهش آن است که در برابر دشمن خاین و متجاوز و ستمگر باید مقابله کرد، تا از مال و جان و آبروی مسلمانان و جامعه اسلامی دفاع شود. در پاسخ تجاوز دیگران، دفاع لزوما تنها در سرزمین خود نیست؛ بلکه چه بسا هجوم و حمله کردن به زیرساخت های نظامی و حیاتی دشمنان صحیح است. همچنین مقابله به مثل همواره با توجه به عمل طرف مقابل سنجیده می شود و با توجه به عمل دشمن، بر همان روش پاسخ داده می شود؛ مگر آنکه به آسیب رساندن به غیرنظامیان و افراد بی طرف بینجامد. پس منطق اسلام بر صلح است؛ مگر درصورتی که خیانت، حمله یا جنگی بر ضد مسلمانان صورت بگیرد. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع عقلی و نقلی به دنبال آن است تا ادله مقابله به مثل را از دیدگاه قرآن و فقه بررسی کند و نتایج آن را در فقه مقاومت عرضه نماید.

گفت وگوی علمی و دینی اسلام با ادیان بر مبنا و منطق «عقلانیت»، ضرورت حتمی است. هدف این جستار که به روش تحلیلی-اسنادی تدوین یافته، تبیین نقش عقلانیت به منظور کشف و فهم حقیقت در گفت وگوی اسلام با ادیان است. گفت وگو با ادیان برپایه ی دو نوع عقلانیت فطری و وحیانی، هم اندیشی، هم پذیری، صلح و زیست مسالمت آمیز را به همراه دارد. عقلانیت فطری، قوه ی تعقل و وجه تمایز انسان از حیوان است و این عقلانیت، منطق و مبنایی اصلی استدلال هر انسان است. عقلانیت وحیانی (قرآن)، به مثابه معتبرترین منبع معرفتی اسلام، نقش اساسی در گفت وگوهای انسان مسلمان با ارباب ادیان دارد که به مهم ترین مصادیق آن (آیات) اشاره کرده ایم. در این گفت وگوها، تمرکز عقلانیت وحیانی بر مفاهیم مشترک و  عام است؛ ازاین رو، دیالوگ بر اساس مفاهیم عام و مشترک که ناظر بر فطرت الهی انسان است، به گفت وگوی منطقی سازنده می انجامد. متد عقلانیت وحیانی در گفت وگوی با پیروان ادیان، گفت وگو به «روش احسن» است که روش عقلی است. این روش، دارای اصول، شرایط و پیش شرط هایی است که رعایت آنها منتج به گفت وگوی ثمر بخش می شود. محورهایی گفت وگو، مسایل بنیادین و حقایق اساسی مانند صلح، کرامت انسانی، خدامحوری، توحیدگرایی و مشترکات انسانی است.

قرآن کریم به عنوان معتبرترین منبع استنباط دانشمندان اسلامی، کلام خداوند متعال بوده و بنابر اعتقاد قاطبه مسلمانان این کتاب آسمانی بدون نقل معنا و بی هیچ کم وکاستی به دست انسان رسیده است. از این رو یکایک کلمات قرآن کریم واسطه در انتقال پیام از پیام دهنده(خدا) به پیام گیرنده(انسان) است. بنابراین فهم دقیق کلمات این کتاب مقدس از طریق مفهوم شناسی و یافتن کلمات مترادف، متضاد و مرتبط ممکن خواهد بود؛ ضروری و اجتناب ناپذیر است. نگارنده این مقاله معتقد است که چنانچه با این روش واژه «صلح» مورد مطالعه واقع شود، جواز یک عمل حقوقی دو طرفه(صلح ابتدایی) را به ارمغان می آورد که گره گشای بسیاری از تعاملات مدنی میان مردم خواهد بود. امروزه «صلح ابتدایی» یا «صلح بدوی» می تواند به عنوان ره آورد این دقت مفهوم شناختی، آزادی معاملی انسان ها را تقویت کند و روابط حقوقی افراد را توسعه داده و مستحکم تر سازد. این تحقیق با تکیه بر روش تحلیلی و مبتنی بر فرایند مفهوم شناسی، مقصود فوق را با مطالعه کتابخانه ای آثار لغویان، مفسران و فقها دنبال می کند.

از نگاه «یوهان گالتونگ» جنگ صرفا یک شکل از خشونت است و صلح با ترک مخاصمه به دست نمی آید، بلکه در نبود خشونت محقق می گردد. گالتونگ خشونت را «اختلال و آسیب قابل اجتناب در مسیر تامین نیازهای اولیه انسان ها» می داند. از این دیدگاه، خشونت بی عدالتی است و هر خشونتی سرآغاز زنجیره خشونت های بعدی می شود. پس برای رسیدن به صلح باید چرخه خشونت قطع شود و این امر جز با برچیده شدن مناسبات ناعادلانه و تبعیض آمیز در میان ملت ها محقق نمی شود. از نظر او، فرهنگ منشا این نوع مناسبات است و دین که از مولفه های اصلی فرهنگ است، نقش مهمی در برقراری صلح یا رواج خشونت دارد.مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که نیازهای اولیه و اساسی انسان در آموزه های قرآنی چه جایگاهی دارند؟ آیا این نیازها در قرآن محترم شمرده و به رسمیت شناخته شده اند؟ پاسخ مثبت به این پرسش به معنای صلح محور بودن و پاسخ منفی به آن به معنای خشونت محور بودن آموزه های اسلامی قرآنی خواهد بود. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، در پایان نتیجه می گیرد که نیازهای اولیه و اساسی انسان از جایگاه والایی در قرآن برخوردارند و قرابت مفاهیم «فساد» و «سییه» با «خشونت» و قرابت مفهوم «محاربه به قصد فساد فی الارض» با «تروریسم»، نشان دهنده عزم اسلام برای مبارزه با خشونت و تروریسم است.

صلح موجب امنیت جامعه، آرامش مردم، آسایش لشکریان و آبادانی شهرها است؛ اما این آثار زمانی بر آن مترتب خواهد بود که شرایط و مقررات صلح رعایت شود. در این تحقیق تلاش شده است تا شرایط و الزامات صلح از دیدگاه امام علی مورد بحث قرار گیرد. پرسش پژوهش این است که شرایط و الزامات صلح از دیدگاه امام علی چیست؟ پاسخ به این پرسش در سخنان امام علی به خصوص عهدنامه مالک اشتر مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه آن حضرت استنباط شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که صلح از نگاه او ذاتا امر مطلوب است، اما مشروط براین که مورد رضای خداوند بوده و عزت و اقتدارجامعه اسلامی درآن حفظ شود. امام نکات متعددی را به عنوان شرایط و الزامات صلح یادآور می شود که عبارتند از: هوشیاری نسبت به توطیه های دشمن و پیامدهای احتمالی آن؛ آینده نگری و دوراندیشی و عدم حسن ظن به دشمن؛ شفافیت و روشن بودن پیمان صلح و عدم تاویل پذیری آن و درنهایت پایبندی به معاهدات صلح و پرهیز از هرگونه فریب کاری وپیمان شکنی. رعایت مجموع این شرایط و الزامات به صلح بردبرد می انجامد که تامین کننده منافع دو طرف مخاصمه است.

حداقل ده بار از واژه «طور» در قرآن سخن به میان آمده است و قداست آن را یاد آوری می نماید که همین موجب اهمیت حوادث واقع شده در آن می گردد. اما گذشته از مفهوم آیات و اهمیت آن، احادیثی از معصومین علیهم السلام وجود دارد که مکان طور سیناء را معادل با «غری» قرار می دهد و این در حالی است که با وجود شهرتی که مکان طور سینا در نظرات جغرافیدانان و مفسرین و کتب مورخان دارد، تقریبا شکی باقی نمی ماند که طور سینا در کوفه نمی باشد. حال با توجه به این وضوح در دانستن مکان طور سینا، سوال اینجاست به چه دلیل در احادیث معصومین علیهم السلام طور سینا معادل محل دفن حضرت علی علیه السلام آورده شده است؟ هدف از طرح این مساله بررسی علت چنین رویداد عجیب  و شناخت ابعاد آن می باشد. به همین دلیل این مقاله به شکل تحلیلی استنادی، علاوه بر استفاده از آثار کتابخانه ای موجود به نقشه های جغرافیایی و تصاویر ماهوارهای و آثار باستان شناسان نیز مراجعه کرده است. در نهات با بررسی و غور در این موضوع فهمیده می شود، معادل سازی غری با طور سیناء علاوه بر آنکه موجب شناخته شدن ارزش والای حضرت علی علیه السلام برای مسلمانان می گردد، می تواند زمینه ساز سوق دادن مسیحیان و یهودیان به شناخت وجود مبارک شخصیتی بی نظیر گردد که بی غرض به دنبال شناخت و فهم بیشتر هستند، و این یعنی صلح و دوستی بین ادیانی .

بررسی سیره پیامبر (ص)  در مواجهه با مخالفان و سپس تطبیق آن با نحوه عملکرد حضرت مهدی4 از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چراکه این امر کمک می‌کند که به جمع‌بندی درستی از روایات متعدد موجود در زمینه چگونگی برخورد حضرت مهدی (ع) با مخالفان رسید و از آن به عنوان الگوی رفتاری مناسب در این راستا در دوره غیبت بهره برد. پیامبر6 مظهر رحمت پروردگار بود؛ از طرفی حافظ بنیان دین در برابر معاندان بود و از طرف دیگر برای حفظ اسلام نوپا با منافقان و مشرکان راه سازش را در پیش می‌گرفت. حضرت مهدی4 همانند جدش رحمت برای عالمیان است و از طرف دیگر ملزم به تشکیل حکومت عدل جهانی است و به عنوان آخرین امید بشر، برای رسیدن به این مهم از هیچ امری فروگذار نمی‌کند؛ از این رو پس از آن‌که با شفقت و دلیل متقن جهانیان را دعوت به جبهه حق کرده و اتمام حجت می‌نماید، نه تنها با معاندان از هر دینی به مبارزه می‌پردازد، بر خلاف جدشان با منافقان راه سازش در پیش نگرفته و آنها را نیز از بین خواهد برد تا بتواند حکومتی سرشار از عدل تشکیل دهد.

درگیری های منطقه ای و قومی و مذهبی، وحدت میان کشورهای اسلامی را نشانه گرفته و واگرایی در روابط میان کشورهای اسلامی را سبب شده است. این در حالی است که از منظر قرآن کریم، موضوع «اخوت» از مسایل ضروری در میان امت اسلامی به شمار آمده و نظام معارف اسلامی نه تنها نسبت به همگرایی بین مسلمانان، بلکه نسبت به همگرایی ایشان با سایر ملل جهان نیز تاکید بسیار ورزیده است. این پژوهش ضمن بررسی سبب نزول، تفسیر و سیاق آیه نهم سوره مبارکه «حجرات» و دیگر آیات مرتبط با این موضوع، به تبیین راهکارهای پیشنهادی قرآن کریم در این باره پرداخته است. حاصل پژوهش اینکه از منظر قرآن کریم روابط مسلمانان با همگان بر توصیه به احسان، قسط و عدالت بنا نهاده شده است. البته در روابط اجتماعی مسلمانان با یکدیگر افزون بر نکات پیش گفته بر موضوع اخوت نیز تاکید ویژه گردیده است.