جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "علم دینی" در نشریات گروه "علوم تربیتی"
تکرار جستجوی کلیدواژه «علم دینی» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
بنیادی ترین پرسشی که پیش از استخراج علوم انسانی (مانند علوم تربیتی و روان شناسی) از منابع اسلامی مطرح می شود، «امکان یا عدم امکان تولید علم دینی» است. مقاله حاضر با هدف بازخوانی نظریه «علم دینی» علامه مصباح یزدی به عنوان قایل به امکان و دکتر علی پایا به عنوان قایل به عدم امکان و مقایسه آراء ایشان با رویکرد تربیتی نگاشته شده است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای انجام شده است. منابع استفاده شده فلسفی و تربیتی هستند. این نوشتار در پنج محور مفهوم شناسی واژه «علم» و «دین»، تعریف «علم دینی»، بررسی امکان و عدم امکان علم دینی از نگاه آیت الله مصباح یزدی و دکتر پایا، تکنولوژی دینی، و در محور آخر به بررسی آراء پرداخته است. مطابق یافته ها و پس از مقایسه آراء، تولید علوم انسانی ازجمله علوم تربیتی بر پایه دین امکان پذیر است؛ زیرا ازیک سو گزاره های ارزشی مانند گزاره های واقع نما و مطابق با شانیت علم، کاشف حقیقت هستند و از سوی دیگر، دین منبعی برای آموزه های ارزشی و تربیتی است.
کلید واژگان: علوم انسانی, تولید علم, علم دینی, علامه مصباح یزدی, دکتر پایا, تکنولوژی دینی -
علوم انسانی نرم افزار هر تمدنی است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدیولوژی جهان غرب است. با وجود نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین روی، لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی شناسایی، تحلیل و ارزیابی گردد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی، چالش های دین شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» را بررسی کند. گرایش به «دین حداقلی» یا به تعبیر دیگر «سکولاریسم» و ادعای عدم کفایت داده های متون دینی برای تولید علم از مهم ترین چالش های دین شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم برای اسلامی سازی علوم انسانی، از جمله مبانی دین شناختی، هم به این چالش های یادشده پاسخ گفته و هم با تاکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارایه نمونه های عینی علوم انسانی اسلامی نشان داده است.
کلید واژگان: علم, علم دینی, علوم انسانی اسلامی, زبان دین, علامه مصباح یزدی -
این مقاله حاوی گفتگویی علمی و انتقادی با دکتر محمدرضا طالبان درخصوص نقد ایشان بر کتاب اینجانب با عنوان نظریه عرفیشدن با رویکرد اجتهادی تجربی است. ایشان در ضمن مقاله «اخذ نظریه از جامعهشناسی و تطبیق نابه جای آن با متون دینی: نقدی بر کتاب نظریه عرفیشدن با رویکرد اجتهادی تجربی» دو نقد اصلی را بر کوشش نظریهپردازانه این کتاب وارد دانسته است: نخست، اخذ و تطبیق نابه جای مباحث دروندینی با مباحث جامعهشناسی عرفیشدن و دوم، خلط مدل تبیینی با نظریه. در این مقاله پس از اشاره به کلیات و رئوس اصلی نظریه ارائهشده در این کتاب، با روش تحلیل منطقی کوشش شده است به این دو نقد به طور مستدل پاسخ داده شود. بدینمنظور با توضیح کافی نشان داده شد که هیچیک از دو ادعای یادشده یعنی اخذ و تطبیق نابه جا و خلط مدل تبیینی با نظریه در مورد پژوهش یادشده مصداق ندارد.
کلید واژگان: عرفی شدن, علم دینی, مدل اجتهادی تجربی, نظریه, تبیینThis article contains a scientific and critical discussion with Dr. Mohammad Reza Taliban regarding his criticism of my book entitled the theory of secularization with an empirical ijtihadi approach. In his article "Deriving Theory from Sociology and Improperly Adapting It to Religious Texts: A Criticism on the Theory of Secularization with an Empirical Ijtihadi Approach", he made two main criticisms on the theorizing effort of this book: firstly, mistaking and adapting intra-religious topics with sociological topics related to secularization, and secondly, confusing the explanatory model with the theory. In the following article, after referring to the main principles of the theory presented in this book, I have attempted to answer these two criticisms with a logical analysis method. For this purpose, it was shown with a sufficient explanation that none of the two aforementioned claims has case in my work.
Keywords: Secularization, religious science, empirical-ijtihadi model, theory, Explanation -
فرهنگستان علوم اسلامی قم بهدنبال ارائه الگویی برای علم دینی است که از هر سه منشا معرفتی وحی (نقل)، عقل و تجربه به محوریت وحی استفاده کند. طبق این دیدگاه، هر نظریه علمی، مدلی ساده شده از واقعیتی پیچیده بوده و دارای سه سطح توسعه، کلان و خرد است.«سطح توسعه» نظریه علمی، وضعیت مطلوب و آرمانی پدیده را بیان میکند. در نظریه علم دینی، این وضعیت مطلوب، از آموزههای اسلام بهمثابه یک کل −نه تکتک معارف وحیانی− اخذ میشود. «سطح کلان» نظریه علمی، با تولید وصف تکاملی شروع میشود. برای بهدستآوردن اوصاف تکاملی نیازمند اطلاعات سطح توسعه (بهعنوان مفاهیم دینی حاکم بر تحقیق) و اطلاعات تجربی (براساس مطالعات کتابخانهای و تاریخی) هستیم؛ زیرا بستر گمانهزنی پژوهشگر را برای تولید اوصاف فراهم میکند. با اعتبارسنجی تجربی، دینی و نظری گمانهها (و تایید یا اصلاح آنها)، مدل وصفی پدیده بهدست میآید. این اوصاف نظاممند وظیفه توصیف پدیده بهعنوان یک کل متغیر را برعهده دارند. سرانجام، در سطح خرد با توجه به سطوح توسعه و کلان نظریه علمی و با کمک اطلاعات میدانی، درضمن تحفظ بر خطوط قرمز شارع، معادله تصرف و تغییر موضوع بهگونهای ارائه میشود که بر نظریات رقیب تمدنی تفوق یابد.کلید واژگان: روش تحقیق تکاملی, جریان معارف وحیانی, فرایند تحقیق, علم دینی, علوم انسانی اسلامیQom Academy of Islamic Sciences seeks to provide a model for religious science that uses all three epistemic sources of revelation (quotation), reason and experience centered on revelation. According to this view, every scientific theory is a simplified model of a complex reality and has three levels of development, macro and micro.The "level of development" of the scientific theory expresses the desired and ideal state of the phenomenon. In the theory of religious science, this desirable situation is obtained from the teachings of Islam as a whole - not from individual revelations. The "macro level" of scientific theory begins with the generation of an evolutionary description. In order to obtain evolutionary attributes, we need information on the level of development (as religious concepts governing the research) and experimental information (based on library and historical studies), because it provides the basis for the researcher's speculation to produce attributes. With experimental, religious and theoretical validation of hypotheses (and their confirmation or modification), the descriptive model of the phenomenon is obtained. These systematic attributes are responsible for describing the phenomenon as a variable whole.Keywords: Evolutionary research method, flow of revealed knowledge, research process, religious science, Islamic humanities
-
این مقاله به بررسی انتقادی کتاب نظریه عرفیشدن با رویکرد اجتهادی تجربی[1] پرداخته است. در این نقد، دو مشکل اساسی و محوری که به کلیت این کتاب برمیگردد، مبنای مقاله حاضر قرار گرفته است. این دو مشکل یا نارسایی جدی در دو بخش متفاوت و ذیل عناوین «اخذ و تطبیق نابجا» و «خلط مدل تبیینی با نظریه» به تفصیل تشریح شدهاند. در بخش اول، با اقامه استدلالهایی درخصوص تز عرفیشدن در ادبیات جامعهشناسی نشان داده شده که تطبیق مباحث دروندینی درخصوص نقصان ایمان، که مقولهای عام و فراتاریخی است، با مباحث جامعهشناختی مربوط به تز عرفیشدن، که امری غیرعام و تاریخی است، را باید مصداق اخذ و تطبیق نابجا محسوب نمود. در بخش دوم، نکات استدلالی متعددی ارایه شد تا نشان داده شود حداکثر کاری که آقای دکتر بستان در کتابشان انجام دادهاند، تبدیل یک مدل تبیینی اشباعشده به یک مدل تبیینی امساکی بوده است که نباید آن را با نظریه خلط نمود.
کلید واژگان: علم دینی, جامعهشناسی اسلامی, نظریه عرفی شدن, مدرنیزاسیون و مدل تبیینیThis article deals with the critical review of the book "A Theory of Secularization: An Ijtihadi Experiential Approach" (Bostan 2016). In this review, two basic and central problems that go back to the whole of this book have been taken into consideration, which have been addressed in the present article. These two serious problems or inadequacies were explained in detail in two different sections under the headings of receive and inappropriate applying and confusion of explanatory model with the theory. In the first part, by presenting arguments regarding the thesis of secularization in sociological literature, we showed that the comparison of intra-religious debates about lack of faith, which is a general and trans-historical category, with sociological discussions related to the thesis of secularization, which is a non-general and historical matter, should be taken as an example of considered inappropriate applying. In the second part, several argumentative points were presented to show that the maximum work done by Bostan in their book was to transform a saturated explanatory model into a Parsimonious explanatory model, which should not be confused with theory.
Keywords: Religious science. Islamic sociology, Theory of Secularization, modernization, Explanatory model -
تلاش برای دستیابی به علوم انسانی اسلامی از دغدغه های نظام جمهوری اسلامی ایران است که در چهل سال گذشته برای تحقق آن، مراکز گوناگونی تاسیس و اقدامات بسیاری در این زمینه انجام شده است. از سوی دیگر در این مدت مطالعاتی درباره معرفی، دفاع یا نقد ایده علوم انسانی اسلامی و اقدامات صورت گرفته در این زمینه انجام شده است. در این میان جای یک مطالعه جریانشناسانه دقیق درباره علوم انسانی اسلامی خالی است؛ مطالعهای که بر مبنای تعریف دقیقی از جریان شناسی و بهره گیری از مطالعات تاریخی، روان شناختی، جامعه شناختی، اقتصادی درباره علوم انسانی اسلامی بتواند شناختی دقیق از جریان علوم انسانی اسلامی فراهم نماید. در این مقاله به فواید جریانشناسی علوم انسانی اسلامی اشاره میگردد تا انگیزهای قوی برای انجام چنین مطالعهای فراهم آید. فهم بهتر نظریه های مطرح شده درباره علوم انسانی اسلامی؛ درک تلازم نداشتن میان صدق و کذب و قدرتمندی دیدگاهها درباره علوم انسانی اسلامی؛ تسهیل فرایند آموزش و یادگیری نظریه های موجود در این زمینه؛ فهم پیچیدگی فضاهای علمی و سیاسی؛ انتخاب موقعیت مناسب در عرصه علوم انسانی اسلامی؛ آسیبشناسی، آینده پژوهی، سیاستگذاری و برنامهریزی در زمینه علوم انسانی اسلامی؛ زمینهسازی برای گسترش و تعمیق جریان علوم انسانی اسلامی از فواید جریانشناسی علوم انسانی اسلامی است.
کلید واژگان: جریان شناسی, فواید جریان شناسی, علم دینی, علوم انسانی اسلامیThe efforts to achieve Islamic humanities have been a serious and growing concern of the Islamic Republic of Iran, in which various centers have been established, and many measures have been taken in this field in the past forty years. In this period, studies and measures have been carried out on introducing, defending, or criticizing the idea of Islamic humanities. Meanwhile, there was no place for a detailed mainstream study of Islamic humanities; a study that can provide us with accurate knowledge of the mainstream trends by using historical, psychological, sociological, and economic studies on Islamic humanities. In this article, the benefits of the mainstream studies of Islamic humanities are mentioned to provide a strong motivation to conduct such a study. Among the benefits of the mainstream studies of Islamic humanities, the following are worth mentioning: a better understanding of the proposed theories about Islamic humanities, an understanding of the inconsistency between truth and falsehood and the power of views about Islamic humanities, facilitating the process of teaching and learning theories in this field, distinguishing the complexity of scientific and political spaces, choosing the right position in the field of Islamic humanities, pathology, futures studies, policy-making and planning in the field of Islamic humanities; laying the groundwork for the expansion and deepening of the mainstream Islamic humanities.
Keywords: Mainstream studies, Advantages of mainstream studies, Religion-based knowledge, Islamic humanities -
پژوهش حاضر با هدف بررسی چیستی و کشف عناصر اصلی روانشناسی اسلامی در پژوهشهای منتشرشده در ایران از سال 1359 تا 1399 انجام شده است. بدینمنظور، مقالات علمی، کتابها و مصاحبههای مکتوبی که به بررسی و نظریهپردازی در حوزه روانشناسی اسلامی پرداختهاند، جمعآوری و پالایش شد و در نهایت 35 مقاله، 10 کتاب و 13 مصاحبه مکتوب گرد آمد. این منابع از لحاظ ارتباط مستقیم با سوال و هدف پژوهش انتخاب گردیدند. به علت گستردگی و پراکندگی مستندات موجود در خصوص روانشناسی اسلامی، دادههای جمعآوریشده به روش «تحلیل محتوای کیفی» در سه مرحله «رمزگذاری باز»، «رمزگذاری محوری» و «رمزگذاری انتخابی» تجزیه و تحلیل گردید. در مرحله رمزگذاری باز، ابتدا 115 رمز استخراج شد که پس از تلخیص و یکپارچهسازی، 47 رمز که با سایر رمزها همپوشانی نداشت، کشف گردید. در مرحله رمزگذاری محوری، رمزهای بهدستآمده از مرحله قبل، دستهبندی شد و 16 رمز به دست آمد. در نهایت، رمزهای محوری در چهار رمز انتخابی «تعریف»، «روش»، «موضوع» و «اهداف» جای گرفت. این رمزهای انتخابی نیز با عنوان «عوامل رکنی روانشناسی اسلامی» و در ذیل این عنوان که از آن به «مقوله هستهای» یاد میشود، قرار گرفت.
کلید واژگان: روان شناسی اسلامی, علم دینی, عوامل رکنی, تحلیل محتوا, روش کیفی, رمزگذاری -
در این پژوهش یکی از دیدگاه های برنامه درسی اسلامی که توسط رورنانی هاشیم مطرح شده، توصیف، تحلیل و نقد شده است. در تحلیل اندیشه های او معلوم شد که وی برنامه درسی را مترادف با سند مکتوب و به مثابه نظام مدنظر داشته و در علم دینی تحت تاثیر اندیشه عطاس، علمی را دینی می داند که از عناصر غربی پاک و با ارزش های اسلامی جایگزین شود. او در برنامه درسی اسلامی بر مشحون کردن اهداف و محتوا از ارزش های اسلامی تاکید ویژه ای دارد. از مهم ترین انتقادات به اندیشه های وی، نبود تبیین نظری مبانی فلسفی و روش شناختی، تلقی صورت گرایانه از اسلامی سازی، و غفلت از برنامه درسی به مثابه حوزه مطالعاتی و قبول بسترهای معرفتی موجود غربی برای آن می باشد. از این رو، نیاز مهم امروز این حوزه، فراتر رفتن از مواجهه منفعلانه است که بنا را بر اقتباس، تهذیب و تکمیل صورت گرایانه دانش غربی موجود قرار می دهند و روی آوردن به دیدگاه های واکنشی و فراکنشی که در پی ارایه صورت بندی های نظری جدید و توسعه مرزهای دانش برنامه درسی از منظر اسلامی هستند، از ضرورت برخوردار است.کلید واژگان: برنامه درسی اسلامی, اسلامی سازی, روزنانی هاشیم, نظریه پردازی, علم دینی, صورت گراییIn this research, one of the views of the Islamic curriculum proposed by Hashim has been described, analyzed and criticized. In the analysis, it was found that she considered the curriculum as a document and system. Her view on religious science is influenced by al-Attas' view. Accordingly, she considers science as a religious one in condition that it is free from Western elements and replaced by Islamic propositions. She seeks to design and develop a curriculum that places particular emphasis on Islamic goals and content. The most important criticisms indicates the neglect and lack of theoretical explanation of philosophical and methodological foundations, reliance on formalist views, Neglecting the curriculum as a field of study, being under the banner of the discourse of existing Western sciences. Hence, the important need of this field today is to go beyond the passive encounter, which is based on the adaptation, refinement and formalistic completion of existing Western knowledge, and to turn to reactive and proactive encounters that seek to provide theoretical formulations. New development of curriculum knowledge boundaries from an Islamic perspective is essential.Keywords: Islamic Curriculum, Islamization, Rosnani Hashim, theorizing, Religious Science, formalistic
-
علوم انسانی نرمافزار هر تمدن است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدیولوژی جهان غرب است. علیرغم نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامیسازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک میکنند. بدینروی، لازم است چالشهای نظری اسلامیسازی علوم انسانی شناسایی، تحلیل و ارزیابی شود. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاههای فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی، با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی چالشهای روششناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» پرداخته است. براساس نتایج بهدستآمده، تمایز روش علمی از روش فهم متون دینی و تفکیک مقام «گردآوری» از مقام «داوری» از مهمترین چالشهای دینشناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیتالله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم برای اسلامیسازی علوم انسانی، ازجمله مبانی روششناختی، هم به این چالشهای یادشده پاسخ گفته و هم با تاکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارایه نمونههای عینی علوم انسانی اسلامی نیز نشان داده است.
کلید واژگان: علم دینی, علوم انسانی اسلامی, روش شناسی, روش علمی, مقام داوری, مقام گردآوری -
بحث علم دینی یا اسلامیسازی علوم در جهان اسلام، یکی از مسایل مهم در عرصه علوم انسانی است که در چند دهه اخیر ذهن بسیاری از متفکران و فیلسوفان را در حوزه علم و دین به خود مشغول کرده است؛ ازاینرو، پژوهش در مبانی و مبادی معرفتشناختی و روششناختی دیدگاههای مطرح شده در حوزه علم دینی، یکی از نیازهای اساسی متفکرین در عرصه علوم انسانی و اجتماعی است. بهطورکلی مواردی چون بحرانهای ناشی از تمدن و فرهنگ جدید غرب، ضرورت حل عقبماندگی فکری و معرفتی امت اسلام، محدودیتها و کاستیهای موجود در علوم تجربی جدید، اهمیت آموزههای اسلامی و احیای میراث تمدنی و علمی مسلمانان و گسترش ابعاد نظریات وحدت علم و دین را میتوان به عنوان انگیزههای طرح و بسط اندیشه علم دینی بهطور کلی و علم اسلامی بهطور خاص مطرح کرد. علاوه بر آن، ناکارآمدی علوم انسانی جدید و دوگانگی فرهنگی در جوامع اسلامی، ضرورت تولید علم دینی را دوچندان کرده است. مهمترین رویکردها در طرح اسلامی کردن علوم عبارتاند از: الف) رویکرد دایره المعارفی؛ ب) رویکرد تهذیب و تکمیل علوم موجود؛ ج) رویکرد تاسیسی؛ د) رویکرد سنتگرایی و رویکرد وحدت علم و دین.
کلید واژگان: علم دینی, اسلامی سازی علوم, تمدن اسلامی, جهان اسلام -
از جمله مباحث مربوط به اسلامیسازی علوم، تاثیر بحث قلمرو دین بر چگونگی اسلامیسازی علوم است. نظر به تفاوت دیدگاه آیتالله جوادی آملی و آیتالله مصباح یزدی درباره گستره دین، این مقاله، به دنبال مقایسه تاثیر عملی این اختلافنظر، بر فرایند اسلامیسازی علوم است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و واکاوی اسنادی به بررسی موضوع در سه مقام انتخاب مسیله، فرضیهیابی و داوری میپردازد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که در فرایند اسلامیسازی، طبق هر دو مبنا، باید از طریق ادله عقلی، نقلی و تجربی، مسایل و مبادی علوم را اثبات یا نقد کرد. اما برخلاف دیدگاه آیتالله جوادی، از نگاه آیتالله مصباح، برخی از این موارد، با اینکه باید مورد استفاده قرار گیرند، اما دینی نیستند.
کلید واژگان: قلمرو دین, علم دینی, علوم انسانی, اسلامی سازی علوم, جوادی آملی, مصباح یزدی -
تبیین مبانی علم دینی، از گامهای اولیه و اساسی در تولید علم دینی است. یکی از مبانی موثر در تولید علم دینی، مبانی ارزشی دین است. علامه طباطبایی، نخستین کسی است که به تبیین ماهیت مفاهیم اعتباری پرداخته است و مفاهیم و گزارههای اخلاقی و قوانین دینی را از جمله گزارههای اعتباری میداند که اعتبار کننده آنها خداوند متعال است. این مفاهیم و گزارهها در همه مراحل تولید علم، از جمله هدفگزاری برای علم، انتخاب فرضیه و داوری نظریهها، معرفتشناسی، هستیشناسی، انسانشناسی، ارزششناسی موثر است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی و نظری بررسی اسنادی، درصدد بیان چگونگی تاثیر مبانی ارزشی علم و نقش آن در تولید علم دینی، بر اساس دیدگاه علامه است.
کلید واژگان: علم دینی, مبانی ارزشی, مفاهیم اعتباری, علامه طباطباییExplaining the basics of religious science is one of the first and basic steps in the production of religious science. One of the effective foundations in the production of religious knowledge is the value-based foundations of religion. Allame Tabataba'i is the first scholar who explained the nature of the posited notions and considered the moral concepts and propositions and religious laws as the posited notions which have been posited by God. These notions and propositions are effective in all stages of science production, including goals, hypotheses, judging theories, and the epistemological and ontological of scientists. This paper seeks to express how these value-based concepts affect the production of religious knowledge based on Allame's viewpoint.
Keywords: religious science, value-based foundations, posited notions, AllameTabataba'i -
علم دینی و تولید علوم انسانی اسلامی یکی از مهم ترین و در عین حال بحث برانگیزترین مسایل علمی و گاها سیاسی کشور، در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی (بالاخص در یکی دو دهه اخیر) بوده و دیدگاه های متفاوتی در این باب طرح و ارایه گردیده است که یکی از مهم ترین و جدی ترین این دیدگاه ها متعلق به مهدی گلشنی می باشد. پژوهش حاضر در پی آن است که با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه به شناسایی عناصر گفتمانی و مفصل بندی دال های گفتمانی آراء ایشان در زمینه تولید علم دینی بپردازد.
طبق پژوهش صورت گرفته، دال برتر این گفتمان که ناظر به امکان تولید علم دینی است؛ «ابتناء بر جهان بینی دینی (اسلامی) است. «جهت گیری و کاربرد الهی»، «مطلوبیت علم دینی»، «تاثیر جهان بینی در حوزه داوری»، «شمولیت تمام علوم از حیث گستره»، «بهره گیری از روش های دیگر در کنار روش تجربه»، «وحدت علم و دین» و «ابتناء بر نگرش کل نگرانه و وحدانی» نیز به عنوان دال های فرعی گفتمان ایشان شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته اند و در نهایت مجموعه دال های مزبور در یک نظام ارتباطی مفصل بندی گردیده اندکلید واژگان: علوم انسانی, علم دینی, تحلیل گفتمان, مهدی گلشنی, رویکرد اصلاحیReligious science and the production of Islamic humanities is one of the most important and at the same time the most controversial scientific and sometimes political issues in the country, in the years after the victory of the Islamic Revolution (especially in the last one or two decades) and different views were suggested in this field that one of the most important and serious of these views belongs to Mehdi Golshani. Using the method of Laclau and Mouffe discourse, the present study seeksto identify the discourse elements and articulate their views in the field of religious science production. According to the research, the best sign of this discourse, which is observing the possibility of producing religious science, is "being based upon religion (Islamic) worldview". "Divine orientation and application", "Desirability of religious science", "The impact of worldview in the field of arbitration", "Inclusion of all sciences in terms of scope", "Using other methods along with experience", "Unity of science and religion" and "Relying on a holistic and unified attitude" have also been identified and examined as sub-signs of their discourse, and finally the set of these signs has been detailed in a communication system.
Keywords: Humanities, Religious Science, Analysis of Discourse, Mahdi Gokshani, Reforming approach -
پژوهش در هر دانشی مبتنی بر روشی است و اعتبار یافته های یک علم، کاملا وابسته به روش به کار رفته برای تحصیل قضایا و گزاره های آن علم است. از این رو، مباحث مربوط به روش شناسی را باید یکی از ارکان مهم و اساسی فلسفه علم به شمار آورد. در مورد علم دینی و اسلامی نیز این پرسش مطرح است که برای تدوین آن از چه روش یا روش هایی می توان بهره برد؟ مقاله پیش رو که با استفاده از روش عقلی و توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، کوشیده است تا نشان دهد پاسخ به پرسش روش شناسی در زمینه علم دینی و اسلامی، بستگی دارد به معنا و مفهومی که ما برای «علم دینی و اسلامی» در نظر می گیریم. در مورد تعریف، معنا و مقصود از علم دینی و اسلامی، احتمالات مختلفی وجود دارد که اقتضای روش شناختی آنها نیز کمابیش متفاوت است.
کلید واژگان: علم, دین, علم دینی, علوم انسانی اسلامی, استلزام روش شناختیResearch in any science is based on a certain method. The validity of the findings of a science is depended entirely on the methods of studying the theories and propositions of that science. Methodological discussions must therefore be considered as one of the essential pillars of the philosophy of science. In the case of religious and Islamic science, the question arises as to what methods or methods can be used for formulating this science? Using a rational-descriptive method, this paper seeks to show that, the methodology of the religious and Islamic science is based on our definition of "religious and Islamic science". There are different possibilities for defining the meaning of religious and Islamic science in which their methodological requirements are also quite different.
Keywords: science, religious science, Islamic Humanities, methodological implications -
بررسی پیوند علم و دین در اسلام، از جمله مهم ترین موضوعات اساسی عصر حاضر است و سابقه ای دیرینه در تاریخ علم در تمدن اسلامی دارد. نظریه های بسیاری در زمینه دینی سازی علم مطرح شده اند. یکی از نظریه های منسجم در این عرصه، رویکرد تاسیسی علم دینی است. نقد، بررسی و ارزیابی این نظریه می تواند به پیشبرد و تکوین علم دینی کمک کند. این پژوهش، با شیوه تحلیل محتوی، و رویکرد نظری و تحلیلی، انتقادی این نظریه را بررسی و نقاط قوت، ضعف و ناکامی ها آن را نشان می دهد. یافته های پژوهش حاکی از این است که رویکرد تاسیسی را می توان در چهار نظریه «دایره المعارفی دین»، «تهذیب جامع»، «تاثیر حداکثری دین در علم» و«گزیده گویی دین» بیان کرد. به نظر می رسد، هر یک از این نظریات دارای ناکامی هایی است. اما در زمینه دینی سازی علم، این نکته حیاتی است که دینی سازی در برخی علوم دینی، تحصیل حاصل است و در برخی دیگر، بی معناست. اما با اصلاح مبانی و پیش فرض های دینی، و بسط روش ها و اصلاح غایت علم، می توان علم را دینی ساخت؛ ضرورتی به تایید تجربی فرضیات هم ندارد.کلید واژگان: دین, علم دینی, رویکرد تاسیسی, نظریه دایره المعارفی دین, تهذیب جامع, و گزیده گویی دینThe relation between science and religion is still a widely discussed topic, and has a long history in the Islamic civilization. Many theories have been made in the field of the science of religion. One of the coherent theories in this field is the founding approach to the religious science. Analyzing, reviewing and evaluating this theory can contribute to the advancement and development of religious science. Using the critical, descriptive-analytical approach as well as content analysis, this paper reviews this theory, and shows its strengths, weaknesses and failures. The findings show that, the finding approach can be expressed in four theories, the theory of "the encyclopedic approach to religion," "the comprehensive refinement," "the maximum effect of religion on science," and "the excerpting approach of religion". It seems that each of these ideas has failures. But the vital point in the field of the religiousization of science is that, the religiousization is acquiring what has been acquired in some religious sciences, and meaningless in some others. But through reforming the religious foundations and assumptions, expanding the methods and reforming the purposes of science, one can make religious sciences; there is no need for empirical confirmation of assumptions.Keywords: religion, religious sciences, the finding approach, the encyclopedic approach to religion, the comprehensive refinement, the excerpting approach of religion
-
با طرح موضوع «تفسیر تربیتی» در دهه های اخیر در عرصه علوم حوزوی و علوم تربیتی، آثار متعددی درباره انواع و طبقه بندی آن نگاشته شده است؛ ولی تاکنون هیچ یک از این آثار، به صورت اختصاصی به بررسی گونه شناسی ها و انواع تفسیر تربیتی به طور همه جانبه نپرداخته است. این پژوهش با هدف بررسی انواع مختلف تفسیر تربیتی و ارائه طبقه بندی مفهومی شمول گرایانه و جامع به منظور معرفی تفسیر تربیتی به عنوان یک رشته علمی انجام شد. تحقق این هدف، طی دو مرحله اصلی، پیگیری شد: در مرحله نخست، دیدگاه های موجود درباره انواع تفسیر تربیتی احصاء، شرح، نقد و بازنگری شدند؛ در مرحله دوم، پس از ارائه طبقه بندی های جدید، از طریق باهم نگری طبقه بندی های جدید و بازنگری طبقه بندی های موجود به ارائه گونه شناسی جامع و شمول گرایانه از تفسیر تربیتی براساس معیارهای متعدد اقدام شد.
سرانجام، براساس سه شاخصه اساسی هر رشته علمی −غایت، موضوعات و مسائل، و روش− تفسیر تربیتی به مثابه یک رشته علمی مطرح می شود که براساس سه شاخص یادشده، گونه شناسی شمول گرایانه و جامع جدید و متمایز دیگری از تفسیر تربیتی ارائه شد. این پژوهش می تواند با نمایاندن افق ها و اضلاع و برداشت های جدید از تفسیر تربیتی، سمت و سوی جدیدی در حوزه های پژوهشی و آموزشی ایجاد کند.
کلید واژگان: تفسیر تربیتی, گونه شناسی, طبقه بندی, نظریه پردازی, علم دینی, رشته علمیAfter the emergence of "educational interpretation" in recent decades in the field of theology and education, numerous works have been written about the related types and classification. None of those works, however, have exclusively dealt in detail with the study of typology and types of educational interpretation. This article aimed at studying different types of educational interpretation and presenting inclusive and comprehensive conceptual classification of educational interpretation as a scientific discipline. Achieving this goal has been pursued in two main stages. Firstly, the existing views about the types of educational interpretation have been recognized, described, and reviewed. In the second stage, after the presentation of the new classification, we have presented, by integrating new categories and revising the existing ones, a comprehensive and inclusive typology of educational interpretation based on multiple criteria. Finally, based on three fundamental characteristics of each discipline – the goal, the issues, and the method – educational interpretation is presented as a scientific discipline and, based on these three criteria, a new and distinct comprehensive and inclusive typology of educational interpretation has been provided. This research can be used for professors, students, researchers and theorists working in the field of education and Islamic studies and may be useful in showing new horizons and new impressions of educational interpretation by provide a new direction in research and educational areas.
Keywords: educational interpretation, typology, classification, theorization, religious knowledge, discipline -
بحث درباره روان شناسی اسلامی، چالش بر سر ماهیت و مفهومی مناقشه برانگیز مرتبط با معانی متفاوتی است که از این مفهوم ارائه شده است. این مقاله از پیشینی و پسینیی بودن روان شناسی اسلامی سخن می گوید. پرسش اساسی این است که روان شناسی اسلامی ماهیتی بالفعل و تحقق یافته دارد یا مفهومی بالقوه و امکانی است که می توان آن را محقق ساخت؟ در پاسخ، کوشش شد که استدلال شود روان شناسی اسلامی ماهیتی پسینی دارد. در این باره سه فرض اساسی با محور قراردادن نظریه رایشنباخ (تفکیک گردآوری از داوری) وجود دارد: نخست آنکه روان شناسی اسلامی نوعی علم دینی است، بنابراین مفهومی است امکانی؛ دوم اینکه نقصان فلسفی معادل با بطلان تجربی نیست؛ از این رو، تحقق روان شناسی اسلامی به معنای نفی نظریه های روان شناسی معاصر نخواهد بود و سوم، اهمیت پیش فرض های نظریه های علمی است که پیامدش توجه به زیربنای نظریه های موجود روان شناسی و کوشش برای تدوین نظریه های نو براساس پیش فرض های اسلامی خواهد بود.کلید واژگان: ماهیت پیشینی, ماهیت پسینی, پیش فرض های اسلامی, نظریه رایشنباخ, علم دینیThe discussion about Islamic psychology is a challenge to a controversial issue which is related to some different meanings that come from this concept. This research discusses whether Islamic psychology is a priori or a posteriori. The main question is whether the Islamic psychology is an actual and realized nature or a potential concept and a realizable possibility. In response, it has been tried to be argued that the nature of Islamic psychology is a posteriori. According to the Reichenbach's theory (the separation of collection from judgment), there are three key assumptions in this issue: first, Islamic psychology is a type of religious science, therefore, it is a possible concept; second, philosophy lack is not equal to experimental nullity, thus, realizing Islamic psychology does not mean that contemporary psychology theories will be denied; and third, the importance of assumptions of scientific theories is what its consequence will be to pay attention to infrastructure of current psychology theories and to attempt to formulate new theories based on Islamic assumptions.Keywords: a priori nature, a posteriori nature, Islamic assumptions, Reichenbach's theory, religious science
-
یکی از روش های دستیابی به علوم انسانی اسلامی (علم دینی)، اجرای نظام های اجتماعی اسلامی در متن زندگی عینی است. تحقق یافتن نظام های اجتماعی موضوع مطالعه پژوهشگران را دگرگون می کند و امکان مطالعات جدید و در نتیجه، شناسایی عناصر جدیدی در زندگی اجتماعی را فراهم می کند. برای تحقق عینی و تدریجی نظام های اجتماعی اسلامی می توان از برنامه ریزی برای اصلاح سبک زندگی متناسب با جهان بینی اسلامی استفاده کرد. سبک زندگی از سویی مسیر اصلاحات در نظام های اجتماعی است و از دیگر سو، روشی برای ممکن ساختن مطالعه کنشگران اجتماعی است. در عرصه تربیت رسمی، مدرسه محیط قابل کنترلی است که با برنامه ریزی برای اصلاح سبک زندگی مرتبط با آن، اهداف آموزش و پرورش پیگیری و مطالعات تربیتی تسهیل می شود. در این مقاله با معرفی ویژگی های سبک زندگی نشان داده می شود که اصلاح برنامه ریزی شده سبک زندگی راهکار مناسبی برای تحقق نظام تربیتی اسلام و در نتیجه، بسترسازی برای دستیابی به علوم تربیتی اسلامی است.کلید واژگان: علوم انسانی اسلامی, علوم تربیتی اسلامی, علم دینی, سبک زندگی, محمدباقر صدر
-
هدف پژوهش، بررسی نقش ابعاد اصلی شخصیت در نوع ارتباط با خدا بود. به این منظور 345 دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی با استفاده از نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه های شخصیتی NEO فرم کوتاه (مک کری و کاستا، 1985) و ارتباط با خدا (مظاهری و همکاران، 1390) را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل داده ها با آزمون همبستگی و رگرسیون نشان داد روان آزرده خویی پیش بینی کننده ارتباط نامطلوب با خدا، و ویژگی های برون گرایی، توافق جویی و وظیفه شناسی پیش بینی کننده ارتباط متناسب با خدا می باشند؛ افراد دارای این ویژگی های شخصیتی، رابطه مطلوب و مثبتی با خداوند برقرار نموده اند؛ به گونه ای که در این ارتباط، محبت، ترس و امید به خدا (رابطه مطلوب) منجر به احترام و اعتماد به خداوند شد؛ اما افراد روان آزرده خو تصویر ذهنی منفی نسبت به خود و خدا پیدا کرده و ارتباط خود با خدا را براساس مولفه های خدایی که دور و سخت گیر است، ساخته اند.
کلید واژگان: ابعاد شخصیت, ترس از خدا, محبت به خدا, امید به خدا, روان شناسی اسلامی, علم دینیThe aim of this research is to discover the role of the main aspects of personality in the relationship with God. By convenience sampling, 345 students of Shahid Beheshti University were selected and then they responded to personality questionnaires NEO (McCrae & Costa, 1985) and relationship with God (Mazaheri, Pasandideh, & Sadeghi, 1390). The data analyzing by correlation and regression tests showed that neuroticism predicts negative relationship with God, and the characteristics of extraversion, agreeableness, and responsibility predict positive relationship with God. The people with these personality characteristics have a positive relationship with God that it causes the love, fear, and hope in God (good relationship) lead to the respect for and trust in God. On the other hand, the neurotic people have a negative mental image toward self and God and they form their relationship with God on the basis of some unreal characteristics of God such as farness and strictness.Keywords: aspects of personality, fear of God, love for God, hope in God, Islamic psychology, religious science -
هدف پژوهش، تدوین الگوی اسلامی مداخله در سوگ و مقایسه میزان تاثیر این مداخله با برنامه سوگ درمانی گروهی بر مشکلات بیرونی سازی و علائم سوگ دختران نوجوان داغدیده بود. این پژوهش، نیمه تجربی با استفاده از گروه کنترل و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری سه ماهه بود. نمونه تحقیق سی دانش آموز داغدیده بودند که به شیوه نمونه گیری در دسترس با کمک آموزش و پرورش شهرستان مبارکه انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل گمارده شدند. برای اعضای گروه اول، هفت جلسه سوگ درمانی اسلامی (طراحی شده براساس مطالعه کیفی) و برای اعضای گروه دوم، هفت جلسه سوگ درمانی گروهی (طراحی شده توسط بنیاد جنگ و کودکان) اجرا شد. نتایج نشان داد که در پس آزمون و پیگیری هر دو گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل تفاوت معناداری داشتند. در پایان دوره مداخله، سوگ درمانی با رویکرد اسلامی نسبت به سوگ درمانی گروهی براساس هر سه شاخص اندازه گیری اثربخشی بیشتری را نشان داد (P<0.001). یافته های این پژوهش از تقویت اثربخشی روان درمانی با ظرفیت های فرهنگی و آموزه های دینی حمایت می کند.
کلید واژگان: روان شناسی اسلامی, علم دینی, برنامه سوگ درمانی گروهی, داغدیدگی, دختران نوجوان, مشکلات بیرونی سازی, روان شناسی بالینیThe research aimed to study the comparison between the effectiveness of Islamic grief therapy and group grief therapy program on the behavioral and emotional problems of adolescent mournful girls and their symptoms. This quasi-experimental research was done using the control group, pre-test and post-test designs, and three month follow-up. 30 mournful students were selected by convenience sampling and with the help of Mobarakeh education and then randomly placed in the two test groups and the control group. 7 sessions of Islamic grief therapy which are designed according to the qualitative study were performed for the first group and 7 sessions of group grief therapy which are designed by foundation of war and children were performed for the second group. The results showed that the post-test and the follow-up of each two test groups are meaningfully different from the control group. At the end of intervention period, the Islamic grief therapy had more effectiveness in comparison with the group grief therapy based on each three measurement indicators (P<0.001). The research findings supported this idea that cultural capabilities and religious teachings would help increase the effectiveness of therapy.Keywords: Islamic psychology, religious science, group grief therapy program, mournfulness, adolescent girls, behavioral, emotional problems, clinical psychology
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.