حمید عطائی نظری
-
الحاق حواشی به متن، یکی از انواع تصحیفاتی است که گاه در فرایند رونویسی آثار کهن، در دست نوشت های آنها اتفاق افتاده است و موجب غامض و نامفهوم شدن، یا ناراست و ناسازوار گشتن برخی از عبارات آن آثار شده است. فخر رازی (د: 606 ه.ق.)، عالم نامبردار اشعری، در شرحی که بر کتاب معروف ابن سینا (د: 428 ه.ق.) به نام عیون الحکمه نوشته است، در دو موضع، درباره تصحیف خطاساز و ابهام آفرین الحاق حواشی به متن در نسخ خطی سخن گفته است و از وقوع چنین تصحیفاتی در مصنفات خود خبر داده. گواهی او در این خصوص از جهاتی چند درخور اعتناست، به ویژه از این جهت که نمودار حدوث زودهنگام اینگونه تصحیفات و تحریفات در نسخ خطی است و اینکه رخ دادن این سنخ تصحیفات مشکل ساز در آنها، نه فقط در طول چند قرن بلکه تنها در طی چند دهه و حتی چند سال نیز امکان پذیر و گاه محقق بوده است.
کلید واژگان: نسخ خطی, تصحیف, حواشی, کاتبان, فخر رازیThe addition of marginal notes to the main text is one of the types of scribal errors that occasionally occurred in the process of scribing ancient works in manuscripts. This led to the obscurity, misinterpretation, or inconsistency of certain passages in these texts. Fakhr al-Dīn al-Rāḍī (d. 606 AH), the renowned Ash‘arite scholar, discusses the confusing and misleading scribal errors of adding marginal notes to the main text in manuscripts in two instances in his commentary on Ibn Sina's (d. 428 AH) famous work, "‘Uyūn al-Ḥikmah". He mentions that such scribal errors also occurred in his own works. His testimony is noteworthy from several aspects, particularly as it indicates the early occurrence of these types of errors and alterations in manuscripts, and that such problematic scribal errors could occur not only over several centuries but sometimes even within a few decades or year.
Keywords: Manuscripts, Scribal Errors, Marginal Notes, Scribes, Fakhr Al-Dīn Al-Rāḍī -
قطب الدین ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین مقری نیشابوری یکی از متکلمان نامدار امامیه در قرن ششم هجری و از پیروان مکتب کلامی شریف مرتضی (د: 436 ه.ق) موسوم به «مکتب بغداد متاخر» بوده است. از وی دو نگاشته ارزشمند کلامی با نام های الحدود و التعلیق به یادگار مانده است که هر یک از آنها از جهاتی واجد اهمیت بسیار است. کتاب الحدود اصطلاح نامه ای کلامی است که نیشابوری در آن به تعریف و تبیین اصطلاحات کلامی رایج در متون کلامی معتزلی بر بنیاد تعالیم مکتب معتزلی بهشمی پرداخته است. در مقاله حاضر، پس از بیان مقدماتی کلی در باب انواع اصطلاح نامه ها و اشاره به نقش آنها در دستیابی خوانندگان به فهم درست از عبارات و سخنان نویسندگان متون مختلف علوم اسلامی، احوال و آثار کلامی مقری نیشابوری بررسی می شود. افزون بر اینها، نکاتی در خصوص ساختار و محتوای کتاب الحدود بیان می گردد و ویراست انتشاریافته از این اثر مورد سنجش و نقد قرار می گیرد. این ارزیابی نمودار آن است که ویراست یادشده از کتاب الحدود مشتمل است بر اغلاط و خطاها و افتادگی های چشمگیری که موجب نااستواری و بی اعتباری آن شده است و ضرورت ارائه چاپی منقح و محقق از آن را فرایاد می آورد.کلید واژگان: مقری نیشابوری, الحدود, التعلیق, اصطلاح نامه های کلامی, مکتب کلامی شریف مرتضی, کلام امامیهQuṭb al-Dīn Abū Jaʿfar Muḥammad ibn ʿAlī ibn al-Ḥasan Muqriʾ Nīshābūrī was one of the prominent Imāmī theologians in the 6th century AH, and one of the followers of Sharīf Murtaḍā’s theological school (d: 436 A.H.) known as “the later Imāmī school of Baghdad”. Among his theological works are two valuable writings entitled al-Ḥudūd and al-Taʿlīlq, each of which is highly significant in various aspects. al-Ḥudūd is a theological glossary in which Nīshābūrī defines and explains the common theological terms found in the Muʿtazilite theological texts based on the teachings of the Baḥshamī Muʿtazilite school. In this article, having discussed some general primary notes on glossaries and their role in helping readers understand the expressions and statements of authors in various Islamic sciences, the life and theological works of Muqriʾ Nīshābūrī are examined. Additionally, the structure and content of the book al-Ḥudūd are discussed, and its unique edition is evaluated and criticized. This evaluation reveals that the edition of al-Ḥudūd contains significant mistakes, errors and omissions, emphasizing the necessity of providing a new revised, critical edition of the work.Keywords: Muqriʾ Nīshābūrī, al-Ḥudūd, al-Taʿlīlq, Theological Glossaries, the Theological School of Sharīf Murtaḍā, Imami theology
-
برهان صدیقین یکی از معروف ترین و معتبرترین براهین اثبات وجود خدا در فلسفه و کلام اسلامی به شمار می آید. با این وصف، سرگذشت و تطورات برهان مزبور در کلام اسلامی تاکنون مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است. از جمله، تحولات برهان صدیقین در کلام اشعری به عنوان یکی از چند مکتب کلامی برجسته در طول تاریخ کلام اسلامی شناسایی و تبیین نشده است. واکاوی و بازخوانی متون کلامی اشعری نمودار آن است که برهان صدیقین از قرن ششم هجری به بعد با استقبال متکلمان اشعری مواجه شده است و در پاره ای از آثار متکلمان متاخر این مکتب به عنوان مهم ترین استدلال بر وجود خداوند قلمداد گردیده است. افزون بر این، برخی از متکلمان اشعری مثل فخر رازی و ایجی تقریرهایی تازه و ابتکاری از برهان صدیقین را ارایه نموده اند و بدین ترتیب در تقویت و ترویج و تکامل این برهان در کلام اسلامی مساهمت و مشارکت درخور توجهی داشته اند.
کلید واژگان: اثبات وجود خدا, برهان صدیقین, کلام اشعری, کلام اسلامی, فخر رازیProof of the truthful (Burhān-i ṣiddīqīn) is among the most famous and valid arguments to prove God’s Existence in Islamic philosophy and kalam. However, the history and developments of the proof in Islamic theology have not been the subject of research so far. Likewise, the evolution of the proof in Ashʿarite philosophical theology has not been yet explained. In the present article, having discussed and compared different versions of proof of the truthful set forth by late Ashʿarite theologians, it has been shown that proof of the truthful received much attention in Ashʿarite philosophical theology from the twelfth century onwards and was even considered the most important argument to prove God’s Existence. Moreover, certain Ashʿarite theologians, including Fakhr al-Dīn al-Rāzī and ʿAḍud al-Dīn al-Ījī, succeeded to put forward innovative versions of proof of the truthful which made the proof more common and stronger.
Keywords: Arguments for God’s Existence, proof of the truthful (Burhān-i ṣiddīqīn), Ashʿarite theology, Islamic kalam, Fakhr al-Dīn al-Rāzī -
سید مرتضی (د: 436 ھ. ق.)، ملقب به «علم الهدی» بی تردید یکی از چند دانشمند مکتب ساز و جریان آفرین در طول تاریخ تشیع بوده است که در تکوین و تکامل علوم دینی مختلف در مذهب امامیه تاثیری بسزا داشته. با وجود آثار و پژوهش هایی که تاکنون درباره برخی از نگاشته ها و جوانب فکری وی منتشر شده است، همچنان کمبودهای فراوانی در این خصوص محسوس است و برای شناخت همه جانبه و دقیق از آثار و آراء شریف مرتضی در علوم مختلف باید تحقیقات و تدقیقات بس افزون تری صورت گیرد. به تازگی گامی بلند به منظور معرفی نوشته های شریف مرتضی و دست نوشت های آنها برداشته شده است و تک نگاشتی شایسته و ارزنده در این زمینه انتشار یافته که در مقاله حاضر به برشماری برخی از وجوه اهمیت آن پرداخته می شود. کتاب کلان دوجلدی بازشناسی آثار و اندیشه شریف مرتضی در زمینه تاریخی آنها که به قلم دو استاد دانشور و برجسته مطالعات اسلامی، آقای حسن انصاری و خانم زابینه اشمیتکه نگاشته شده است را باید مفصل ترین کتابی قلمداد نمود که به زبان انگلیسی درباره عالمی امامی به رشته تحریر درآمده است. هدف اصلی از تالیف این اثر تدوین یک کتاب شناسی تا حد امکان جامع برای کتابها و رسایل شریف مرتضی و معرفی نسخه شناسانه مکتوبات او و نیز بررسی دست نوشت های آثار وی با رویکرد تاریخی و تبارشناسانه است. در این اثر همچنین، سیر کتابت و انتقال و تداول نوشته های سید مرتضی و دست نویس های آنها در ادوار مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
کلید واژگان: شریف مرتضی, تبارشناسی نسخ خطی, امامیه, حسن انصاری, زابینه اشمیتکه, محمدعلی امیرمعزی, حسین مدرسی طباطباییSharīf Murtaḍā (d: 436 A.H.), was undoubtedly one of the foremost Imami theologians, who had a great impact on the development and evolution of various religious disciplines in the Twelver Shīʿīsm. Despite the works and research that have been published so far about some of his writings and intellectual aspects, there are still many deficiencies in this regard, and for a comprehensive and accurate understanding of Sharīf Murtaḍā’s works and opinions in various disciplines, more research and investigations should be done. Recently, an outstanding contribution made by two prominent scholars and professors of Islamic studies, Mr. Hassan Ansari and Mrs. Sabine Schmidtke to introduce Sharif Murtaḍā’s oeuvres and their manuscripts. The aim of the present paper is to describe the most important features of the work. this large two-volume book on the reception of Sharīf Murtaḍā’s oeuvres and thought in their historical context, should be considered the most detailed book written in English about an Imami scholar. The main purpose of producing this work is to compile a comprehensive bibliography of Sharīf Murtaḍā’s writings and to examine the manuscripts of his works with a historical and archeological approach.
Keywords: SharĪf Murtaḍā, Archeology of Manuscripts, Imamiya, Hassan Ansari, Sabine Schmidtke, Mohammad Ali Amir Moezzi, Seyyed Hossein Modarressi -
برهان صدیقین از مهم ترین براهین اثبات وجود خدا در فلسفه و کلام اسلامی به شمار می آید که تاکنون تقریرهای گوناگونی از آن ارایه شده است. یکی از مشهورترین تقریرهای آن، تقریری است که می توان آن را برهان صدیقین «مجموع ممکنات» نامید. پس از طرح این برهان از سوی ابن سینا، برهان مزبور به بسیاری از آثار متکلمان مسلمان نیز راه یافت و در اثر بازگفت و بازتقریرهای آنان دچار تحولات و تطوراتی شایان توجه شد. در عین حال، بعضی دیگر از متکلمان و حکما، تقریر مزبور از برهان صدیقین را به دلیل ناتمام بودن استدلال مطرح در آن برای ابطال تسلسل، تقریری نامعتبر ارزیابی کردند. متکلمان امامی و اشعری در دفاع از برهان «مجموع ممکنات» تلاش نمودند با پیدا کردن راه حلی به اصلاح و بازسازی آن بپردازند. این تلاش ها به ارایه صورت هایی معتبر و مقبول از برهان «مجموع ممکنات» انجامید و اعتباری دوباره به این تقریر خاص مهم از برهان صدیقین بخشید.
کلید واژگان: اثبات وجود خدا, برهان صدیقین, مجموع ممکنات, کلام اسلامی, کلام اشعری -
متون علمی کهن دانشمندان مسلمان میراث و یادگاری است نفیس و سودمند که باید با ویراست هایی صحیح و دقیق در دسترس دانش پژوهان قرار گیرد. بسیاری از ویراست هایی که تاکنون از این دست متون ارایه شده است، فاقد ویژگی ها و معیارهای معروف تصحیح انتقادی و عالمانه است و در نتیجه، شمار زیادی از این آثار به نحوی نامطلوب و نااستوار و گاه آکنده از اغلاط گوناگون به چاپ رسیده است. این ویراست های عیبناک، واجد اعتبار و لایق اعتماد نیست و استناد به آنها در تحقیقات، پیامدهای ناگواری دارد. در مقاله حاضر، پس از برشماری پاره ای از اصول و معیارهای کلی ویراست های انتقادی و بازنمودن مهم ترین وجوه تمایز آنها از تصحیح های غیر انتقادی، ویراستی غیر علمی از شرح اشارات سراج الدین ارموی (د: 682 ه.ق.) معرفی و ارزیابی می شود. این بررسی و سنجش، نمودار آن است که چاپ شیخ عمار التمیمی از شرح اشارات ارموی ویراستی است مغلوط و معیوب که هیچ یک از اصول و قواعد تصحیح انتقادی متون در آن به طور کامل و دقیق رعایت نشده است و از این رو کتاب مهم مزبور باید دوباره از نو تصحیح و منتشر شود.
کلید واژگان: تصحیح انتقادی, تصحیح متون, الإشارات والتنبیهات, شرح الإشارات والتنبیهات, سراج الدین ارموی, عمار التمیمیThe works of early Muslim scholars are considered as a precious heritage that should be made available to scholars in correct and accurate editions. However, many of the editions of such works that have been printed so far lack the common features and standards of critical editions. Therefore, numerous of these works have been published in undesirable and unreliable editions, and are sometimes replete with errors. These uncritical editions are not valid and reliable, and consulting them in research will culminate in unfortunate consequences. In this article, having referred to the main principles and general standards of a critical edition, a new edition of Urmawī’s Sharḥ al-Ishārāt wa al-Tanbīhāt (d: 682 A.H.) is introduced and reviewed. This review shows that Sheikh Ammār al-Tamīmī’s edition of Urmawī’s work is an unreliable and uncritical edition and that the work needs to be edited and published again.
Keywords: critical edition, Editing the Texts, Ishārat wa al-Tanbīhāt, Sharḥ al-Ishārāt wa al-Tanbīhāt, Sirāj al-dīn Urmawī, Ammār al-Tamīmī -
کتاب امام قاسم بن ابراهیم و اصول اعتقادی زیدیه یکی از آثار درخور توجه ویلفرد مادلونگ، اسلام پژوه دانشور و نامور معاصر است. پس از گذشت بیش از نیم قرن از انتشار اصل این کتاب به زبان آلمانی، به تازگی، برگردانی فارسی از آن به قلم خانم شیرین شادفر نشر یافته است. ترجمه نامبرده، چنانچه با دقت و صحت و بازبینی افزون تری صورت می پذیرفت، اثری سودمندتر و پسندیده تر می نمود. برخی از مهمترین اشکالات عیان در این برگردان عبارتست از: نارسا و نامفهوم بودن شمار زیادی از جملات و عبارات، نثر مغلق و پریشان و غیر روان، ترجمه های نادرست یا غیر دقیق، لغزش در ضبط اسامی و اعلام، و خطاهای ویرایشی و نگارشی و حروف نگاشتی.کلید واژگان: نقد ترجمه, کلام زیدی, شیرین شادفر, ویلفرد مادلونگ, کتاب امام قاسم بن ابراهیم و اصول اعتقادی زیدیه Der Imam al-Qāsim ibn Ibrāhīm und die Glaubenslehre der Zaiditen))The book of Imām Qāsim bin Ibrāhīm and the theological principles of Zaidiyyah is one of the noteworthy works of Wilferd Madelung, a famous and contemporary Islamic scholar. After more than half a century since the initial publication of this book in the German language, recently, a Persian translation of it has been published by Mrs. Shirin Shadfar. The mentioned translation, if it were done with more precision and revision, would be a more useful and acceptable work. Some of the most obvious problems in this translation are: A number of unintelligible and vague sentences and phrases, complicated, confusing, and non-fluent text, incorrect or inaccurate translations, slips in recording names and proper nouns, and editing, spelling, and typographical errors. .Keywords: Translation Criticism, Kalam of Zaidiyyah, Shirin Shadfar, Wilfred Madelung, Imām Qāsim bin Ibrāhīm's book Der Imam al-Qāsim ibn Ibrāhīm und die Glaubenslehre der Zaiditen
-
در حالی که در چند دهه اخیر پژوهش های پرشمار و گوناگونی به زبان های بین المللی در خصوص تاریخ و اندیشه های فرق اسلامی نشر یافته است، مطالعات فرقه شناسی در ایران، آنگونه که بایسته و شایسته است، گسترش نیافته و تحقیقات ژرف و دانشورانه قابل ملاحظه ای در این حوزه صورت نگرفته است. یکی از پژوهش های اندکی که در سالیان اخیر درباره شناخت فرقه ها و مذاهب اسلامی منتشر شده است کتاب ارزنده و آموزنده درس هایی درباره فرق اسلامی نوشته استاد رسول جعفریان است. این کتاب، نگاشته ای است مبسوط در معرفی فرقه ها و مذاهب اسلامی معروف در تاریخ و تمدن اسلامی. اثر مزبور، مجموعه ای است از جستارها و مقالاتی که نویسنده دانشور آن طی سال های گذشته در خصوص فرقه های اسلامی و مسایل مربوط به دانش ملل و نحل نگاشته و منتشر کرده بوده و اینک تمامی آنها یکجا با پاره ای اضافات و اصلاحات بازچاپ شده است. مقاله حاضر، با مروری بر بخش ها و فصول مختلف کتاب نامبرده، مهمترین ویژگی های این اثر را بازمی نماید.کلید واژگان: فرقه شناسی, ملل و نحل, درس هایی درباره فرق اسلامی, رسول جعفریان
-
مسیله اصلی پژوهش حاضر بازشناسی و معرفی تقریری ابتکاری از برهان صدیقین برای اثبات وجود خداوند است که از سوی یکی از متکلمان امامی به نام نصیرالدین کاشانی حلی مطرح گردیده ولی تاکنون مورد توجه کافی قرار نگرفته است. در این مقاله با بهره گیری از روش توصیفی _ تحلیلی تقریر مزبور از برهان صدیقین معرفی و بررسی می شود. شناسایی استدلال های مختلف برگرفته از تقریر ابتکاری کاشانی از برهان صدیقین در تاریخ کلام امامیه و تبیین دامنه اثرگذاری این تقریر بر براهین خداشناسی سایر متکلمان امامی و نیز نفی انتساب تقریر مذکور به خواجه نصیرالدین طوسی، از جمله نتایج و یافته های مقاله پیش روست.
کلید واژگان: برهان صدیقین, اثبات وجود خدا, نصیرالدین کاشانی, نصیرالدین طوسی, کلام امامیه. خداشناسیThe main issue of this research is to identify and introduce an innovative version of the Seddiqin proof for the existence of God, which was proposed by one of the Imami theologians named Nasir al-Din Kashani Helli, but has not received enough attention so far. In this article, using the analytical-descriptive method, the above-mentioned interpretation of Sadiqin's argument is introduced and analyzed. Identifying the various arguments derived from Kashani's original interpretation of Seddiqin proof in the history of Imami theology and explaining the impact of this interpretation on the proofs of theology of other Imami theologians, as well as negating the attribution of the aforementioned interpretation to Khwaja Nasir al-Din Tusi, include the results and findings of the article.
Keywords: Sadiqin's Proof, Proving the Existence of God, Nasir al-Din Kashani, Nasir al-Din Tusi, Imamiyyah -
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گون انتقادی و کتابگزارانه و تراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخص و ممتاز. بخش ششم از این مقالات مشتمل است بر سه نوشته در حوزه دانش کلام. در یادداشت نخست، شرحی جدید و نفیس بر کشف المراد علامه حلی معرفی شده است. در مقاله دوم، به نکته ای در خصوص نحوه نگارش و خوانش نام «اباضیه» اشارت رفته است، و در نوشتار سوم، ویراستی از متنی کوتاه از نصیرالدین کاشانی حلی در تقریر دو برهان ابتکاری بر اثبات وجود خدا و وحدت واجب الوجود ارایه گردیده است.کلید واژگان: کشف المراد, اباضیه, اباذیه, عبادیه, نصیرالدین کاشانی, اثبات وجود خدا, وحدت واجب الوجودThe series of articles published under the title " Ishārāt wa Tanbīhāt " is an opportunity to present various critical, bibliographic, and historical research essays, each of which is a short and independent essay on a specific and distinguished topic. The sixth part of these essays consists of three writings in the field of Kalām. In the first note, a new and exquisite commentary of Kashf al-Murād by Allāmah Ḥillī has been introduced. In the second article, a point about the way of writing and reading the term "Abāḍiyyah" has been mentioned, and in the third article, an edit of a short text by Naṣīr al-Dīn Kāshānī Ḥillī has been presented in the exposition of two innovative proofs on the existence of God and the unity of Necessary Existent.Keywords: Kashf al-Murād, Abāḍiyyah, Abādhiyyah, ‘Ibādiyyah, Naṣīr al-Dīn Kāshānī, proof of the existence of God, the unity of Necessary Existent
-
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گون انتقادی و کتابگزارانه و تراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخص و ممتاز. بخش پنجم از این مقالات مشتمل است بر سه نوشته در باب اهمیت و ضرورت و کارکردهای مختلف «نقد علمی». در مقاله «محققان و محقق نمایان» به تفاوت روش و حاصل کار دو دسته متمایز از پژوهشگران اشاره شده است و بر ضرورت تمایز نهادن میان محققان واقعی و کسانی که تنها نام «محقق» را بر خویش دارند تاکید گردیده است. نوشتار «شرافت ادبی و سرقت بی ادبانه» در خصوص مساله لزوم حفظ حقوق معنوی محققان و مبارزه با انتحال نکاتی را بازمی نماید. در نوشته «اقتراح برای انتقاد» نیز نمونه ای از انتقادپذیری و توجه جدی به نقد علمی معرفی شده است.کلید واژگان: نقد علمی, انتقاد, انتحال, حقوق محققانThe series of essays published with the title “Ishārāt wa tanbīhāt (pointers and reminders)” is an opportunity to present various writings such as critical reviews, book reviews, and short communications and notes on the Islamic heritage, each of which is a short and independent essay on a specific and distinguished topic. The fifth essay of this series consists of three articles about the importance and necessity and different functions of "scientific criticism". In the article "Real Researchers and Pretend Researchers" it is pointed out the difference in the method and results of two distinct groups of researchers and the necessity of distinguishing between real researchers and those who only have the name of "researcher". The article "Honorable Writing and Rude Plagiarism" shows some points about the need to protect the intellectual rights of researchers and fight against plagiarism. In the article "Demand for Criticism" an example of critical acceptance and serious attention to scientific criticism has been introduced.Keywords: Scientific criticism, criticism, Plagiarism, researchers' rights
-
شناخت صحیح و دقیق معانی اصطلاحات ب هکاررفته در دانش کلام اسلامی یکی از پی شنیازها و مقدمات ضروریهرگونه مطالعه و تحقیق در متون کلامی است. با توجه بهدگرگون یها و تطورات مفهومی بسیاری از اصطلاحات کلامی درادوار و مکاتب مختلف، بررسی و گزارش تحولات معنایی واژگانفنی دانش کلام در تاریخ این علم از اهمیت بسیاری برخورداردر کلام » جوهر « است. در این مقاله، دو معنای اصلی اصطلاحاسلامی تعریف و تبیین م یگردد و تحول معنایی اصطلاح مزبوردر فرایند گذار کلام اسلامی از گفتمان معتزلی به گفتمان فلسفیبازنموده م یشود.
کلید واژگان: جوهر, جزء لا یتجزا, کلام اسلامی, امامیه, کلام معتزلی, کلام فلسفی, اصطلاحات کلامیCorrect and accurate knowledge of the meanings of terms used in Islamic theology is one of the necessary prerequisites and preliminaries of any study and research on theological texts. Considering the conceptual changes and evolutions of many theological terms in different periods and schools, the study and reporting of semantic changes in the technical words of Kalām in the history of this branch of knowledge is of great importance. In this article, the two main meanings of the term "Jowhar" in Islamic theology are defined and explained, and the semantic evolution of the term in the process of transition of Islamic theology from Mu'tazilite discourse to philosophical discourse is represented.
Keywords: Jowhar, Juzz’ Lā Yatajazzā, Islamic Kalām, Imāmī theology, Mu'tazilite Theology, Philosophical theology, Theological terms -
شناخت صحیح و دقیق معانی اصطلاحات به کار رفته در دانش کلام اسلامی یکی از پیش نیازها و مقدمات ضروری هرگونه مطالعه و تحقیق در متون کلامی است. با توجه به دگرگونی ها و تطورات مفهومی بسیاری از اصطلاحات کلامی در ادوار و مکاتب مختلف، بررسی و گزارش تحولات معنایی واژگان فنی دانش کلام در تاریخ این علم از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله، معانی و تعاریف گوناگون یکی از اصطلاحات رایج علم کلام به نام «اکوان» شناسایی و معرفی می شود.کلید واژگان: اکوان, کون, مکان, اعراض, کلام اسلامی, امامیه, معتزله, بهشمیه, ابوالحسین بصریCorrect and accurate knowledge of the meanings of terms used in Islamic theology is one of the necessary prerequisites and preliminaries of any study and research on theological texts. Considering the conceptual changes and evolutions of many theological terms in different periods and schools, the study and reporting of semantic changes in the technical words of Kalām in the history of this branch of knowledge is of great importance. In this article, various meanings and definitions of one of the common terms of Kalam called "Akwān" are identified and introduced.Keywords: Akwān, Kawn, Makān, Accidents, Islamic Kalām, Bahshamiyya, Muʿtazilite, Imāmī theology, Abū l-Ḥusayn al-Baṣrī
-
در میان برهان های خداشناسی ارایه شده در فلسفه و کلام اسلامی «برهان صدیقین» به سبب ویژگی های خاص خود جایگاهی منحصر بفرد دارد. این برهان که نخستین بار از سوی ابن سینا مطرح شد با اقبال فیلسوفان و متکلمان پیرو او مواجه گردید و شماری از آنان کوشیدند تقریرهایی تازه از آن را ارایه نمایند. از جمله، خواجه نصیرالدین طوسی (د: 672 ه.ق.)، در رساله فصول تقریری تازه مهمی از برهان صدیقین را مطرح نمود که به گواهی برخی از متکلمان، ابداع وی به شمار می آید. تقریر تازه خواجه نصیر از برهان صدیقین و نیز تاثیرها و بازتاب های بعدی آن در مکتوبات فلسفی _ کلامی تاکنون مورد توجه جدی قرار نگرفته است و بدین سبب سهم قابل ملاحظه خواجه در تطور و تنوع برهان صدیقین در فلسفه و کلام اسلامی نادیده انگاشته شده. در پژوهش حاضر پس از اشاره به تقریرهای متداول برهان صدیقین در دوره محقق طوسی، از رهگذر مقایسه تقریر نوآورانه وی از برهان صدیقین با تقریرهای پیشگفته، ابعاد ابتکاری تقریر خواجه نشان داده می شود. همچنین، با تتبع در نگاشته های کلامی امامیه و اشاعره این نکته ثابت می شود که تقریر نوین خواجه با استقبال شایان توجه متکلمان امامی و اشعری پس از وی روبرو شده است به گونه ای که بسیاری از آنان به بازگفت یا ارایه تقریرهایی مشابه آن پرداخته اند.
کلید واژگان: برهان های خداشناسی, برهان صدیقین, ابن سینا, نصیرالدین طوسی, کلام امامیهAmong the arguments for God's Existence in the Islamic philosophy and kalam, the proof of the truthful (Burhān-i ṣiddīqīn) due to its merits has a unique position. invented by Avicenna (Ibn Sīnā), soon received a noticeable reception from his followers who tried to present new versions of the proof. Among the post-Avicennian Imāmī theologians, Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī (d. 672/1274) set forth an important, new version of the proof of the truthful in his theological treatise entitled Fūṣūl, which is known by some of later Imāmī theologians as an innovative version of the proof. The gist of his argument is that since contingent beings are not beings by itself, nor can be by itself the cause for something to exist, there must be a necessary existence among the beings of the universe. Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī’s innovative version of proof of the truthful and its effects and reception in the later theological and philosophical works has not received much attention in the recent researches so far. In the present article, having discussed and analyzed al-Ṭūsī’s innovative version of the proof, point out that some of the Imāmī theologians showed considerable attention to it and set out various versions of the proof in their writings.
Keywords: Arguments for God', s Existence, proof of the truthful (Burhān-i ṣiddīqīn), Avicenna (Ibn Sīnā), Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, Twelver Shīʿism kalām -
این مقاله به بررسی رساله ای کلامی می پردازد که به غلط به شریف مرتضی (د: 436 ه.ق/ 1044 م) دانشمند امامی، نسبت داده شده است. رساله مزبور پرسش از فاعلیت انسان را در نسبت با تقدیر الهی و جبر به بحث می گذارد و از دیدگاه هایی دفاع می کند که تا اندازه زیادی مشابه نظرگاه های شناخته شده سید مرتضی است. با این وصف، رساله، خصایصی نیز دارد که با کلیت دستگاه کلامی شریف مرتضی ناسازگار است. افزون بر این، پرسشها و ملاحظاتی سبک شناختی و کتاب شناختی نیز در باب این رساله قابل طرح است که در مجموع، دلیل موجهی بر ضد اصالت و صحت انتساب اثر به شریف مرتضی بشمار می آید. با این همه، و با وجود اینکه رساله یادشده بارها در جهان اسلام به چاپ رسیده است، هیچ کس متذکر این انتساب غلط نشده است. این رساله، به معنای دقیق کلمه، تصویر غلطی از بسیاری از دیدگاه های شریف مرتضی ارایه می کند و گاه، ارکان اصلی نظام کلامی او را متزلزل می نماید. نویسنده رساله، مفاهیم اخلاقی را، پیش از استدلالهای عقلی، بر بنیاد احکام و نصوص دینی بنا می نهد، همو بر اخبار آحاد اعتماد می کند، مرجعیت اصحاب پیامبر [ص] را می پذیرد، و اسماء و صفات خداوند را از وحی برمی گیرد. چنین دیدگاه هایی، که آشکارا برخلاف نظرگاه های سید مرتضی است، روی هم رفته، تا حد زیادی به نظریات غیر امامیان نزدیک تر است و به آسانی می تواند متعلق به نویسنده ای معتزلی باشد.
کلید واژگان: شریف مرتضی, إنقاذ البشر من الجبر و القدر, جبر و اختیار, قضا و قدر, کلام امامیه, معتزلهThis article deals with a theological treatise that has been wrongly ascribed to the Imāmī scholar al-Sharīf al-Murtaḍā (d. 436/1044). The treatise discusses the question of human agency in relation to divine decree and determining, arguing for positions that, to a large extent, resemble Murtaḍā’s known views. Nevertheless, the treatise also betrays features incompatible with Murtaḍā’s theology as a whole, in addition to stylistic and bibliographical questions that make a good case against the work’s authenticity. This wrong ascription, however, has not been noted despite the repeated editions of the text in the Islamic world. As such, it misrepresented many of Murtaḍā’s views, sometimes undermining the main pillars of his theological system. The author of the treatise establishes his ethical concepts on the basis of scriptural dictates before proceeding to rationalarguments, relies on non-multi-attested reports, defers to the authority of the Prophet’s companions and culls God’s names and attributes from the word of revelation. While going against Murtaḍā’s positions, these views – put together – are considerably closer to non-Imāmī doctrines, and could have easily been the work of a Muʿtazilī author.
Keywords: : Sharīf Murtaḍ, Inqādh al-Bashar min al-Jabr wa-l-Qadar, determinism, free will, Qāḍā wal-Qadar, Kalām Imamiyya, Mu'tazilites -
یکی از استدلال‌هایی که در کلام اسلامی برای اثبات وجود خدا ارایه شده است برهان موسوم به امکان صفات یا اعراض است که گاه آن را برهان تخصیص نیز نامیده‌اند. چکیده برهان مزبور آن است که اتصاف اجسام به برخی صفات ویژه از میان تمام صفات ممکن، با توجه به اصل علیت حتما معلول وجود یک مخصص و مرجح غیر جسمانی است که همان آفریدگار عالم و علت تخصیص و ترجیح صفات اشیاء است. تاکنون پیشینه و تقریرها و تحولات این برهان در کلام امامیه بررسی نشده است و از سرگذشت و تطورات تاریخی آن در کلام امامی آگاهی چندانی در دست نیست. با توجه به ضرورت شناسایی و معرفی استدلالهای متکلمان بر اثبات وجود خدا، در مقاله حاضر با تتبع تاریخی در متون کلامی امامیه تقریرهای مختلف متکلمان امامی از برهان امکان صفات بازشناسی و تشریح می‌شود و ضمن مقایسه آنها با یکدیگر تحولات این برهان کمترشناخته شده در کلام امامیه تبیین می‌گردد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که از قرن ششم هجری تا دوره صفویه دست‌کم چهار تقریر مختلف از برهان امکان صفات در متون مختلف کلامی ارایه شده است که از حیث تعداد و ترتیب مقدمات و نتیجه تفاوت‌های بارزی با یکدیگر دارند. تاکید متکلمان متاخر بر اثبات واجب الوجود و ناتوانی برهان امکان صفات از اثبات آن به تنهایی، موجب انضمام برهان امکان و وجوب به این برهان، و در نهایت، اقبال اندک متکلمان امامی به این برهان گردید.
کلید واژگان: برهان امکان صفات, تخصیص, اثبات وجود خدا, کلام امامیه, حمصی رازی -
ارایه مکتوبات پژوهشی سودمند و روش مند منوط است به رعایت دقیق ضوابط و قواعد مرسومی که تخلف از آنها موجب تولید آثار پژوهشی نااستوار و نامطلوب می شود. نقد نگاشته هایی که بدون توجه به معیارهای علمی مقبول در نگارش مقالات پژوهشی فراهم آمده است و بازنمودن خطاها و کاستی های آنها بی تردید در ارتقای سطح کیفی تحقیقات و تالیفات پژوهشگران اثرگذار است. از این رو در نوشتار پیش رو، با بررسی شماری از مقالات یکی از نویسندگان پرکار، به سنجش و نقد برخی از روش ها و منش های پژوهشی ناهنجار در نگارش مقالات علمی پرداخته می شود که از آن جمله است: اقتباس کلان از آثار سایر محققان و درهم آمیختن تالیف و ترجمه، ارجاع دهی مبهم و غیر دقیق و انتحال به سبب ارجاع نابسنده، بازیافت مطالب پیشترمنتشرشده خود در مقالات تازه یا انتحال از خویشتن ، بازنشر مکرر یک مقاله یا کتاب در صورت های مختلف (مقاله سازی و کتاب سازی)، ارایه ترجمه های غیر دقیق و افراط در ترجمه آزاد، نمایش نادرست نقش پژوهشی نویسنده در فراهم آوردن آثار و نادیده انگاشتن حقوق معنوی صاحبان اصلی اندیشه ها، و نیز انشاء نامنظم و نگارش شتابزده با نثری نارس و نارسا.کلید واژگان: انتحال از خویشتن, انتحال به سبب ارجاع نابسنده, اقتباس, نقد, ارجاع دهی, کتاب سازی, ترجمه آزاد, محمدکاظم رحمتیThe submission of useful and methodical research papers is subject to the strict observance of common rules and criteria, the violation of which leads to the production of defective and undesirable research works. Criticism of writings that have been provided without considering the accepted scientific criteria in writing research articles and revealing their errors and shortcomings undoubtedly has an effect on improving the quality of research and writings of the researchers. Therefore, in the present article, by reviewing a number of writings by one of the prolific authors, some of the anomalous research methods and sources in writing scientific articles are evaluated and criticized, including, large adaptations of the works of other researchers and combining authorship and translation, vague and inaccurate citations and plagiarism due to improper citations, recycling of previously published material in new articles or self-citations, repeated republishing of an article or book in various forms (essay making and bookmaking), providing inaccurate translations and applying excessive free translation; having Improper role of authorship for himself in providing research works and ignoring the rights of the original owners of ideas, as well as disorganized composition and hasty writing with immature and inadequate style.Keywords: self-Plagiarism, Plagiarism due to improper citation, adaptation, critique, citation, bookmaking, free translation, Mohammad Kazem Rahmati
-
اصطلاح «معنی» یکی از اصطلاحات فنی بسیار مهم و کلیدی در کلام قدیم اسلامی به شمار می آید که در مسایل و مباحث مختلف کلامی فراوان به کار رفته است. به رغم اهمیت و کاربرد وافر این اصطلاح در دانش کلام، معنا و مفهوم آن با ابهام و پوشیدگی بسیاری همراه بوده است و چیستی معنای حقیقی آن نزد متکلمان متقدم به پرسشی بحث برانگیز و مناقشه آمیز در تحقیقات کلامی معاصر بدل شده است. در پاسخ به این پرسش، تاکنون مقالات و جستارهای شایان توجهی نشر یافته است و آراء و نظریات گوناگونی در باب معنای اصطلاح «معنی» پیش نهاده شده. در نوشتار حاضر، ضمن مروری موجز بر پژوهش های پیشین در این مسیله، نکاتی در خصوص مفهوم این اصطلاح ایراد می شود و سپس ادله باورمندان به نظریه معانی و اشکالات ناقدان بر آن تبیین و بررسی می گردد.کلید واژگان: کلام اسلامی, معنی, معانی, معمر, معتزله, عرض, اعراض, احوال, صفات, بهشمیهThe term "Ma‘nā" is one of the most important and key technical terms in the classical Islamic theology, which has been used extensively in various theological issues and discussions. Despite the importance and widespread use of this term in islamic theology, its meaning and concept has been involved with much ambiguity and obscurity, and its real meaning has become a controversial question in contemporary theological research. In response to this question, remarkable articles and research have been published so far, and various opinions and theories have been put forward about the meaning of the term. In the present article, in addition to a brief review of previous research on this issue, points are made about the meaning of this term and then the arguments of the believers in the theory of Ma‘ānī and the questions raised by the opponents of the theory are explained.Keywords: Islamic theology, Ma‘nā, Ma‘ānī, Mu‘ammar, Mu‘tazilites, accident, Accidents, Conditions, Attributes, Bahshamiyyeh
-
یکی از استدلا های کهن و کمترشناخته شده در کلام اسلامی و شیعی برای اثبات وجود خدا برهانی است موسوم به برهان حدوث صفات. در این برهان با توجه به حدوث صفاتی خاص برای اجسام و نیز احتیاج هر حادث به محدث و با نفی انتساب حدوث این صفات به موجودات طبیعی، وجود یک محدث غیر جسمانی، یعنی خداوند به عنوان پدیدآور صفات حادث اجسام ثابت می گردد. پیشینه و تقریرهای مختلف و تطورات این برهان در تاریخ کلام امامیه تاکنون بررسی نشده است و آگاهی چندانی درباره این برهان خداشناسی در دست نیست. از این رو، در مقاله حاضر با تتبع در متون کلامی امامیه سرگذشت، تحولات تاریخی و تقریرهای مختلف برهان «حدوث صفات» بازشناسی و تبیین می گردد و در نهایت نیز به ارزیابی این برهان پرداخته می شود. پژوهش حاضر حاکی از آن است که به رغم ناتمام بودن برهان حدوث صفات، برخی از متکلمان امامی در ادوار و مکاتب مختلف کلام امامیه برای اثبات وجود خداوند به تقریرهای مختلفی از برهان حدوث صفات استناد کرده اند و آن را برهانی تمام می انگاشته اند.
کلید واژگان: برهان حدوث صفات, براهین خداشناسی, کلام امامیه, حدوث, قدمOne of the old and lesser known arguments in Islamic and Shiite theology to prove the existence of God is an argument called the proof of the occurrence of attributes. In this argument, considering the occurrence of special attributes for bodies and also essential need of each spacio-temporal being to an immaterial creator, the existence of an immaterial creator, ie God, as the creator of the attributes of these beings is proved. The background and various interpretations and evolutions of this argument have not been studied in the history of Imami theology so far and little is known about this theological argument. Therefore, in the present article, following the Imami theological texts, its background, historical developments and various interpretations are recognized and explained, and finally, this argument is evaluated. The present study indicates that despite the incompleteness of this argument, some Imami theologians in different periods and schools of Imami theology have used different interpretations of the argument to prove the existence of God and have considered it as a complete argument.
-
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گون انتقادی و کتابگزارانه و تراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخص و ممتاز. بخش چهارم از این مقالات مشتمل است بر دو نوشتار انتقادی و کتابگزارانه. در مقاله «ملاحظاتی در باب مدخل جزء لایتجزی در دایره المعارف بزرگ اسلامی» پاره ای ملاحظات و انتقادات در باب مطالب مطرح در این مدخل بیان شده است. نوشتار «دو مجموعه مقاله نوانتشار درباره برهان جهان شناختی کلامی» نیز اشارتی است کوتاه به انتشار دو مجموعه مقاله تازه در خصوص مسایل جدید طرح شده درباره برهان حدوث و قدم و به ویژه تقریر نوین ویلیام لین کریگ از آن.کلید واژگان: جزء لایتجزی, جوهر فرد, دائره المعارف بزرگ اسلامی, خداشناسی, برهان حدوث و قدم, برهان جهان شناختی کلامی, ویلیام لین کریگ, کلام اسلامیThe series of essays published with the title “Ishārāt wa tanbīhāt (pointers and reminders)” is an opportunity to present various writings such as critical reviews, book reviews, and short communications and notes on the Islamic heritage, each of which is a short and independent essay on a specific and distinguished topic The fourth part of these essays consists of two critical and bibliographic articles. In the article "Considerations on Indivisible Component Entry in the Great Islamic Encyclopedia", some considerations and criticisms about the contents of this entry have been expressed. The second essay entitled "Two newly published essay collections on the theological cosmological argument" also briefly points out the publication of two new essay collections on the latest issues concerning the argument of contingency and eternity, and in particular the new reading of it by William Lane Craig.Keywords: Indivisible Component, The Essence of the Individual, the Great Islamic encyclopedia, theology, The argument of contingency, eternity, Theological cosmological Argument, William Lane Craig, Islamic theology
-
یکی از برهان های مشهور متکلمان برای اثبات وجود خدا برهان حدوث و قدم است. تغییر مبانی و روش و رویکردهای متکلمان مکاتب مختلف در بررسی مسایل کلامی موجب بروز تحولاتی در نحوه تقریر آنان از این برهان شده است. تطورات تاریخی برهان حدوث و قدم از موضوعات کمتر کاویده شده در تحقیقات کلامی به شمار می آید. در مقاله حاضر، با بررسی نگاشته های متکلمان امامی مکتب حله متاخر تقریرهای چهارگانه آنان از این برهان شناسایی شده و ضمن مقایسه این تقریرها با تقریر معروف برهان مزبور در مکتب حله متقدم تحولات رخداده در صورت بندی مقدمات برهان و روش اثبات آنها تبیین می گردد. این پژوهش تاریخی _ تطبیقی نشان می دهد که استناد به «امکان ذاتی» موجودات بجای «طریقه الاحوال» برای اثبات حدوث عالم، لحاظ «امکان ذاتی» بجای «حدوث امکانی» به عنوان علت احتیاج عالم به خالق و نیز حذف اثبات «فاعل مختار بودن خداوند» از شمار مقدمات برهان، از جمله تحولات مهمی است که در تقریر برهان حدوث و قدم در این مکتب رخ داده است.کلید واژگان: اثبات وجود خدا, برهان حدوث و قدم, کلام امامیه, مکتب حله متاخر, حدوث, امکان
-
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گون انتقادی و کتابگزارانه و تراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخص و ممتاز. بخش سوم از این مقالات مشتمل است بر سه یادداشت کتابگزارانه در معرفی و نقد سه تک نگاشت شایان توجه درباره اندیشه های کلامی شریف مرتضی (د: 436 ه.ق.). در مقاله «تک نگاشتی گرانبها درباره اندیشه های کلامی شریف مرتضی» کتاب نوانتشار حسین علی عبدالساتر با نام «عقیده شیعی و کلام معتزلی: شریف مرتضی و گفتمان امامی» معرفی می شود. مقاله «نخستین گام در تدوین اندیشه نامه کلامی سید مرتضی» به بررسی نقاط قوت و ضعف کتابی زیر عنوان «سید مرتضی» تالیف آقای علیرضا اسعدی می پردازد. نوشتار «تتبعی نابسنده در باب اندیشه کلامی شریف مرتضی» مروری است انتقادی بر کتاب الشریف المرتضی متکلما نوشته رووف احمد الشمری که در آن به طور خاص، منابع نویسنده در پژوهش و گزارش آراء کلامی سید مرتضی مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است.کلید واژگان: شریف مرتضی, کلام امامیه, اندیشه های کلامی, الحدود و الحقائق, انقاذ البشر من الجبر و القدرThe series of essays published with the title “Ishārāt wa tanbīhāt (pointers and reminders)” is an opportunity to present various writings such as critical reviews, book reviews, and short communications and notes on the Islamic heritage, each of which is a short and independent essay on a specific and distinguished topic. The third part of these articles consists of three book reviews on the newly published monographs on the theological thoughts of Sharīf Murtaḍā (d: 436 AH). In the essay "Precious Monograph on Sharīf Murtaḍā’s Theological Thoughts", the newly published book of Hussein Ali Abdulsater entitled “Shiʿi Doctrine, Muʿtazili Theology: al-Sharīf al-Murtaḍā and Imami Discourse” is introduced. The essay “The first step in compiling Sayyed Murtaḍā’s theological thought" examines the strengths and weaknesses of a book entitled “Sayyed Murtaḍā” written by Mr. Alireza Asadi. The essay "Inadequate research on Sharif Murtaḍā’s Theological Thought” is a critical review of the book “al-Sharīf al-Murtaḍā mutakalliman”, written by Raʾūf Ahmad Al-Shammarī, in which the author’s sources in the research and report of Sayyed Murtaḍā’s theological views are specifically evaluated and criticized.Keywords: al-Sharīf al-Murtaḍā, Imāmī Shīʿī kalām, Theological Thoughts, al-Ḥudūd wa al-Ḥaqā‘iq, Inqādh al-Bashar min al-Jabr wa al-Qadar
-
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گون انتقادی و کتابگزارانه و تراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخص و ممتاز. بخش دوم از این مقالات مشتمل است بر سه نوشته و یادداشت. در «گفتاوردی از ترجمه خواجه نصیرالدین طوسی از زبده الحقایق عین القضاه همدانی» با اشاره به گفتاوردی از ترجمه فارسی زبده الحقایق خواجه نصیرالدین طوسی شاهدی بر درستی انتساب این اثر به خواجه ارایه شده است. «ستایش فخر رازی از شریف مرتضی» نوشتاری است در بازگفت عباراتی شایان توجه از فخر رازی در توصیف و ستایش شریف مرتضی. یادداشت «انتشار مجموعه رسایل علوم عقلی شمس الدین محمد خفری» نیز به معرفی مختصر مجموعه ای نوانتشار از رساله های فلسفی و کلامی و منطقی خفری اختصاص دارد.کلید واژگان: خواجه نصیرالدین طوسی, ترجمه فارسی زبده الحقائق, عین القضاه همدانی, فخر رازی, شریف مرتضی, شمس الدین محمد خفریThe series of articles published under the title "Ishārāt wa TanbĪhāt" is an opportunity to design and write various critical, bibliographic and heritage research essays, each of which is a short and independent one on a specific and distinguished topic. This second part of these series consists of three essays and notes. In "An essay about the translation of Khājh NaṣĪr al-DĪn ṬūsĪ from Zubdat al-Ḥaqāiq by ‘Eyn al-Quḍāt HamidānĪ", referring to an allusion to the Persian translation of Zubdat al-Ḥaqāiq by Khājh NaṣĪr al-DĪn ṬūsĪ, which proves that the attribution of this work to Khājh is correct. "Praise of Fakhr RāzĪ on SharĪf Murtaḍā" is a title of another article citing the remarkable phrases from Fakhr RāzĪ in the description and praise of SharĪf Murtaḍā. The note "Publication of ShamsuddĪn Muhammad KhafarĪ's collection of treatises on intellectual sciences" is also dedicated to a brief introduction of the newly published collection of KhafarĪ's philosophical, theological and logical treatises.Keywords: Khājh NaṣĪr al-DĪn ṬūsĪ, Persian translation of Zubdat al-Ḥaqāiq, ‘Eyn al-Quḍāt HamidānĪ, Fakhr Rāzī, SharĪf Murtaḍā, ShamsuddĪn Muhammad KhafarĪ
-
رساله مختصر اما پرثمر استقصاء النظر فی م در در زمره ت کنگاش تهای متکل ضاء والق البحث عن الق ی آواز همند امامی، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حل ی قرار دارد که مه حل ب به عل د: 846 _ 627 ه.ق. ملق به بحث از موضوع بحث برانگیز و مناقش هآمیز جبر و اختیار اختصاص یافته است. او در این اثر کوشیده استه باورمندان به دو عقیده جبر یا اختیار انسان دیدگاه ها و ادل در صدور افعال را شرح دهد و آنگاه بر اساس دلایل عقلی و نقلی ایستار درست را در این مسئله تبیین نماید. در مقاله مان پیش حاضر، نخست به مه مترین نگاشته های متکل ی در موضوع قضاء و قدر اشاره م یشود. پس از مه حل از عل آن، ساختار و محتوای رساله استقصاء النظر، تاریخ نگارش آن، ویراست های مختلف به چاپ رسیده از این اثر، شروح نگاشته شده بر آن و نیز دست نویس کهن ارزشمندی از رساله مزبور معرفی و بررسی م یشود
کلید واژگان: استقصاء النظر فی البحث عن القضا و القدر, قضاء و قدر, جبر و اختیار, کلام شیعه, علامه حلیThe brief but prolific treatise of “Istiqṣāʾal-Naẓar fi-l-Baḥth ʿan al-Qaḍāʾ wa-l- Qadar” is one of the monographs of the famous Imami theologian, Ḥasan ibn Yūsuf ibn Alī ibn Muṭahhar, known as Al-ʿallāma al-Ḥillī (648- 726), which concerns the controversial issue of man predestination and free will. In this work, he has tried to explain the views and arguments of the proponents of predestination or human free will in performing various acts, and then to explain the correct position on this issue based on rational and narrative reasons. In the present article, first of all, the most important writings of the theologians before Al-ʿallāma-al- Ḥillī on the subject of predestination and free will are introduced. then, the structure and content of the treatise “Istiqṣāʾal-Naẓar”, the date of its writing, the various published editions of the work, the commentaries written on it, as well as the valuable and old manuscript of the treatise are examined.
Keywords: Istiqṣāʾal-Naẓar fi-l-Baḥth ʿanal-Qaḍāʾ wa-l-Qadar”, Al-ʿallāma al-Ḥillī, Predestinationand Free Will, Shiʿite Theology -
سلسله مقالاتی که زین پس زیر عنوان «اشارات و تنبیهات » منتشر م یشود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گون انتقادی و کتابگزارانه و ترا ثپژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری کوتاه و مستقل است در باب موضوعی مشخص و ممتاز. عناوین جستارهای بخش نخست «اشارت و تنبیهات » به قرار زیر است: - ت کنگاشتی ارزنده در شرح احوال و مکاتبات صاحب بن عباد - ملاحظاتی انتقادی در باب کتابشناسی متون چاپ شده در ایران ه متاخر - اعتقادنام های امامی از مکتب حله متاخر.
کلید واژگان: صاحب بن عباد, کتابشناسی متون چاپ شده در ایران, اعتقادنامه, کلام امامیهThe series of essays which will be published with the title “Ishārāt wa tanbīhāt (pointers and reminders)” is an opportunity to present various writings such as critical reviews, book reviews, and short communications and notes on the Islamic heritage, each of which is a short and independent essay on a specific and distinguished topic. The first essay of the series includes the following notes: - A review on “Licit Magic: The Life and Letters of al-Ṣāḥib b. ʿAbbād (d.385/995), By: Maurice A. Pomerantz”. - A Critical review on the bibliography of printed works in Iran. - An Imami creed from the late Ḥilla school
Keywords: al-Ṣāḥib b. ʿAbbād, bibliography ofprinted works in Iran, Creed, Imami Theology
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.